การวิจัยนี้ เป็นการศึกษาถึงชนชั้นนำและโครงสร้างอำนาจของชุมชนไทยมุสลิมในจังหวัดชายแดนภาคใต้ โดยการใช้ชุมชนตัวอย่าง 2 ชุมชน เปรียบเทียบกัน คือ ชุมชนดาโต๊ะ และชุมชนกรือเซะโดยนำทฤษฏีชนชั้นนำนิยม และทฤษฏีพหุนิยมมาผสมผสานกันในการศึกษา เพื่อหาข้อสรุปว่าชุมชนมุสลิมตัวอย่างทั้ง 2 ชุมชนนี้ ใครเป็นผู้มีอำนาจในการตัดสินใจในชุมชน โครงสร้างการปกครองมีกี่ระดับและสัมพันธ์กันอย่างไร สรุปได้ว่า ชนชั้นนำของชุมชนกรือเซะซึ่งป็นชุมชนที่พัฒนาแล้วชนชั้นนำชุมชนคือผู้ที่ดำรงตำแหน่งจากทางการ ส่วนชุมชนดาโต๊ะซึ่งเป็นชุมชนกำลังพัฒนาชนชั้นนำคือผู้ที่ดำรงตำแหน่งทางศาสนา

การพยายามค้นหาและอธิบายถึงโครงสร้าง อำนาจการปกครองของชนชั้นนำมุสลิม โดยหาว่าใครเป็นศูนย์กลางอำนาจในการตัดสินใจเรื่องราวต่าง ๆ ในสังคมมุสลิม ในชุมชนตัวอย่าง 2 ชุมชน คือ ชุมชนกรือเซะ ซึ่งถือว่าเป็นชุมชนที่พัฒนาแล้ว กับชุมชนดาโต๊ะที่กำลังพัฒนา (ระดับการพัฒนาวัดตามกชช.2ก ของคณะกรรมการพัฒนาชนบทแห่งชาติ 2526) ซึ่งจะเห็นได้ว่ามีโครงสร้างอำนาจที่คล้ายคลึงกัน

ผู้วิจัยได้อาศัยแนวคิดของ C. Wright Mills ซึ่งศึกษาชนชั้นนำในอเมริกาและนักวิชาการคนอื่น ๆ ศึกษาวิเคราะห์สัมพันธภาพทางสังคม สถานภาพทางสังคม ตำแหน่งและความมั่นคงของบุคคล เพื่อทำความเข้าใจโครงสร้างอำนาจที่ผู้มีอำนาจสูงสุดเรียกว่า "ชนชั้นนำแห่งอำนาจ" (หน้า 49) และได้ใช้วิธีการเข้าสำรวจเพื่อแสวงหาคำตอบ โดยพิจารณาตัวแปรด้านต่าง ๆ คือ เพศ อายุ สถานที่เกิด ระยะเวลาที่อยู่ในชุมชน การศึกษา (ทั้งของรัฐและทางศาสนาอิสลาม) รายได้ กรรมสิทธิ์ในที่ดิน ทรัพย์สิน อาชีพ การดำรงตำแหน่งทางการ การดำรงตำแหน่งทางสังคม และการดำรงตำแหน่งผู้นำศาสนาอิสลาม การผ่านโครงการต่างๆ ความสัมพันธ์ทางสายเลือดด้วยบุคคลที่ได้รับการยอมรับว่าเป็นการแต่งงานกับผู้นำเก่า ส่วนชนชั้นนำพิจารณาโดยประชาชนในชุมชนที่ศึกษา และพิจารณาจากการมีส่วนร่วมโดยการตัดสินใจ จากการวิเคราะห์ผล การระบุชนชั้นนำของทั้ง 2 ชุมชน พบว่า ในชุมชนดาโต๊ะ ชนชั้นนำระดับสูง คือบุคคลที่ดำรงตำแหน่งกำนัน โต๊ะอิหม่าม และโต๊ะบอเด็ป ซึ่งมีแบบแผนต่างจากชุมชนกรือเซะ แต่แตกต่างในแง่ที่ว่าเมื่อพิจารณาผู้นำที่สำคัญที่สุด ชุมชนกรือเซะยกให้กับผู้ใหญ่บ้าน แต่ชุมชนดาโต๊ะยกให้กับโต๊ะอิหม่าม เท่ากับว่าระดับการพัฒนาของชุมชนมีอิทธิพลตามความคิดเกี่ยวกับโครงสร้างผู้นำชุมชน

มุสลิม

ทั้งชุมชนดาโต๊ะ และชุมชนกรือเซะ จ.ปัตตานีเป็นชุมชนที่ประชาชนใช้ คือ ภาษายาวี (มลายูท้องถิ่น) โดยทั่วไปแล้วจะไม่นิยมพูดภาษาไทย ประชาชนที่สามารถพูด-เขียน ภาษาไทยได้ดีมีเพียงเล็กน้อยเท่านั้น (หน้า 334)

ศึกษาชุมชนกรือเซะ 4 ม.ค.-18 ก.พ.2530 ศึกษาชุมชนดาโต๊ะ12 ก.พ.-10 เม.ย.2530 เนื่องจากเป็นช่วงมรสุม หายหลังเมษายน ประชาชนจะย้ายถิ่นไปใช้แรงงานในจังหวัดใกล้เคียง และที่ประเทศมาเลเซีย (หน้า 8)

ชุมชนดาโต๊ะ เป็นชุมชนที่ได้รับอิทธิพลทางศาสนาอิสลามในสมัยอาณาจักรปัตตานีเรืองอำนาจ และมีระยะทางที่ใกล้กันรวมทั้งเป็นเมืองร่วมประวัติศาสตร์กัน จากหลักฐานทางประวัติศาสตร์ คือ มัสยิสเก่าประจำหมู่บ้าน สุสานโต๊ะมันยัง ชุมชนนี้น่าจะเกิดร่วมสมัยกับอาณาจักรปัตตานี นอกจากนี้ จากการสัมภาษณ์ ทำให้ทราบว่าหมู่บ้านดาโต๊ะเคยเป็นสถานที่ที่เจ้าเมืองปัตตานีเคยประพาสและเสด็จออกล่าสัตว์เป็นประจำ หลักฐานทางเอกสาร เช่น ตำนานเมืองปัตตานีก็กล่าวถึงสุสานโต๊ะมันยัง ซึ่งกล่าวถึงเหตุการณ์สมัยรายาบีรู แห่งราชวงศ์รายาปัตตานี (ค.ศ.1616-1624) บริเวณใกล้เคียงก็ยังมีสุสานของเจ้าเมืองปัตตานีสมัยโบราณหลายพระองค์ และมีมัสยิดเก่าแก่ ทำให้กำหนดอายุชุมชนได้ไม่ต่ำกว่า 200 ปีมาแล้ว ชุมชนกรือเซะมีหลักฐานชื่อปรากฏในประวิติศาสตร์การสร้างเมืองปัตตานี และราชวงศ์ปัตตานี โดยอิพรอฮิม ชุกรีได้กล่าวถึง และบ่งชี้ถึงอายุได้ราว ค.ศ.1400-1500 (หน้า 320-321, 331-332)

รูปแบบการตั้งถิ่นฐานของชุมชนดาโต๊ะ จะมีลักษณะกระจุกตัวแบบหมู่บ้านชาวประมงคือจะอยู่บริเวณที่ติดกับชายฝั่งทะเลมากที่สุดและค่อยๆ ลดความหนาแน่นในบริเวณที่อยู่ไกลฝั่งออกไป ทางเดินในชุมชนเป็นซอยแคบๆ ระหว่างบ้าน อาคารบ้านเรือนไร้ระเบียบ หลังคาบ้านแต่ละหลังจะเกยกับบ้านข้างเคียง นอกจากนี้ อีกจุดที่มีการกระจุกตัวหนาแน่นก็คือบริเวณรอบมัสยิสซึ่งอยู่ตอนกลางของชุมชน รูปแบบการตั้งถิ่นฐานของชุมชนกรือเซะ จะเป็นแบบกระจุกตัวตามแนวถนนในชุมชนมีถนนหลัก 2 สาย มีบ้านเรือนตลอดแนว และหนาแน่นอยู่ 3 บริเวณ คือ 1.บริเวณตอนกลางชุมชน เป็นศูนย์กลางการค้าขายพบปะของประชาชนมีร้านค้าสำคัญถึง 4 ร้าน 2.บริเวณท้ายหมู่บ้าน ซึ่งเป็นบริเวณลำคลองกรือเซะ และแนวถนนสายหนึ่ง จะมีการปลูกบ้านเรือนไร้ระเบียบมีความหนาแน่นสูง ประชาชนส่วนมากมีอาชีพประมง 3.บริเวณรอบมัสยิสประจำหมู่บ้าน ความหนาแน่นจะเบาบางลงเมื่อห่างออกไป (หน้า 321, 332)

ชุมชนดาโต๊ะ เป็นชุมชนขนาดเล็ก เป็นครอบครัวขยายในอาณาเขต 2 ตารางกิโลเมตร มีครัวเรือน 216 ครอบครัว ประชากรจำนวน 1,467 คน ชาย 713 คน หญิง 753 คน ประชากรในครอบครัวของชุมชนดาโต๊ะเฉลี่ยครอบครัวละ 5.2 คน ชุมชนกรือเซะเป็นครอบครัวขยายในพื้นที่ 1.5 ตารางกิโลเมตร มีครอบครัวทั้งสิ้น 223 ครัวเรือน ประชากรจำนวน 1,466 คน ชาย 719 คน หญิง 747 คน อัตราเฉลี่ยของประชากร 6.5 คน /ครัวเรือน (หน้า 319, 330)

ชุมชนดาโต๊ะ กิจกรรมทางเศรษฐกิจมีความผูกพันกับการประมงเป็นหลัก แต่มีฐานะยากจน รายได้ต่อครอบครัว 18,000 บาท/ปี เนื่องจากเครื่องมือมีขนาดเล็กมีคุณภาพน้อย ประกอบกับความอุดมสมบูรณ์ลดลง จำนวนผู้ประกอบอาชีพมากขึ้นทำให้จับสัตว์น้ำได้น้อยลง บางวันหากมีเหลือก็ต้องจำหน่ายให้พ่อค้าคนกลางในราคาที่ต่ำ จึงทำให้เกิดอาชีพอื่นเป็นอาชีพเสริมด้วย โดยแยกตามลำดับความสำคัญดังนี้ 1.อาชีพประมง เป็นอาชีพหลักของชุมชน 97เปอร์เซ็นจะยึดอาชีพนี้เป็นหลัก เนื่องจากสภาพภูมิประเทศเอื้ออำนวยและเป็นอาชีพที่ปฏิบัติสืบต่อมาตั้งแต่บรรพบุรุษ เครื่องมือที่ใช้เป็นเรือขนาดเล็ก เช่นเรือกอและหรือเรือกูรู แหล่งประมงคือ อ่าวปัตตานีและอ่าวไทย สัตว์น้ำที่จับได้คือ ปลา กุ้ง ปู แมงดาทะเล ปริมาณสัตว์ที่จับได้ขึ้นกับ ฤดูกาล น้ำขึ้น - ลง และสีของน้ำ อุปกรณ์จับปลา คือ เบ็ดราว อวน อวนลอย ราคาเฉลี่ยสัตว์น้ำ คือ ปลา 20-30 บาท/กก. กุ้ง 50-60 บาท/กก. ปู 15-20 บาท/กก. แมงดาทะเลไข่ 65-80/กก. ผู้มีอาชีพประมงมีรายได้เฉลี่ย 100-200 บาท/เรือหนึ่งลำ/วัน แต่ละปีออกทะเลได้ 7-8 เดือนเท่านั้น ช่วงมรสุมจะซ่อมแซมเรือ เครื่องมือ หรือรับจ้างกรีดยางที่มาเลเซีย 2. อาชีพทำข้าวเกรียบปลา การทำข้าวเกรียบในชุมชนมี 2 ประเภท เป็นผู้ผลิตเองกับเป็นผู้รับจ้างจากนายทุน โดยผู้รับจ้างได้ค่าจ้างวันละ 80 บาท ส่วนผู้ผลิตเองจะขายแก่พ่อค้าคนกลาง หรือร้านค้าตัวแทนในจังหวัดต่อไป การทำข้าวเกรียบใช้แรงงานในครัวเรือน โดยมีแม่บ้านเป็นแรงหลัก เด็กและผู้ชายจะช่วยหลังจากว่างทำการประมงแล้ว ส่วนผสมมีปลาและแป้งมัน 80 เปอร์เซ็นของปลาส่งมาจากภายนอกชุมชน สาเหตุมาจากปลาที่จับในชุมชนไม่เพียงพอ และปริมาณไม่แน่นอน การจำหน่ายมีทั้งชนิดแห้งและทอดแล้ว ชนิดแรกจำนวน 1,000 แผ่น ราคา 50 บาท ส่วนทอดแล้วราคา ร้อยละ 35 บาท 3.อาชีพเลี้ยงปลาดุก เนื่องจากการจับสัตว์น้ำได้น้อยลงและเจ้าหน้าที่ส่งเสริมให้คำแนะนำอย่างจริงจัง โดยการขุดบ่อบริเวณรอบสวนมะพร้าวเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า พอมีน้ำ จากนั้นนำพันธุ์ปลามาใส่ ให้อาหารตามเวลา ใช้เวลา 7-8 เดือนจึงจับได้ รายได้ต่อบ่อ 3,000-3,500 บาท นับว่าเป็นอาชีพรองที่ทำรายได้ดีพอสมควร 4.อาชีพค้าขาย ร้านค้าในชุมชนจะเป็นร้านขายของที่ถนัดในชีวิตประจำวัน โดยทั่วไปจะใช้ห้องชั้นล่างของบ้านจัดวางสินค้า ในชุมชนมีร้านค้าสหกรณ์ใหญ่อยู่หนึ่งแห่ง มีสมาชิกร่วมหุ้น 143 หุ้น นอกจากร้านค้าประเภทดังกล่าวยังมีร้านขายอาหารสด ร้านอาหาร และร้านกาแฟ 3 ร้าน เป็นสถานที่นัดพบในชุมชนโดยเฉพาะร้านกำนัน 5.อาชีพรับจ้าง นิยมทำกันหลังทำการประมงหรือช่วงมรสุม การรับจ้างในชุมชนคือรับจ้างทำข้าวเกรียบปลาที่นายทุนนำมาว่าจ้าง และการรับจ้างนอกชุมชนเช่นการรับจ้างไปใช้แรงงานในประเทศมาเลเซีย หรือในตัวจังหวัด ผู้ใช้แรงงานจะเป็นหัวหน้าครอบครัวเป็นส่วนมาก ไปช่วงเวลาราว 2-3 เดือน และจะกลับในช่วงเดือนรอมฎอน 6.อาชีพทำสวนมะพร้าว มักนิยมทำบ่อปลาดุกควบคู่ไปด้วย สวนมะพร้าวมีจำนวน 10 ครัวเรือน เฉลี่ยครัวเรือนละ 2 ไร่ รายได้เฉลี่ย 1,000 บาทต่อปี 7.อาชีพต่อเรือ จะต่อเรือเพื่อใช้เองในชุมชน มีครอบครัวที่ต่อเรือ 3 ครอบครัวที่ต่อเรือจำหน่ายบุคคลภายนอก ชุมชนกรือเซะตั้งอยู่ในจุดที่สภาพไม่เอื้ออำนวยต่อการเกษตรกรรม ลักษณะอาชีพจึงเป็นไปในลักษณะการใช้แรงงานบริการในเมืองเป็นส่วนใหญ่ บางครอบครัวมีที่ดินอยู่นอกชุมชนก็ทำสวนมะพร้าว อนึ่งการมีฝั่งคลองกรือเซะที่สามารถออกทะเลได้ จึงมีบางส่วนที่ยึดอาชีพประมง อาชีพในชุมชนนี้จึงมีแต่ความหลากหลาย แต่ที่เด่นมีดังนี้คือ 1.อาชีพค้าขาย ร้านค้าในชุมชนมักจะขายปลีกของใช้ในชีวิตประจำวัน เครื่องใช้ตกแต่งบ้าน เครื่องประกอบการตามฤดูกาล ร้านขายของบริโภค ร้านประเภทนี้มี 8 ครัวเรือน นอกจากนี้ก็มีร้านอาหารสด ร้านกาแฟอีกประมาณ 8 ร้าน มีร้านขนมเพราะเป็นแหล่งที่ทำขนมเป็นสินค้าออกชุมชน นอกจากนี้ ก็ยังขายของตามตลาดนัดในจังหวัด และตลาดนัดที่ประชาชนหรือราชการจัด สินค้าที่จำหน่ายคือเสื้อมือสองจากสิงคโปร์ ขนมหวาน ผลิตผลทางเกษตร ปลาสด สำหรับเสื้อมือสองชุมชนนี้เป็นศูนย์กลางการซื้อขายทั้งปลีกและส่ง ทำรายได้ให้ผู้ประกอบการปีละหลายล้านบาท 2.อาชีพประมง ประชาชนตามริมคลองกรือเซะทำประมงประมาณ 50 กว่าครัวเรือนทั้งหมดเป็นชุมชนขนาดเล็กบริเวณที่ทำคืออ่าวปัตตานี เครื่องมือที่ใช้มีขนาดเล็ก เรือกูรูขนาดเล็ก สัตว์ที่จับมีปลา กุ้ง หอย สัตว์น้ำที่จับได้ไม่เพียงพอในชุมชนจึงไม่เหลือพอขายชุมชนภายนอก ชาวประมงชุมชนกรือเซะมีความยากจนมาก บางครั้งฤดูมรสุมต้องไปรับจ้างที่ประเทศสหพันธรัฐมาเลเซีย 3. อาชีพรับจ้าง ส่วนมากใช้แรงงานในภาคอุตสาหกรรมตัวจังหวัด โดยเฉพาะกิจการห้องเย็นที่แพปลา ตัวจังหวัดปัตตานี และโรงงานอุตสาหกรรมอื่นๆ ที่ตัวจังหวัด บางคนเป็นกรรมกรในจังหวัด ขับรถรับจ้างหรือถีบสามล้อ อาชีพนี้มักทำตอนเช้า กลับตอนเย็น เพราะเดินทางใช้เวลาแค่ 15-20 นาที่เท่านั้น ในชุมชนการรับจ้างเป็นแรงงานสตรีเสียส่วนมาก รับจ้างโรงงานทำขนนหวานบางบ้านที่ส่งขายตัวจังหวัด ในชุมชนมีการย้ายถิ่นไปใช้แรงงานภาคเกตรกรรมเช่นรับจ้างตัดยางพารา ทำประมง ในรัฐกลันตัน ตรังกานู และรัฐใกล้เคียงในมาเลเซีย ราว 2-3 เดือนแล้วกลับไม่ได้ย้ายครอบครัว 4. อาชีพทำขนมและของหวาน มักทำโดยใช้แรงงานในครอบครัวและเป็นอาชีพรองของหลายบ้าน มีประมาณ 7 แห่ง ส่งขายในตัวจังหวัดปัตตานีและใกล้เคียง 5. อาชีพเลี้ยงนกเขาชวาเป็นอาชีพรองที่ทำรายได้ปีละมากๆ นิยมเลี้ยงในหมู่คนจำนวนน้อย เพราะต้องใช้ทักษะและการเอาใจใส่ อาชีพอื่น ๆ ในชุมชนแต่มีจำนวนน้อย เช่น รับราชการ ทำนาเกลือ ทำข้าวเกรียบปลา ซ่อมเครื่องไฟฟ้า ปลูกผัก เป็นต้น (หน้า 322-323, 336-337)

ทั้ง 2 ชุมชนมีโครงสร้างทางสังคมในลักษณะเดียวกัน คือ จะแบ่งเป็นชนชั้นผู้นำและประชาชน ซึ่งชนชั้นนำนั้นจะมีคุณสมบัติสำคัญคือ การดำรงตำแหน่งจากทางราชการ และการดำรงตำแหน่งทางศาสนา นอกจากนั้นก็มีคุณสมบัติรองมาอีกเช่น ฐานะ อายุ การศึกษา การดำรงตำแหน่งทางสังคม ฯลฯ เป็นต้น โดยชนชั้นนำจะเป็นกลุ่มที่มีความสัมพันธ์โดยตรงกับกิจกรรมต่าง ๆ ของสังคม รวมทั้งการเคลื่อนไหวและการเปลี่ยนแปลงต่าง ๆ ในสังคม (18)

โครงสร้างการปกครองทั้ง 2 ชุมชนนี้มีศาสนาอิสลามเป็นหลัก ซึ่งศาสนาเน้นกำหนดความเชื่อ และการปฎิบัติ เกือบทุกแง่มุม ดังนั้นบทบัญญัติของศาสนาจึงเป็นธรรมนูญของชีวิต อำนาจการปกครอง จึงตกอยู่ที่ผู้นำชุมชนซึ่งจะต้องมีความรู้เกี่ยวกับศาสนาเป็นอย่างดี และแตกฉานในคัมภีร์อัลกุราอาน ดังนั้นผู้นำทางศาสนาจึงคล้ายกับเป็นผู้นำชุมชนด้วย (หน้า 1, 3) แต่มีผู้นำที่เป็นทางการซึ่งแต่งตั้งโดยรัฐไทยด้วย เช่น กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน เป็นต้น

ศาสนาอิสลาม เป็นทั้งตัวกำหนดความเชื่อ และพฤติกรรมของคนในสังคม โดยมีคัมภีร์อัลภกุรอานเป็นคัมภีร์ศักดิ์สิทธิ์ ขณะเดียวกันก็สืบทอดขนบธรรมเนียมและประเพณีที่ปฎิบัติสืบต่อกันมาจากบรรพบุรุษจนถึงปัจจุบันอย่างเหนียวแน่น

ไม่ระบุรายละเอียดชัดเจน

ชุมชนดาโต๊ะเป็นศูนย์กลางตำบลในการให้บริการสาธารณสุข เป็นที่ตั้งของสถานีอนามัย ประชาชนได้รับการบริการชั้นดี ชุมชนกรือเซะได้รับการดูแลพิเศษจากยูนิเซฟ เพื่อป้องกันไข้มาเลเลีย ปัจจุบันได้ถอนตัวออกไปแล้ว แต่ได้มีการสาธารณสุขที่ดี มีสถานีอนามัย และยังมีอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านด้วย (327-339)

ไม่มีข้อมูล

ไม่มีข้อมูล

เป็นชุมชนไทยมุสลิมเชื้อสายมาลายู ซึ่งมีความสัมพันธ์กับชาวมาเลเซียบ้าง เช่น อาจไปรับจ้างกรีดยางที่มาเลเซีย ส่วนชุมชน กรือเซะ ก็มีความสัมพันธ์กับชาวสิงคโปร์ด้วย คือมีการรับเสื้อผ้ามือสองจากสิงคโปร์มาจำหน่าย

ลักษณะทางสังคมและวัฒนธรรมของชุมชนดาโต๊ะ และชุมชนกรือเซะนั้นแทบจะไม่มีการเปลี่ยนแปลง คือ เป็นชุมชนที่ปฏิบัติตามหลักศาสนาอิสลามและยึดถือแบบอย่างประเพณีการปฎิบัติตามบรรพบุรุษอย่างเคร่งครัด เพียงแต่ลักษณะของชุมชนกรือเซะจะเปลี่ยนแปลงไปในทางสังคมเมืองมากกว่าชุมชนดาโต๊ะ ที่จะมีอาชีพประมงเป็นอาชีพหลัก เนื่องจากเป็นชุมชนที่อยู่ใกล้สังคมเมืองมากกว่าชุมชนดาโต๊ะที่เป็นชุมชนชายฝั่งทะเล

ไม่มีข้อมูล

ไม่มี