วิวัฒนาการของชุมชนแบ่งได้เป็น 3 ระยะคือ ระยะของการก่อตัว ระยะเริ่มต้นการพัฒนาและระยะที่มีการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง ส่วนปัจจัยที่ทำให้ชุมชนเกิดการก่อตัวเป็นชุมชนพัฒนาสามารถแยกได้เป็น 2 ลักษณะคือ ปัจจัยภายในชุมชน คือ สภาพชีวิต ความเป็นอยู่ ลักษณะทางกายภาพและแนวคิดการพัฒนาของคนในชุมชน ส่วนปัจจัยภายนอกได้แก่ ความเจริญเติบโตของสังคมเมืองและการได้รับความสนับสนุนจากกลุ่มองค์กรภายนอกชุมชน การใช้สื่อของชุมชนประกอบด้วย สื่อที่ใช้ภายในชุมชน คือ สื่อบุคคล สื่อเฉพาะกิจ สื่อชุมชนและสื่อมวลชนโดยสื่อหลักที่ใช้คือสื่อเฉพาะกิจประเภทหนังสือเวียน ส่วนสื่อที่ใช้ภายนอกชุมชนคือ สื่อบุคคลและสื่อเฉพาะกิจ ซึ่งสื่อที่ใช้ในการติดต่อสื่อสารกับชุมชนภายนอกคือ สื่อเฉพาะกิจ ประเภทจดหมายราชการหรือจดหมายที่ออกอย่างเป็นทางการ พัฒนาการของการใช้สื่อเพื่อการพัฒนาของชุมชน ใน 2 ช่วงแรกของวิวัฒนาการของชุมชนจะใช้สื่อบุคคลในการสื่อสาร ต่อมาในช่วงที่มีการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง สื่อบุคคลถูกลดบทบาทไป โดยชุมชนให้ความสำคัญกับการใช้สื่อเฉพาะกิจ สื่อชุมชนและสื่อมวลชนตามลำดับ ในส่วนของกลยุทธ์การใช้สื่อทั้งภายในและภายนอกชุมชนนั้น จะใช้สื่อหลายๆประเภทประกอบกันเนื่องจากลักษณะของสื่อแต่ละสื่อจะมีลักษณะที่แตกต่างกันและสามารถสนับสนุนซึ่งกันและกันได้ โดยมีเป้าหมาย 4 ประการคือ เพื่อต้องการแจ้งให้ทราบผลการดำเนินงานที่ผ่านมา เพื่อต้องการให้ทราบว่ามีกิจกรรมใดเกิดขึ้น เพื่อขอความร่วมมือสนับสนุนและเพื่อเพิ่มพูนความรู้ ความเข้าใจในเรื่องต่างๆ กับชาวบ้านในชุมชน โดยทั้งสี่ประการจะตอบสนองเป้าหมายหลักคือ ต้องการให้ชุมชนเกิดการพัฒนา

ศึกษาปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อการก่อตัวเป็นชุมชนพัฒนาและมีพัฒนาการมาอย่างต่อเนื่อง และศึกษาพัฒนาการของการสื่อสารอันนำไปสู่การพัฒนาชุมชนและศึกษากลยุทธ์การสื่อสารของชุมชนกับชาวบ้านในชุมชนมุสลิมกุฎีขาว แขวงวัดกัลยาณ์ เขตธนบุรี กรุงเทพมหานคร

ไทยมุสลิม

ไม่ปรากฏชัดเจน

พ.ศ. 2542

ชุมชนกุฎีขาว เป็นชุมชนเก่าแก่อายุกว่า 200 ปี ตั้งแต่สมัยพระเจ้าตากสินครั้งกรุงธนบุรี กำเนิดมาจากหมู่บ้านเก่าแก่ของมุสลิม ชื่อหมู่บ้านบางหลวง อยู่บนฝั่งคลองบางหลวง(บางกอกใหญ่) ทางฝั่งทิศตะวันออก ก่อนกรุงศรีอยุธยาแตกครั้งสุดท้าย พระยาตากได้นำทหารส่วนหนึ่งตีแหกวงล้อมออกมา เพื่อรวมพลกอบกู้เอกราชที่เมืองจันทบุรี ในขณะเดียวกันมุสลิมก็เกรงกลัวข้าศึก จึงอพยพหนีภัยลงมาทางใต้จนถึงปากคลองบางกอกน้อย ส่วนหนึ่งก็ปักหลักอยู่แถวปากคลองบางกอกน้อย อีกส่วนหนึ่งอยู่เรียงรายตามฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยาแถว บางอ้อ บางพลัดและอีกส่วนหนึ่งเลยมาถึงคลองบางกอกใหญ่ ได้ปักหลักอยู่แถวปากคลองบนฝั่งทิศตะวันออก ตรงข้ามป้อมวิชัยประสิทธิ์ ที่มุสลิมนิกาย "สุหนี่"ได้พักอาศัยอยู่อย่างถาวร เป็นหมู่บ้านบางหลวงและยังมีบางส่วนที่ปลูกเรือนแพอยู่ปากคลองริมฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยา เพื่อค้าขายเครื่องเทศ (หน้า 6) เดิมชุมชนแห่งนี้มีชื่อว่า "หมู่บ้านบางหลวง"เพราะอยู่ในบริเวณคลองบางหลวงและต่อมาได้เปลี่ยนชื่อเป็น "กุฏีขาว"(หน้า 105)

ชุมชนกุฎีขาว ตั้งอยู่หลังวัดกัลยาณมิตร ถนนเทศบาลสาย 1 แขวงวัดกัลยาณ์ เขตธนบุรี กรุงเทพมหานคร ลักษณะทางกายภาพเป็นชุมชนปิด มีลักษณะเหมือนเกาะ มีคลองล้อมรอบ ชุมชนมีพื้นที่ประมาณ 20 ไร่เศษ (หน้า 6, 106)

ชุมชนแออัดในเขตกรุงเทพมหานครมีจำนวนรวมทั้งสิ้น 843 ชุมชน จำนวน 145,943 หลังคาเรือน จำนวน 207,948 ครอบครัว จำนวนประชากรรวมทั้งสิ้น 1,164,504 คน คิดเป็นร้อยละ 14.56 ของประชากรในกรุงเทพมหานคร (หน้า 2) ในช่วงเริ่มการรวมตัวเป็นชุมชน คนในชุมชนกุฎีขาวมีการก่อสร้างบ้านเรือนอยู่เพียง 10-15 หลังคาเรือนและได้ขยายตัวขึ้น จนปัจจุบันมีจำนวนบ้านทั้งสิ้น 204 หลัง มี 250 ครอบครัวและมีประชากรรวมทั้งสิ้น 1,128 คน เป็นชาย 553 คนและเป้นหญิง 575 คนและในจำนวนประชากรทั้งหมดมีจำนวนคนช่วงอายุตั้งแต่วัยกลางคนจนถึงผู้สูงอายุมากที่สุด (หน้า 7)

ในอดีตก่อนเริ่มการก่อตัวเป็นชุมชน ชาวชุมชนกุฎีขาวส่วนใหญ่มีอาชีพประมง เมื่อสภาพของสังคมเปลี่ยนไปทำให้ประชากรต้องออกไปหางานนอกชุมชน โดยงานที่ทำส่วนใหญ่เป็นงานรับจ้างตามห้างร้านแถวสุรวงศ์ ปัจจุบันชาวชุมชนกุฎีขาว คนที่อยู่ในวัยหนุ่มสาวและวัยกลางคนจะออกไปทำงานนอกชุมชน ชาวชุมชนกุฎีขาว ส่วนใหญ่มีอาชีพ รับราชการ ทำงานบริษัทเอกชน นอกจากนี้ในบางหลังยังมีการเปิดร้านอาหารหรือร้านของชำเล็กๆ (หน้า 8)

คนชุมชนมุสลิมกุฎีขาว อยู่กันแบบครอบครัวขยาย การแต่งงานยังเป็นลักษณะของการแต่งในเครือญาติเดียวกัน (Endogamy) ตามรูปแบบของศาสนาอิสลาม ทำให้คนในชุมชนส่วนใหญ่เป็นญาติกัน (หน้า 7)

ภายในชุมชนกุฎีขาวมีองค์กรชุมชนหลายองค์กรซึ่งทำหน้าที่ดูแลชุมชนแตกต่างกันไปคือ คณะกรรมการชุมชน ซึ่งได้การจัดตั้งจากการเคหะแห่งชาติและกรุงเทพมหานครในปี พ.ศ.2525 และเมื่อปี พ.ศ. 2530 การเคหะได้ถอนตัวไป คนในชุมชนจึงเลือกตั้งคณะกรรมการกันเองโดยปัจจุบันมีคณะกรรมการ 12 คน และปัจจุบันสำนักงานเขตมีหน้าที่ดูแลชุมชนและองค์กรนี้โดยมีประธานชุมชนเป็นหัวหน้า สมาคมชาวหมู่บ้านคลองบางหลวงผู้บำเพ็ญประโยชน์ เกิดขึ้นตั้งแต่ปี พ.ศ. 2500 เพื่อประโยชน์โดยส่วนรวมของชุมชน คณะกรรมการมัสยิด มีอิหม่ามเป็นผู้นำ ดูแลเรื่องการศาสนาและพิธีกรรมของชาวชุมชนกุฎีขาวทั้งหมด (หน้า 8-9,105)

ชุมชนมุสลิมกุฎีขาว แขวงวัดกัลยาณ์ ร้อยละ 99 นับถือศาสนาอิสลามนิกายสุหนี่ มีการปฏิบัติพิธีการต่างๆ ตามวัฒนธรรมอย่างเคร่งครัด ไม่ว่าจะเป็นประเพณีการถือศีลอด การทำละหมาดวันละ 5 ครั้ง การจัดพิธีฮัจจ์ การจัดงานฉลองหลังการถือศีลอด (หน้า 7)

เมื่อประมาณ 40 ปีก่อน การศึกษาของชาวมุสลิมกุฎีขาว มี 2 ประการคือ ไม่ได้เรียนหนังสือ แต่ถ้าเรียนก็จบไม่เกินชั้น ป.4 แต่คนในชุมชนเริ่มเห็นความสำคัญของการศึกษา จนปัจจุบันเด็กในชุมชนมีทั้งจบปริญญาโท และที่กำลังเรียน จบปริญญาตรี 20 กว่าคน เด็กส่วนมากจะจบการศึกษาระดับ ปวช.,ปวส. เด็กที่อยู่ในช่วงอายุ 7-15 ปี หลังจากกลับจากโรงเรียนปรกติ ผู้ปกครองจะส่งให้ไปเรียนอ่านคัมภีร์อัลกุรอ่านกับอิหม่ามที่ศาลามัสยิดในชุมชน (หน้า 8)

ไม่ปรากฏ

ไม่ปรากฏ

ไม่ปรากฏ

ไม่ปรากฏ

ไม่ปรากฏ

กลยุทธการสื่อสาร สื่อที่ใช้ในชุมชนสามารถจำแนกได้เป็น 2 ประเภทหลักได้แก่ สื่อที่ใช้ภายในชุมชนและสื่อที่ใช้ภายนอกชุมชน สื่อที่ใช้ภายในชุมชนได้แก่ สื่อบุคคล เช่น การบอกเล่า การสอบถามโดยตรงและการประชุม สื่อเฉพะกิจ เช่น หนังสือเรียน ป้ายประกาศ บอร์ดข่าวสารของชุมชน สื่อชุมชนได้แก่หอกระจายข่าว ส่วนสื่อมวลชน ได้แก่ โทรทัศน์ และหนังสือพิมพ์ สื่อที่ใช้ภายนอกชุมชน ได้แก่ สื่อบุคคล เช่น การพบปะสังสรรค์ การประชุมร่วมกัน ส่วนสื่อเฉพาะกิจ ได้แก่ จดหมายราชการ (หน้า 63-79)

แผนภูมิ - วิวัฒนาการของการก่อตัวเป็นชุมชน (หน้า 42) - ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อการก่อตัวเป็นชุมชน (หน้า 48) - สื่อที่ใช้ในชุมชน (หน้า 64) - การใช้สื่ออันนำไปสู่การก่อตัวเป็นชุมชนพัฒนา (หน้า 80) - กลยุทธ์การใช้สื่อในชุมชน (หน้า 91) - เป้าหมายการใช้สื่อขององค์กรชุมชน (หน้า 100)