กล่าวถึงการเปลี่ยนแปลงสภาพสังคม เศรษฐกิจและวัฒนธรรมของชุมชนประมงกรณีศึกษาสองแห่งคือ บ้านตาปาเซ(ชื่อสมมุติ) อำเภอยะหริ่ง และบ้านตือปีตาโละ(ชื่อสมมติ) อำเภอเมือง จังหวัดปัตตานี ซึ่งเป็นชุมชนที่อยู่รอบอ่าวปัตตานี ที่แต่เดิมคนในหมู่บ้านทั้งสองทำอาชีพประมงเป็นอาชีพหลัก กระทั่งเมื่อมีการพัฒนาเทคโนโลยีด้านประมง จึงทำให้สัตว์น้ำลดปริมาณลงเป็นจำนวนมาก ส่งผลให้ชาวประมงที่ทำประมงชายฝั่งซึ่งส่วนใหญ่เป็นคนยากจนได้รับความเดือดร้อนอย่างมากเมื่อจับปลาได้น้อยลง ในภายหลังได้หันไปทำงานอื่นเป็นอาชีพเสริมเช่น รับจ้าง แปรรูปสัตว์น้ำ ค้าขาย ทำนาเกลือและอื่นๆ

ศึกษาสภาพการเปลี่ยนแปลงระบบการผลิต การขยายตัวของระบบเศรษฐกิจเชิงพานิชย์ การเปลี่ยนแปลงด้านเท็คโนโลยี่ บทบาทและนโยบายของรัฐ ผลกระทบ ปัญหาและการปรับตัวของชุมชนประมงรอบอ่าวปัตตานี (หน้า3)

ไม่มี

มุสลิม บ้านตาปาเซ(ชื่อสมมุติ) อำเภอยะหริ่งและบ้านตือปีตาโละ(ชื่อสมมติ) อำเภอเมือง จังหวัดปัตตานี (หน้า 4)

ไม่มีข้อมูล

ระบุแต่เพียงว่าใช้ระยะเวลาในการทำงาน 18 เดือน (หน้า 4)

ประวัติชุมชน หมู่บ้านที่ตั้งบริเวณรอบอ่าวปัตตานีอยู่มาเป็นเวลาประมาณ 3 ชั่วอายุคน สำหรับการเปลี่ยนแปลงด้านสังคมของชุมชนนั้นเกิดจากการพัฒนาซึ่งแบ่งออกเป็น 3 ช่วง คือ ช่วงที่หนึ่งก่อนปี พ.ศ.2500 ช่วงที่ สองอยู่ช่วงพ.ศ.2500-2520 กับช่วงที่สามคือหลัง พ.ศ.2520 เป็นต้นมา (หน้า 25) ซึ่งก่อนที่จะมีการเปลี่ยนแปลงของชุมชนนั้น ชุมชนรอบอ่าวยังทำการผลิตแบบยังชีพและยังต้องติดต่อกับคนในชุมชนอื่นเนื่องจากไม่สามารถผลิตข้าว พืชผักผลไม้รวมทั้งสิ่งของจำเป็นอื่นๆ ได้ ดังนั้นชุมชนประมงชายฝั่งจึงมีลักษณะเป็นชุมชนเครือข่าย ที่มีการติดต่อกันมาเนิ่นนาน (หน้า 27)

ไม่มี

กรณีศึกษามีทั้งหมด 180 ครัวเรือน ประกอบด้วย บ้านตาปาเซ(ชื่อสมมุติ) อำเภอยะหริ่ง 50 ครัวเรือน (ทั้งหมดมี 240 ครัวเรือน)มีประชากร 318 คน และบ้านตือปีตาโละ(ชื่อสมมติ) อำเภอเมือง จังหวัดปัตตานี 130 ครัวเรือน (จากทั้งหมด 386 ครัวเรือน) มีประชากร 805 คน (หน้า 4,5)

เศรษฐกิจ ประชากรในพื้นที่กรณีศึกษา ทำอาชีพประมงและอาชีพอื่นด้วยเช่น สวนมะพร้าว นาเกลือ นาข้าว นากุ้ง และแปรรูปสัตว์น้ำได้แก่ น้ำบูดู ข้าวเกรียบปลา กะปิ กุ้งแห้งและอื่นๆ (หน้า 23, 32) ทั้งนี้ในพื้นที่ศึกษาเมื่อก่อนส่วนใหญ่ทำอาชีพประมงเป็นหลัก แต่เมื่อสัตว์น้ำลดปริมาณลงจึงทำให้คนในชุมชนหันไปทำอาชีพอื่นเสริมเพื่อเป็นรายได้หล่อเลี้ยงครอบครัว สำหรับหมู่บ้านปาตาปาเซ ทำอาชีพประมง 32 ครัวเรือหรือ 66 % ของครัวเรือนทั้งหมด ส่วนหมู่บ้านตือปีตาโละทำงานหลายอย่างเช่น ทำประมงและงานอื่นเสริม 45 ครัวเรือนหรือ 35 %ของจำนวนครัวเรือน ส่วนอีก 13 ครัวเรือนทำประมงเป็นอาชีพเสริมและอาชีพอื่นเป็นงานหลัก เช่น รับจ้าง 5 ครัวเรือน ทำนาเกลือ 6 ครัวเรือน ค้าขาย 2 ครัวเรือน (หน้า 37) ปัญหาและทางเลือกในการจัดการทรัพยากร ชุมชนตือปีตาโละ แก้ปัญหาการขาดแคลนสัตว์น้ำในอ่าวปัตตานี โดยตั้งโครงการเพาะเลี้ยงหอยแครง โครงการนี้ได้ผลดีโดยให้ผลผลิตมูลค่ากว่า 10 ล้านบาทในช่วงปี พ.ศ.2539 แม้โครงการจะได้ผลแต่ก็ทำให้เกิดปัญหาตามมาเช่นต้องใช้พันธ์ลูกหอยมากขึ้นจึงทำให้เกิดการขาดแคลนพันธุ์หอย นอกจากนี้ยังทำให้ปริมาณหอยหนามมีจำนวนมากขึ้น (หน้า 51) ทำให้ชาวประมงที่ใช้อวนได้รับความเสียหายจากหอยหนาม และเกิดความขัดแย้งกับคนในชุมชนใกล้เคียง(หน้า 52) ชุมชนปาตาปาเซ จัดตั้งองค์กรและเครือข่ายการดูแลและจัดการทรัพยากรชายฝั่ง กับการใช้ประโยชน์ป่าชายเลนกับหน่วยงานของทางราชการโดยคนในชุมชนได้มีความพยายามที่จะตั้งองค์กรเพื้อดูแลป่าชายเลนที่มีเนื้อที่ประมาณ 375 ไร่ หลังจากที่คนในชุมชนได้ใช้เป็นแหล่งจับปลารวมทั้งเป็นแหล่งสัมปทานป่าเผาถ่านจึงทำให้ป่าเสื่อมโทรมตามวันเวลา สำหรับความคิดเรื่องการตั้งองค์กรเพื่อดูแลป่าชายเลนที่เหลือได้เกิดขึ้นหลังจากที่ พ.ศ.2533 – 2536 ทางการได้เข้ามาใช้พื้นที่ป่าชายเลนกว่า 100 ไร่ เพื่อจัดตั้งสถานีประมงเพาะเลี้ยงชายฝั่งและประกาศพื้นที่ป่าชายเลนเป็นเขตป่าสงวน สำหรับการจัดตั้งองค์กรเพื่อดูแลทรัพยากรชายฝั่งนั้น ส่งผลให้คนในชุมชนมีความเข้าใจในการแก้ไขปัญหาการใช้ทรัพยากรชายฝั่งปัญหาเรือประมงอวนรุนอวนราก ที่เข้ามาหาปลาในพื้นที่อ่าวปัตตานี (หน้า 52)

ชุมชนกรณีศึกษา คนในชุมชนทั้งสองหมู่บ้านมีความผูกพันกับการทำประมงมาเนิ่นนาน (หน้า 4) มีความสามัคคีเนื่องจากตามหลักศาสนาและประเพณีต่างๆนั้น มุ่งให้ความช่วยเหลือเกื้อกูลและแบ่งปันต่อกัน ดังนั้นจึงช่วยลดช่องว่างทางฐานะทำให้คนในชุมชนอยู่อย่างสงบสุข (หน้า 27,28)

ประชาชนที่อยู่ในชุมชนปาตาปาเซ ได้ร่วมกันจัดตั้งองค์กรและเครือข่ายการดูแลและจัดการทรัพยากรชายฝั่ง กับการใช้ประโยชน์ป่าชายเลนกับหน่วยงานของทางราชการ ในการจัดตั้งองค์กรเพื่อดูแลทรัพยากรชายฝั่งนั้น ส่งผลให้คนในชุมชนมีความเข้าใจในการแก้ไขปัญหาการใช้ทรัพยากรชายฝั่งในเรื่องปัญหาเรือประมงอวนรุนอวนลาก (หน้า 52) ซึ่งในอดีตไม่มีการบังคับใช้กฎหมายในพื้นที่อ่าวปัตตานี จึงทำให้มีการหาปลาด้วยเรืออวนรุนเป็นจำนวนมาก หลังจากที่คนในชุมชนบ้านปาตาปาเซร่วมกับหมู่บ้านใกล้เคียงในตำบลแหลมโพธิ์ ได้เรียกร้องให้หน่วยงานภาครัฐจริงจังต่อการแก้ปัญหาเรืออวนรุน จึงทำให้การรุกล้ำของเรืออวนรุนลดน้อยลงตามลำดับ (หน้า 53)

คนในชุมชนมีความเชื่อในเรื่องสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ซึ่งคนที่มีหน้าที่สำคัญคนหนึ่งคือ ยาแฆ ซึ่งเป็นผู้ชำนาญด้านการทำประมง โดยมีความสามารถในหลายๆด้านเช่นรู้แหล่งที่อยู่ของสัตว์น้ำ รู้เรื่องคาถาที่ช่วยป้องกันอันตรายต่างๆ เมื่อออกเรือไปหาปลาในทะเล รวมทั้งมีความรู้ด้านการประกอบพิธีกรรมด้านความเชื่อ ”ยาแฆ” นั้นเป็นผู้มีบทบาทหน้าที่สำคัญในชุมชนประมงบางครั้งคนที่มาทำหน้าที่นี้ก็อาจเป็นเจ้าของเรือประมง ทั้งนี้คนในชุมชนเชื่อว่าธรรมชาติเป็นของส่วนรวม การใช้ประโยชน์จากทรัพยากรส่วนหนึ่งถูกจำกัด เพราะเชื่อว่าธรรมชาติและทะเลมีสิ่งศักดิ์สิทธิ์ปกปักรักษา (หน้า 27,28)

บ้านตาปาเซ(ชื่อสมมุติ) อำเภอยะหริ่ง กลุ่มตัวอย่างมี 50 คน แบ่งตามระดับการศึกษาได้ดังนี้ เรียนระดับประถมศึกษาปีที่ 4 และต่ำกว่า 33 คน ระดับประถมศึกษาปีที่ 6 จำนวน 8 คน มัธยมศึกษาตอนต้นและตอนปลาย 1 คน และไม่ได้เรียนหนังสือ 8 คน บ้านตือปีตาโละ(ชื่อสมมติ) อำเภอเมือง จังหวัดปัตตานี กลุ่มตัวอย่างมี 130 คน จำแนกได้ดังนี้ เรียนระดับประถมศึกษาปีที่ 4 และต่ำกว่า 45 คน ระดับประถมศึกษาปีที่ 6 จำนวน 38 คน มัธยมศึกษาตอนต้นและตอนปลาย 22 คน และไม่ได้เรียนหนังสืออีก 14 คน (ตารางหน้า 5)

ไม่มีข้อมูล

เรือประมง ภายหลังการขยายตัวของการทำประมงเชิงพานิชย์ทำให้ชาวประมงต้องปรับเปลี่ยนอุปกรณ์ประมงให้ทันสมัยซึ่งจากการสำรวจเมื่อ พ.ศ.2528 ในกลุ่มชาวประมงชายฝั่งซึ่งเป็นกลุ่มชาวประมงขนาดใหญ่ที่สุดจะใช้เรือประมงขนาดเล็กติดเครื่องยนต์เป็นจำนวนมาก (หน้า 37) ทำให้เรือประมงที่ใช้แรงพายลดลง พ.ศ. 2528 จังหวัดปัตตานี เมื่อเปรียบเทียบจำนวนครัวเรือนและเรือพบว่า ใน 3000 ครัวเรือนมีเรือ 3,225 ลำ แบ่งเป็นเรือประมงขนาดเล็กติดเครื่องยนต์ 2,300 ลำ (ในจำนวนนี้พื้นที่อำเภอเมืองกับอำเภอยะหริ่งมี 1,482 ลำ) เรือพาณิชย์ 522 ลำ เรือแจว 360 ลำ (หน้า 38) การแข่งขันด้านเทคโนโลยีทำให้ชาวประมงพื้นบ้านจับปลายากขึ้นเพราะมีการแย่งชิงด้านการจับปลาสูง สำหรับจำนวนเรือแจวนั้นใน พ.ศ 2528 เหลือเพียง 200 กว่าลำ และในหมู่บ้านปาตาปาเซ พบว่ามีชาวประมงเป็นเจ้าของเรือพาย 10 ครัวเรือน ส่วนบ้านตือปีตาโละมีเรือพาย 2 ถึง 3 ครัวเรือน ขณะที่ต้นศตวรรษ 2500 ครัวเรือนชุมชนรอบอ่าวมีเรือพายเกือบทุกครัวเรือน (หน้า 39)

ไม่มีข้อมูล

ไม่มี

การเปลี่ยนแปลงของชุมชนประมงรอบอ่าวปัตตานี ด้านการประมงของชุมชนรอบอ่าวปัตตานีเกิดการเปลี่ยนแปลงเนื่องจาก มีการพัฒนาเทคโนโลยีด้านอุปกรณ์ ที่ทันสมัย จึงทำให้สัตว์น้ำลดจำนวนลงเป็นจำนวนมาก ชาวประมงที่ยากจนได้รับความเดือดร้อนเพราะจับปลาได้ยากขึ้น (หน้า 33)

ไม่มี

ตาราง สัดส่วนการผลิตของประมงขนาดเล็กในเอเซียบางประเทศ (หน้า 2) เศรษฐกิจและสังคมของบ้านปาตาปาเซและบ้านตือปีตาโละ (หน้า 5) ปริมาณสัตว์น้ำที่จับได้ ปี 2503-2536(หน้า 11) ปริมาณและมูลค่าการส่งออกสัตว์น้ำปี 2512-2537 (หน้า 12) จำนวนและประเภทครัวเรือนและเรือประมงปี 2510, 2528,2533(หน้า 13) ผลผลิตสัตว์น้ำของเครื่องประมงแต่ละประเภทปี 2516-2534 (หน้า 14) ผลผลิตของเรือประมงอวนลาก (หน้า 16) สัตว์น้ำทะเลที่จับได้แยกตามชนิดและมูลค่า ปี 2528,2530,2533 (หน้า 16) สัตว์น้ำที่จับโดยชาวประมงขนาดเล็ก ปี 2514,2528-2529 (หน้า 17) การใช้เรือประมง ปี 2528,2533 (หน้า 19) ครัวเรือนประมงพาณิชย์แยกตามขนาดเรือ ปี 2528,2533 (หน้า 20) ตำบล หมู่บ้านและประชากรรอบอ่าวปัตตานี ปี 2524,2537(หน้า 22) ครัวเรือนประมงในชุมชนรอบอ่าว ปี 2524,2537 (หน้า 23) เครื่องมือประมง (หน้า 24) การทำประมง นาข้าว นาเกลือ (หน้า 26) ครัวเรือนและเรือประมง ปี 2510,2519 (หน้า 30) ประเภทสัตว์น้ำในอ่าวปัตตานี (หน้า 33) ปัญหาและการเปลี่ยนแปลงสัตว์น้ำที่จับได้ (หน้า 33) อาชีพของชุมชนประมงรอบอ่าวปัตตานี ปี 2529,2537 (หน้า 35) อาชีพและการเปลี่ยนแปลงอาชีพบ้านปาตาปาเซ,บ้านตือปีตาโละ (หน้า 34) เรือประมงในปัตตานี ปี 2528 (หน้า 36) เรือและเครื่องมือประมง ปี 2528 (หน้า 36) อายุการใช้งานและต้นทุนของเครื่องมือประมง (หน้า 37) ปริมาณสัตว์น้ำที่จับได้ (หน้า 38) ราคาเครื่องมือ ปี 2528,2535-2536(หน้า 39) อาชีพและทรัพย์สินของครัวเรือนบ้านปาตาปาเซ,บ้านตือปีตาโละ (หน้า 41,45) อุตสาหกรรมต่อเนื่องประมงจังหวัดปัตตานี (หน้า 44) เรืออวนรุนอวนลากที่ถูกจับในจังหวัดปัตตานี ปี 2535-2538 (หน้า 50) ภาพ วิธีการจัดการทรัพยากรโดยรัฐ,จัดการทรัพยากรร่วมกัน (หน้า 70)