งานนี้นำเสนอสภาพทั่วไปของชุมชน ประวัติศาสตร์ความเป็นมา สภาพทางภูมิศาสตร์ เศรษฐกิจ ประชากร และทรัพยากรสิ่งแวดล้อมของชุมชน นอกจากนี้ ชุมชนมีการรวมกลุ่มสามัคคีในการทำพิธีกรรม สามารถแก้ปัญหาความขัดแย้งภายในได้ แต่คนในชุมชน มีลักษณะสันโดษ ไม่กล้าแสดงออก ถูกเอาเปรียบจากคนภายนอก ขาดความริเริ่มสร้างสรรค์ และมีปัญหายาเสพติดในชุมชน นอกจากนี้ยังขาดการบริการขั้นพื้นฐานจากรัฐ เช่น ขาดถนน ไฟฟ้า สาธารณสุข ไม่รู้ภาษาไทย ทำให้การสื่อสารกับหน่วยงานต่างๆ มีปัญหา ส่วนโอกาสของชุมชนห้วยเย็นคือ การมีทรัพยากรธรรมชาติที่อุดมสมบูรณ์ มีภูมิปัญญาที่ดีงาม สามารถดัดแปลงใช้ในชีวิตประจำวัน และเป็นส่วนหนึ่งของชุมชนใหญ่ คือเป็นเครือข่ายลุ่มน้ำแม่วาง (หน้า ข-ค)

          ศึกษาสภาพทั่วไปด้านประวัติศาสตร์ ภูมิศาสตร์ เศรษฐกิจ ทรัพยากรสิ่งแวดล้อม สังคม วัฒนธรรม การศึกษา ประชากรและศักยภาพของชุมชนกะเหรี่ยงบ้านห้วยเย็น หมู่ที่ 18 ตำบลแม่วิน อำเภอแม่วาง จังหวัดเชียงใหม่

          ไม่มี

          กะเหรี่ยงบ้านห้วยเย็นเป็นกะเหรี่ยงสะกอหรือเรียกว่า "ปกาเกอะญอ" (ดูหัวข้อ History of the Group and Community) (หน้า 17-18)

          ไม่มีข้อมูล

          ใช้ระยะเวลาเก็บข้อมูลตั้งแต่ 8 ธันวาคม 2543 - 28 ธันวาคม 2543

          กะเหรี่ยงที่ห้วยเย็นอพยพไม่เป็นหลักแหล่ง จนกระทั่งมาตั้งหลักแหล่งในพื้นที่หมู่บ้านปัจจุบัน เป็นระยะเวลากว่า 100 ปี โดยชาวบ้านอพยพมาจากบ้านขุนเตียน นำโดยนายวิกิจ ซึ่งเป็นฮีโข่คนแรกของหมู่บ้าน เดิมหมู่บ้านมี 2 หย่อมบ้าน คือ บ้านลุ่มกับบ้านบน ชื่อหมู่บ้าน เป็นชื่อที่ทางราชการตั้งให้ คำว่า "ห้วยเย็น" ในภาษาปกาเกอะญอ เรียกว่า "คริ่คี" เป็นชื่อของลำห้วยที่ผ่านหมู่บ้าน หมู่บ้านในภาษาปกาเกอะญอจึงชื่อว่า "หม่อเดอคี" หมายถึงขุนห้วยที่มีดินโป่งสีขาวที่สัตว์ต่างๆ ชอบลงมากิน (หน้า 17-18)

          หมู่บ้านห้วยเย็นตั้งอยู่ในหุบเขาแคบๆ ในแนวเทือกเขาถนนธงชัยตะวันออก ที่ตั้งหมู่บ้านอยู่ที่ หมู่ 18 ตำบลแม่วิน อำเภอแม่วาง จังหวัดเชียงใหม่ ห่างจากตัวอำเภอแม่วางประมาณ 48 กิโลเมตร ลักษณะการตั้งชุมชนเป็นกลุ่มหรือหย่อมบ้าน ตามการนับถือผีหรือเครือญาติ

          บ้านห้วยเย็นมีประชากรทั้งหมด 277 คน แบ่งเป็นชาย 148 คน หญิง 129 คน มี 48 หลังคาเรือน (หน้า 28)

          ชาวบ้านห้วยเย็นมีการผลิตเพื่อการเลี้ยงชีพ คือข้าว นอกจากนี้ยังปลูกพืชผักต่างๆ เช่น ผักสลัด ผักกาดขาว เผือก ข้าวโพด แตงกวา หอมญี่ปุ่น ฯลฯ เป็นการปลูกเพื่อขาย โดยมีนายทุนออกทุนให้ก่อน ยังมีการปลูกพืชเพื่อการบริโภค เช่น พริก มะเขือ อ้อย ฟัก บวบ มะระ กล้วย มะละกอ มะม่วง ขนุน ฯลฯ และมีการเลี้ยงสัตว์เพื่อการบริโภคและใช้ในพิธีกรรม เช่น หมู ไก่ วัว ควาย ในชุมชนมีงานหัตถกรรมจากการทอผ้า ทำตะกร้าบาก ตะกร้าขังสัตว์ ทำหลังคาบ้านด้วยหญ้าคา และการทำเครื่องมือเกษตรต่างๆ (หน้า 20-21) ชาวบ้านมีรายได้มาจากการทำเกษตรเป็นหลัก และจากการรับจ้างภายในหมู่บ้าน เช่นไถนา ได้วันละ 100 บาท ปลูกผักถางหญ้าได้วันละ 60 บาท และมีการรับจ้างภายนอกหมูบ้าน ไปทำงานในเมืองเชียงใหม่ อยู่ร้านขายของ เป็นเด็กปั๊ม ได้ประมาณเดือนละ 1,200 - 2,500 บาท (หน้า 21-22)

          หมู่บ้านห้วยเย็นมีผู้นำทางธรรมชาติ 2 คน คือ นายสลัวะ ขนมอิ่มโอด เป็นผู้นำของบ้านบน และนายหม่อเข่ เป็นผู้นำของบ้านลุ่ม เรียกว่า "ฮีโข่" ทั้งสองจะเป็นผู้นำในการทำพิธีต่างๆ เช่นมัดมือ เลี้ยงผี แต่งงาน ฯลฯ (หน้า 24) ชุมชนบ้านห้วยเย็นมีความสัมพันธ์ทางเครือญาติเหนียวแน่น มีผู้นำทางธรรมชาติเป็นที่ยึดเหนี่ยว มีผู้อาวุโสของหมู่บ้าน หมอรักษาโรค หมอผี หมอตำแยที่เป็นที่เคารพนับถือของชุมชน ปัญหาความขัดแย้งมักเป็นเรื่องการทำมาหากิน การใช้น้ำ สัตว์เลี้ยงไปทำลายข้าวของพืชผลเสียหาย จะมีการแก้ปัญหาโดยการปรับไหม ให้ขอขมาด้วยการเลี้ยงหมูเลี้ยงไก่ และมีผู้นำของชุมชนเป็นผู้ไกล่เกลี่ย (หน้า 30) ฮีโข่ มีการสืบทอดทางสายเลือดจากพ่อไปสู่ลูกชายคนแรก ฮีโข่อาจมีอายุมากหรือน้อยก็ได้ หากฮีโข่ไม่มีลูกชายหรือย้ายไปอยู่ที่อื่น ฮีโข่ก็จะหมดไป ผู้อื่นที่ไม่ได้มีสายเลือดฮีโข่ จะไม่สามารถเป็นได้ (หน้า 30)

          บ้านห้วยเย็นอยู่ในเขตการปกครองของหมู่ที่ 18 ตำบลแม่วิน อำเภอแม่วาง จังหวัดเชียงใหม่ มีนายบุดี เพียรพยายาม เป็นผู้ใหญ่บ้าน และนายจีรศักดิ์ ขจีพนานน เป็นผู้ช่วยผู่ใหญ่บ้าน (หน้า 24)

          บ้านห้วยเย็นนับถือศาสนาพุทธ 40 หลังคาเรือน อีก 8 หลังคาเรือนนับถือศาสนาคริสต์ (หน้า 28) พิธีกรรมความเชื่อในชุมชน ประกอบด้วยพิธีกรรมในรอบชีวิต คือ พิธีกรรมทำคลอด การตัดสะดือเด็ก พิธีกรรมการแต่งงาน จะมีพิธีสู่ขอ การต้อนรับแขกเจ้าบ่าวเจ้าสาว การส่งแขกเจ้าบ่าวเจ้าสาวกลับบ้าน ส่วนพิธีกรรมการตาย จะมีพิธีการตกแต่งศพ การขับลำนำส่งศพ และการเสียศพ พิธีกรรมระดับครอบครัว ได้แก่ พิธีเลี้ยงหมูแรก ไก้แรก พิธีขึ้นบ้านใหม่ พิธีผูกขวัญ พิธีกรรมระดับหมู่บ้าน ได้แก่ พิธีขึ้นปีใหม่ พิธีกลางปี พิธีการสืบชะตาหมู่บ้าน พิธีสู่มา พิธีการคืนดี พิธีเกี่ยวข้าว ได้แก่พิธีกินหัวข้าว พิธีนวดข้าว พิธีขอข้าว พิธีเรียกขวัญข้าว พิธีเลี้ยงนกขวัญข้าว พิธีกินข้าวก้นเพิงยวด และพิธีมัดมือหลังฤดูเก็บเกี่ยว (หน้า 24-25)

          กล่าวถึงระบบการศึกษาสมัยใหม่ มีโรงเรียนห้วยข้าวลีบอยู่ใกล้หมู่บ้าน 3.5 กิโลเมตร มีเด็กจากบ้านห้วยเย็นไปเรียน 48 คน และมีศูนย์เด็กเล็กในหมู่บ้าน มีเด็ก 41 คน เป็นชาย 21 คน หญิง 20 คน ส่วนการเรียนรู้แบบอื่นเป็นการเรียนรู้ตามวิถีชีวิต เช่นทอผ้า การจักรสาน การรักษาโรคด้วยสมุนไพร เป็นการเรียนรู้โดยธรรมชาติจากบรรพบุรุษสู่ลูกหลาน (หน้า 27)

          ชาวบ้านห้วยเย็นไม่ค่อนรักษาความสะอาดร่างกาย และสภาพแวดล้อม ตามบริเวณรอบบ้าน ใต้ถุนบ้าน เลี้ยงสัตว์แบบปล่อยปละละเลย ทำให้มีกลิ่นเหม็นมูลสัตว์ เวลารับประทานอาหารจะมีสุนัขอยู่ใกล้ๆ การใช้ส้วมยังไม่เป็นที่นิยม นิยมใช้ป่าใกล้บ้านแทนส้วม (หน้า 29)

          ลักษณะการแต่งกายของคนในชุมชนห้วยเย็น ผู้หญิงที่ยังไม่แต่งงานจะสวมชุดสีขาว ผู้หญิงที่มีครอบครัวแล้วจะสวมชุดสีต่างๆ ที่ไม่ใช่สีขาว สีที่นิยมคือสีแดง สีน้ำเงิน และผ้าถุงสีแดง มีผ้าสีขาวพันศีรษะ ผู้ชายจะสวมกางเกงพื้นเมืองสีดำ เสื้อสีแดง (หน้า 28)

          ไม่มีข้อมูล

          ลักษณะนิสัยของปกาเกอะญอบ้านห้วยเย็น จะมีลักษณะถือสันโดษ มีความเกรงใจสูง ไม่กล้าแสดงออก มีความให้อภัยสูง มีความรักสันติ (หน้า 30)

          ปัจจุบันวัยรุ่นในหมู่บ้าน มี่ค่านิยมแบบคนเมืองมากขึ้น ใส่เสื้อผ้าแบบคนเมือง ใช้เครื่องประดับและเครื่องสำอางมากขึ้น มีค่านิยมการนับถือผู้นำสมัยใหม่ ผู้ที่ได้รับเลือกตั้งมักมีฐานะดี (หน้า 31)

          ไม่มีข้อมูล

          ไม่มี

รูปแผนที่ 
          4.1 ลักษณะการตั้งบ้านเรือนห้วยเย็น (หน้า 18) รูป 4.2 สภาพพื้นที่นา (หน้า 20) รูป 4.3 สภาพพื้นที่ไร่ (หน้า 20) รูป 4.4 การทอผ้า (หน้า 21) รูป 4.5 สภาพพื้นที่ป่าไม้ (หน้า 23) รูป 4.6 ภาพน้ำตก (หน้า 24) รูป 4.7 พิธีมัดมือหลังเก็บเกี่ยว (หน้า 25) รูป 4.8 เครื่องเซ่นไหว้ประกอบพิธีมัดมือ (หน้า 25) รูป 4.9 การต้มเหล้าใช้ประกอบพิธีมัดมือ (หน้า 26) รูป 4.10 การทำขนมใช้พิธีมัดมือ (หน้า 26) รูป 4.11 ชุดประจำเผ่าของหญิงสาว (หน้า 28) รูป 4.12 ชุดประจำเผ่าของผู้มีครอบครัวแล้ว (หน้า 29)