งานชิ้นนี้ศึกษาเปรียบเทียบรูปแบบการใช้ที่ดินของหมู่บ้านมูเซอและคนไทยใน อ.ฝาง จ.เชียงใหม่ และพบว่ารูปแบบการใช้ที่ดินของคนไทย รูปแบบการใช้ที่ดินของชาวมูเซอแตกต่างจากคนไทยพื้นราบ ในลักษณะที่คนไทยพื้นราบใช้ที่ดินมากกว่าชาวมูเซอ และปัจจัยทางเศรษฐกิจและสังคมนั้นมีผลต่อรูปแบบการใช้ที่ดินของคนทั้ง 2 กลุ่ม โดยปัจจัยที่มีผลต่อการใช้รูปแบบที่ดินของชาวมูเซอ คือ จำนวนที่ดิน จำนวนสมาชิกในครัวเรือน และรายได้ในภาคเกษตรกรรม ส่วนปัจจัยที่มีต่อผลการใช้รูปแบบที่ดินของคนไทยพื้นราบ คือ รายได้ในภาคเกษตรกรรม รายจ่ายในภาคเกษตรกรรม จำนวนสมาชิกที่เป็นแรงงานด้านการเกษตรและจำนวนแรงงานทั้งหมด กล่าวคือ หากมีปัจจัยทั้ง 3 ประการนี้มากขึ้น มูเซอดำก็จะนำไปใช้ในการเกษตรกรรมเพิ่มมากขึ้น ส่วนปัจจัยที่มีต่อผลการใช้รูปแบบที่ดินของคนไทยพื้นราบนั้น คือ รายได้ในภาคเกษตรกรรม รายจ่ายในภาคเกษตรกรรม จำนวนสมาชิกครอบครัวที่เป็นแรงงานด้านการเกษตร และจำนวนแรงงานด้านการเกษตรที่ นอกเหนือจากจำนวนแรงงานสมาชิกในครอบครัว ซึ่งหากคนไทยพื้นราบมีรายได้ในภาคเกษตรกรรมและมีจำนวนสมาชิกในครอบครัวที่เป็นแรงงานด้านการเกษตรมากขึ้น และมีรายจ่ายในภาคเกษตรกรรมลดน้อยลง ก็จะทำให้คนไทยพื้นราบมีทุนและแรงงานนำไปใช้ในการเกษตรเพิ่มมากขึ้น และสามารถจ้างแรงงานด้านการเกษตรที่นอกเหนือจากสมาชิกในครอบครัวเพิ่มขึ้นด้วย

เปรียบเทียบรูปแบบการใช้ที่ดินของมูเซอและคนไทยพื้นราบและหาความสัมพันธ์ระหว่างปัจจัยทางด้านเศรษฐกิจและสังคมที่มีต่อรูปแบบการใช้ที่ดินนั้น (หน้า 3-4)

ไม่มี

ศึกษากลุ่มชาติพันธุ์ 2 กลุ่มคือ มูเซอดำ ซึ่งเรียกตนเองว่า "ละหู่นา" และคนไทยพื้นราบ (หน้า 36)

มูเซอดำในหมู่บ้านส่วนหนึ่งพูดภาษาไทยได้ ในขณะภาษาที่ใช้กันในกลุ่มมูเซอเอง คือ ภาษามูเซอดำ ซึ่งจัดอยู่ในภาษาตระกูลธิเบต - พม่า ลักษณะเป็นคำโดด ออกสำเนียงพยางค์เดียว ส่วนคนไทยพื้นราบนั้นใช้ภาษาท้องถิ่นของแต่ละกลุ่มตน (หน้า 35. 37)

ผู้วิจัย (ผู้เขียน) ใช้เวลาในการเก็บข้อมูลภาคสนามเมื่อปี พ.ศ.2543 แต่ไม่ได้ระบุว่าอยู่ในช่วงเดือนใด และไม่ได้กล่าวถึงช่วงเวลาทั้งหมดที่ทำการศึกษาวิจัย (หน้า 41, 44)

มูเซอดำที่ให้สัมภาษณ์นั้นได้อพยพจากดอยอ่างขางเข้ามาตั้งถิ่นฐานที่บ้านดอยป่าคาเมื่อประมาณ 40 ปีมาแล้ว เนื่องจากได้เกิดการแย่งพื้นที่ทำกินระหว่างกลุ่มชาวไทยภูเขาหลายกลุ่มในพื้นที่เดิม คือ กลุ่มมูเซอแดง ลีซอ ประหร่อง ประกอบกับบริเวณดังกล่าวอยู่ใกล้กับเขตชายแดนไทย-พม่า จึงทำให้สามารถเคลื่อนย้ายหาพื้นที่ทำกินได้สะดวก ซึ่งบริเวณบ้านดอยป่าคาที่มูเซอดำได้เลือกอาศัยอยู่จนถึงปัจจุบันนี้ ก็ได้รับการสนับสนุนจากทางราชการในขณะนั้นให้ตั้งถิ่นฐานได้เป็นอย่างดี (หน้า 36-37) ส่วนคนไทยพื้นราบได้เข้ามาตั้งถิ่นฐานเมื่อประมาณ 20 ปีมาแล้ว ส่วนใหญ่มาจากหลายพื้นที่ซึ่งจำแนกได้เป็น 3 กลุ่ม ได้แก่ กลุ่มแรกเป็นกลุ่มที่ย้ายมาจากตำบลอื่นในอำเภอฝางซึ่งได้เข้าจับจองพื้นที่ตั้งแต่พื้นที่บริเวณหมู่บ้านหนองบัวคำยังไม่ได้จัดตั้งเป็นหมู่บ้าน กลุ่มที่สองเป็นกลุ่มที่ย้ายภูมิลำเนามาจากภาคตะวันออกเฉียงเหนือเพราะต้องการหาพื้นที่ทำการเกษตร และกลุ่มที่สามเป็นกลุ่มที่ย้ายมาจากจังหวัดเชียงรายและพะเยา ด้วยเหตุผลส่วนตัว เช่น ย้ายตามพ่อ-แม่ (หน้า 37)

มูเซอดำเลือกตั้งถิ่นฐานบริเวณตอนบนสุดของที่ลาดบนไหล่เขาและมีภูเขาสูงล้อมรอบ โดยตั้งบ้านเรือนรวมกันเป็นกลุ่มอยู่รอบบ้านของผู้นำหมู่บ้าน ลักษณะเป็นบ้านไม้ยกพื้นสูงประมาณ 1-2 เมตร ฝาผนังทำด้วยไม้ไผ่ หลังคามุงด้วยใบหญ้าคา มีระเบียงเปิดโล่ง และใช้ขอนไม้ถากวางเกี่ยวไว้ สำหรับเป็นบันไดขึ้นบ้าน บริเวณโดยรอบมีรั้วล้อมไว้เพื่อป้องกันสัตว์เลี้ยงของตนเข้าไปรบกวนภายในบ้าน (หน้า 37) ส่วนคนไทยพื้นราบนั้นจะตั้งถิ่นฐานกระจายอยู่ตัวตามสองฝั่งถนน (หน้า 33, 34, 113)

หมู่บ้านดอยป่าคามีประชากรจำนวน 78 ครัวเรือน จากการสุ่มตัวอย่างของผู้วิจัย จำนวน 35 ครัวเรือน มูเซอดำมีประชากรเพศชายมากกว่าเพศหญิง อายุเฉลี่ยของประชากรประมาณ 43 ปี โดยกลุ่มช่วงอายุที่มีจำนวนประชากรมากที่สุด คือ 41-50 ปี ส่วนหมู่บ้านหนองบัวคำมีประชากรจำนวน 130 ครัวเรือน จากการสุ่มตัวอย่างจำนวน 57 ครัวเรือน คนไทยพื้นราบมีประชากรเพศชายมากกว่าเพศหญิง อายุเฉลี่ยของประชากรประมาณ 47 ปี โดยกลุ่มช่วงอายุที่มีจำนวนประชากรมากที่สุด คือ 31-50 ปี (หน้า 45-46)

ระบบการผลิตของมูเซอดำบ้านป่าคา คือ การเกษตร แบบเพาะปลูกปีละครั้ง พืชที่ปลูกส่วนใหญ่ ได้แก่ ข้าวไร่ ข้าวโพด และการทำสวนลิ้นจี่ที่ได้รับการส่งเสริมจากทางราชการ ทั้งนี้มูเซอดำจะไม่จ้างแรงงานช่วยในการเกษตร แต่จะใช้แรงงานจากสมาชิกภายในครอบครัว (หน้า 54 - 55, 64, 116) อาชีพหลักของมูเซอดำ คือ อาชีพเกษตรกรรม อาชีพรองคือ อาชีพรับจ้าง และมีบางเล็กน้อยที่ประกอบอาชีพค้าขาย แต่ไม่มีมูเซอดำคนใดประกอบอาชีพรับราชการ ทั้งนี้มูเซอดำนิยมประกอบอาชีพรองควบคู่ไปกับอาชีพหลัก (หน้า 47-48, 55) มูเซอดำมีรายได้รวมต่ำกว่า 10,000 บาทต่อปี ซึ่งรายได้ส่วนใหญ่ได้จากการประกอบอาชีพรับจ้าง ขณะที่รายจ่ายรวมนั้นต่ำกว่ำ 10,000 บาทต่อปีเช่นกัน และส่วนใหญ่จะใช้ในการซื้อของทำบุญตามประเพณี เช่น วันขึ้นปีใหม่ หรือการไหว้ผีบรรพบุรุษ และรักษาอาการเจ็บป่วย ทั้งนี้มูเซอดำมากกว่าครึ่งมีหนี้สิน โดยจำนวนหนี้สินนั้นต่ำกว่า 5,000 บาท ส่วนใหญ่เป็นการยืมจากผู้นำหมู่บ้านซึ่งได้เงินจากโครงการช่วยเหลือต่างๆ (หน้า 49-55) อาหารของมูเซอดำ คือ ข้าว พืชผัก ที่นิยมปรุงด้วยพริกกับเกลือ (หน้า 37) ส่วนระบบการผลิตของคนไทยพื้นราบบ้านหนองบัวคำ คือ การเกษตรทั้งแบบเพาะปลูกปีละครั้งและเพาะปลูกหลายครั้งต่อปี พืชที่ปลูกส่วนใหญ่ ได้แก่ ข้าว ลิ้นจี่ มะม่วง ลำไย ข้าวไร่ ข้าวโพด ดอกดาวเรือง ทั้งนี้คนไทยพื้นราบส่วนใหญ่จะไม่จ้างแรงงานช่วยในการเกษตร เพราะค่าจ้างแรงงานสูงไม่คุ้มกับรายได้จากผลผลิต (หน้า 55-56, 80, 98, 114, 116) อาชีพหลักของคนไทยพื้นราบคือ อาชีพเกษตรกรรม อาชีพรองคือ อาชีพรับจ้าง และมีบ้างเล็กน้อยที่ประกอบอาชีพค้าขาย และรับราชการ อย่างไรก็ตาม มีคนไทยพื้นราบส่วนหนึ่งที่ประกอบแต่อาชีพเกษตรกรรมเพียงอย่างเดียวโดยไม่ได้ประกอบอาชีพรองด้วย (หน้า 7-48, 55) คนไทยพื้นราบมีรายได้รวม 25,001-50,000 บาทต่อปี ซึ่งรายได้ส่วนใหญ่ได้จากการประกอบอาชีพเกษตรกรรมและรับจ้าง ขณะที่รายจ่ายรวมนั้น 25,001-50,000 บาทต่อปีเช่นกัน โดยส่วนใหญ่จะใช้จ่ายนอกเหนือไปจากการเกษตร ทั้งนี้คนไทยพื้นราบส่วนใหญ่จะไม่มีหนี้สิน หากมี จำนวนหนี้สินจะมีประมาณ 25,001-45,000 บาท โดยส่วนใหญ่เป็นการกู้ยืมเงินจากธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์ และโครงการกองทุนประจำหมู่บ้าน (หน้า 49-56)

สังคมของชาวมูเซอดำเป็นสังคมที่ช่วยเหลือพึ่งพาซึ่งกันและกัน ลักษณะครอบครัวเป็นครอบครัวขนาดใหญ่ มีสมาชิกในครอบครัว 6-10 คน เฉลี่ยประมาณ 8 คน โดยครอบครัวที่มีจำนวนสมาชิกมากที่สุดมีถึง 20 คน นอกจากนี้สังคมมูเซอดำยังเป็นสังคมที่นับถือเครือญาติทั้งฝ่ายพ่อและฝ่ายแม่ (หน้า 36, 47, 55) ส่วนสังคมของคนไทยพื้นราบ ลักษณะครอบครัวเป็นครอบครัวเดี่ยว ส่วนใหญ่มีสมาชิกในครอบครัว 1-5 คน เฉลี่ยประมาณ 4 คน (หน้า 47)

ไม่มีข้อมูล

มูเซอดำเป็นกลุ่มชนที่นับถือผี โดยเชื่อกันว่าภูตผีต่างๆ สามารถกำหนดทุกสิ่งทุกอย่างทั้ง และให้คุณให้โทษแก่มนุษย์ทั้งที่ยังมีชีวิตอยู่และตายไปแล้วได้ ผีของชาวมูเซอนั้นมีอยู่หลายตน เช่น ผีป่า และผีบรรพบุรุษ หรือที่ชาวมูเซอดำเรียกกันว่า "ผีฟ้า" ซึ่งจะมีพิธีบวงสรวงทุกปีในงานปีใหม่ โดยมี "ปู่จอง" เป็นผู้ประกอบพิธีกรรม และมีการรดน้ำดำหัวผู้อาวุโส รวมทั้งเต้นรำภายในงานด้วย (หน้า 36) ส่วนคนไทยพื้นราบส่วนใหญ่นับถือศาสนาพุทธ และให้ความสำคัญต่อการทำบุญและประเพณีต่างๆ เช่น การทอดผ้าป่า ประเพณีลอยกระทง เป็นต้น (หน้า 37-38)

หมู่บ้านมูเซอดำมีโรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดนอาโอยาม่า ที่สร้างขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2509 โดยความช่วยเหลือบริจาคเงินจากพระอาโอยาม่าชาวญี่ปุ่น แต่มูเซอดำส่วนใหญ่ก็ยังคงอ่านไม่ออก เขียนไม่ได้ เพราะความสนใจของชาวมูเซอดำต่อการศึกษามีน้อย (หน้า 36, 37, 58) ส่วนหมู่บ้านคนไทยพื้นราบเคยมีโรงเรียนประจำหมู่บ้าน 1 โรงเรียน ได้แก่ โรงเรียนบ้านแม่คะ สาขาหนองบัวคำ ซึ่งเริ่มเปิดสอนครั้งแรกใน พ.ศ. 2525 แต่ได้เลิกไปในปี พ.ศ. 2542 เนื่องจากจำนวนนักเรียนน้อยและไม่มีงบประมาณพัฒนาโรงเรียน และในตำบลแม่คะเองก็มีโรงเรียนประจำตำบลที่ใหญ่กว่า (หน้า 65, 80)

มูเซอดำเชื่อว่า ความเจ็บป่วยเกิดจากการกระทำของภูตผี ดังนั้น การรักษาจึงเป็นหน้าที่ของหมอผี ทั้งนี้ในหมู่บ้านเองก็ไม่มีสถานีอนามัยแต่อย่างใด ซึ่งหากจำเป็นจริงๆ ชาวมูเซอดำก็ต้องไปรักษาที่สถานีอนามัยหมู่บ้านม่วงชุม ที่อยู่ไกลออกไปจากหมู่บ้านดอยป่าคามาก (หน้า 33) ส่วนคนไทยพื้นราบนั้นไม่มีข้อมูล

การแต่งกายของมูเซอดำนั้น ผู้ชายจะสวมกางเกงขายาวสีดำ ขอบกางเกงมีลายถัก มีเข็มขัดหรือผ้าคาดเอว และสวมรองเท้าแตะ ส่วนผู้หญิงจะสวมเสื้อสีดำตัวยาวถึงเข่า ลักษณะเหมือนเสื้อคลุม ตามขอบเสื้อเย็บด้วยผ้าสีขาว สวมกางเกงสีดำ และรองเท้าแตะ (หน้า 36) ส่วนคนไทยพื้นราบนั้นไม่มีข้อมูล

ไม่มีปรากฏ

ไม่มีปรากฏ

ไม่มีข้อมูลชัดเจน

การใช้ที่ดิน ที่ดินของหมู่บ้านมูเซอดำส่วนใหญ่เป็นพื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติ ป่าลุ่มแม่น้ำฝาง แต่ได้ถูกมูเซอดำแผ้วถางไปมากเพื่อทำการเกษตร ซึ่งประกอบด้วยพื้นที่ไร่ที่มีจำนวนมากที่สุด อยู่บริเวณด้านทิศตะวันออกและทิศใต้ของหมู่บ้านบริเวณห้วยงู รองลงมาคือพื้นที่นาซึ่งอยู่บริเวณห้วยน้ำรูทางทิศเหนือของหมู่บ้านติดกับหมู่บ้านสวนชาอันเป็นหมู่บ้านของไทยใหญ่ ส่วนพื้นที่ด้านตะวันตกได้ถูกรักษาไว้เพื่อให้เป็นเขตพื้นที่ป่าต้นน้ำ ในขณะที่พื้นที่ที่เหลือได้ใช้เป็นที่อยู่อาศัยจำนวน 78 หลังคาเรือน ที่ตั้งของโรงเรียน 1 หลัง ร้านค้า 1 ร้าน และอ่างเก็บน้ำห้วยงู ส่วนที่ดินของหมู่บ้านคนไทยพื้นราบส่วนใหญ่ก็เป็นพื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติ ป่าลุ่มแม่น้ำฝางเช่นเดียวกัน รองลงมาคือพื้นที่ทำการเกษตร อันประกอบด้วย พื้นที่นาซึ่งมีจำนวนมากที่สุด อยู่บริเวณริมห้วยแม่คะขนานไปกับเส้นทางคมนาคมและบริเวณที่ลุ่มที่เคยเป็นแอ่งน้ำเก่า ถัดมาคือพื้นที่สวนซึ่งอยู่ใกล้กับพื้นที่ที่อยู่อาศัยหรือบริเวณริมนา และสุดท้ายคือพื้นที่ไร่บริเวณทางเข้าหมู่บ้านติดกับถนน ส่วนพื้นที่ที่เหลือ ได้ใช้เป็นที่อยู่อาศัยจำนวน 130 หลังคาเรือน ที่ตั้งของโรงเรียน 1 หลัง ร้านค้าจำนวน 5 ร้าน วัดป่าหนองบัวคำและวัดดอยแก้ว สุสาน ฟาร์มเลี้ยงไก่ และหนองน้ำประจำหมู่บ้าน (หน้า 57-87) รูปแบบการใช้ที่ดินของชาวมูเซอแตกต่างจากคนไทยพื้นราบ ในลักษณะที่คนไทยพื้นราบใช้ที่ดินเข้มข้นกว่าชาวมูเซอ โดยคนไทยพื้นราบจะใช้ที่ดินในการเพาะปลูกแบบครั้งเดียวต่อปีและหลายครั้งต่อปี ส่วนมูเซอดำจะใช้ที่ดินเพาะปลูกแบบครั้งเดียวต่อปีเท่านั้น ซึ่งปัจจัยทางเศรษฐกิจและสังคมนั้นมีผลต่อรูปแบบการใช้ที่ดินของคนทั้ง 2 กลุ่ม โดยปัจจัยที่มีผลต่อการใช้รูปแบบที่ดินของชาวมูเซอ คือ จำนวนที่ดิน จำนวนสมาชิกในครัวเรือน และรายได้ในภาคเกษตรกรรม

แผนที่จังหวัดเชียงใหม่ (หน้า 5) แผนที่พื้นที่ศึกษา (หน้า 6) ผนที่การใช้ที่ดินของหมู่บ้านมูเซอ ปี พ.ศ. 2511 (หน้า 59) แผนที่การใช้ที่ดินของหมู่บ้านคนไทย ปี พ.ศ. 2511 (หน้า 61) แผนที่การใช้ที่ดินของหมู่บ้านมูเซอ ปี พ.ศ. 2538 (หน้า 63) แผนที่การใช้ที่ดินของหมู่บ้านคนไทย ปี พ.ศ. 2538 (หน้า 66) แผนที่การใช้ที่ดินของหมู่บ้านมูเซอ ระหว่างปี พ.ศ. 2511 ถึง พ.ศ. 2538 (หน้า 71) แผนที่การใช้ที่ดินของหมู่บ้านคนไทย ระหว่างปี พ.ศ. 2511 ถึง พ.ศ. 2538 (หน้า 74) แผนที่การใช้ที่ดินของหมู่บ้านมูเซอ ปี พ.ศ. 2543 (หน้า 78) แผนที่การใช้ที่ดินของหมู่บ้านคนไทย ปี พ.ศ. 2543 (หน้า 83) แผนที่การใช้ที่ดินของหมู่บ้านมูเซอ ระหว่างปี พ.ศ.2538 ถึง พ.ศ.2543 (หน้า 86) แผนที่การใช้ที่ดินของหมู่บ้านคนไทย ระหว่างปี พ.ศ.2538 ถึง พ.ศ.2543 (หน้า 88) รูปหมู่บ้านดอยป่าคา ตำบลม่อนปิ่น อำเภอฝาง จังหวัดเชียงใหม่ (หน้า 32) รูปหมู่บ้านหนองบัวคำ ตำบลแม่คะ อำเภอฝาง จังหวัดเชียงใหม่ (หน้า 34)