| |
Princess Maha Chakri Sirindhorn Anthropology Centre
Ethnic Groups Research Database |
|
Record |
 |
 |
| Subject |
ม้ง,ความเชื่อทำเลที่ตั้ง,(geomancy),ภาคเหนือ |
| Author |
Nicholas Tapp |
| Title |
Geomancy and Development : The Case of the White Hmong of Northern Thailand |
| Document Type |
บทความ |
Original Language of Text |
ภาษาอังกฤษ |
| Ethnic Identity |
ม้ง,
|
Language and Linguistic Affiliations |
ม้ง-เมี่ยน |
Location of
Documents |
ห้องสมุดศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร |
Total Pages |
10 |
Year |
2531 |
| Source |
Ethnos 53:228-238 |
| Abstract |
บทความชิ้นนี้ ผู้เขียนนำเสนอวิธีการที่ม้งนำระบบความเชื่อเรื่องทำเลที่ตั้งมาอธิบายความขัดแย้งในการใช้ทรัพยากรธรรมชาติและเหตุการณ์ร้ายๆ ที่เป็นผลมาจากการพัฒนา ผู้เขียนเห็นว่า ม้งใช้สัญลักษณ์ของวาทกรรมทำเลที่ตั้ง (geomantic discourse) ซึ่งได้แก่ เรื่องเล่าเกี่ยวกับทำเลที่ตั้งมาอธิบายเหตุการณ์ต่าง ๆ และใช้แสดงความรู้สึกที่เป็นความกลัวและความไม่พอใจ ซึ่งเป็นผลมาจากการติดต่อกับคนพื้นราบที่เพิ่มขึ้น โครงการปลูกพืชเศรษฐกิจทดแทนการปลูกฝิ่น การทำเหมืองและป่าไม้ที่กระทบต่อการใช้ทรัพยากรแบบเดิมของม้ง ผู้เขียนสรุปว่า เรื่องเล่าเหล่านั้นทำหน้าที่ต่อต้านการเปลี่ยนแปลงและปลดปล่อยอารมณ์ความรู้สึก ขณะที่ความขัดแย้งที่แท้จริงได้ถูกปลดเปลื้องให้ภาพใหม่ เพื่อซ่อนสิ่งที่เกิดขึ้นจริงหรือแก้ไขใหม่ (น.237) |
|
| Focus |
ความคิดของม้งขาวในการใช้ความเชื่อทำเลที่ตั้งหรือฮวงจุ้ยอธิบายประสบการณ์ซึ่งเป็นผลกระทบจากการพัฒนาของรัฐ (น.228) |
|
| Theoretical Issues |
ผู้เขียนเห็นว่า ความเชื่อเรื่องทำเลที่ตั้งเป็นเครื่องมือแนวอนุรักษ์สำหรับใช้ต่อต้านการเปลี่ยนแปลงและยังเป็นความคิดสำคัญที่ใช้ต่อสู้แย่งชิงทรัพยากรหายาก (น.236-237) โดยใช้เรื่องเล่าที่เกี่ยวกับทำเลที่ตั้งแสดงความรู้สึกและใช้เป็นสัญลักษณ์เปรียบเปรยการเปลี่ยนแปลงทางสังคม (น.228) |
|
| Ethnic Group in the Focus |
|
| Language and Linguistic Affiliations |
|
| Study Period (Data Collection) |
พฤษภาคม ค.ศ. 1981 - ตุลาคม ค.ศ. 1982 (เชิงอรรถ น.237) |
|
| History of the Group and Community |
|
| Economy |
ระบบเศรษฐกิจดั้งเดิมคือ การทำไร่เลื่อนลอย ซึ่งมีการปลูกข้าวไร่ ข้าวโพดและฝิ่น |
|
| Political Organization |
ความเชื่อเรื่องทำเลที่ตั้งในบางครั้งเป็นเครื่องมือสำคัญในเรื่องการเปลี่ยนแปลง อย่างเช่นในกรณีที่ 1 ที่เจ้าหน้าที่เหมืองแร่จะทำทางน้ำผ่านลงไปด้านล่าง ชาวบ้านคัดค้านโดยให้เหตุผลว่า ทางน้ำจะไปตัดผ่านเส้นเลือดมังกรในความเชื่อดั้งเดิม (ดูหัวข้อ Belief) ซึ่งให้พลังกับหมู่บ้าน จะทำให้หมู่บ้านประสบโชคร้าย (น.128) ทางหมู่บ้านได้ต่อรองที่จะย้ายไปอยู่เหนือทางน้ำ แต่ทางบริษัทต้องจ่ายค่าชดเชยให้ อย่างไรก็ตาม การที่มีบริษัทเข้ามาและมีกรรมกรเข้ามาเกี่ยวข้องกับผู้หญิงม้ง ทำให้ชาวบ้านมองทางน้ำนี้เหมือนสัญลักษณ์ของความชั่วร้ายที่เกิดขึ้น ส่วนอีกกรณีหนึ่ง นักพัฒนาขอให้ม้งยุติการทำไร่เลื่อนลอย และทำนาขั้นบันไดแทน แต่ม้งไม่ยอมเปลี่ยนแปลงและโต้แย้งว่าไม่ได้เป็นผู้ที่ทำให้น้ำไหลบ่าลงเขามาเพราะการถางป่า แต่เป็นการเคลื่อนไหวของมังกร |
|
| Belief System |
ความเชื่อทำเลที่ตั้ง (geomancy) ม้งมีหลักปฏิบัติเกี่ยวกับการเลือกทำเลที่ตั้ง 2 ชนิด คือ ทำเลที่ตั้งหมู่บ้านและทำเลที่ตั้งหลุมศพ หลักการสำคัญของทำเลที่ตั้งทั้งสองชนิดเหมือนกัน แต่ทำเลที่ตั้งหลุมศพจะมีรายละเอียดมากกว่า เพราะที่ตั้งหลุมศพมีความสำคัญต่อชีวิตความเป็นอยู่ของลูกหลาน ถ้าทำเลที่ตั้งหลุมศพดี ลูกหลานก็จะร่ำรวย (น.231) ทำเลที่ตั้งหลุมศพที่ดีจะต้องมีลักษณะดังนี้ มีเทือกเขาหลักทอดตัวยาวในแนวทิศตะวันออก-ตะวันตก ซึ่งม้งถือว่าเป็น "loojmem" หรือเส้นเลือดมังกร จากเทือกเขาหลักที่เป็นเส้นเลือดมังกรมีเทือกเขาย่อยๆ ทอดตัวแยกลงมาโดยหันมาทางทิศใต้ แนวเขาเทือกนี้จะต้องมีบ่อน้ำอยู่บริเวณตอนปลายสันเขา ม้งเรียกบ่อน้ำนี้ว่า "lubpas zaj" หรือทะเลสาบมังกร ด้านซ้าย-ขวาของแนวเขาเทือกนี้จะต้องมีเทือกเขาย่อยขนาบด้วย เทือกเขาด้านซ้ายหรือด้านทิศตะวันออก ซึ่งเป็น Xeeb Looj หรือ มังกร(the Azure Dragon)จะสูงกว่าและโอบเข้าหาเทือกเขาด้านขวาหรือด้านทิศตะวันตก ซึ่งเป็น Pem Hwv หรือเสือขาว (the White Tiger) ทั้งนี้ เพราะม้งถือว่าทิศตะวันออกเป็นทิศของผู้ชาย เป็นด้านที่แข็งแรง ส่วนทิศตะวันตกเป็นผู้หญิง เป็นด้านที่อ่อนแอ ขณะเดียวกัน ระหว่างเทือกเขาทั้งสามจะต้องมีลำห้วย 2 สายไหลลงมาบรรจบกันที่ทะเลสาบมังกร ตำแหน่งที่ตั้งหลุมศพที่ดีจะอยู่บนเทือกเขาลูกกลาง บนสันเขาตรงกึ่งกลางความยาวของแนวเทือกเขา ถ้าม้งคนใดสามารถฝังศพบรรพบุรุษในทำเลที่ตั้งดังกล่าวได้ วิญญาณบรรพบุรุษจะสามารถเดินทางตามเส้นเลือดมังกรไปถึงทะลสาบมังกรได้ แล้วก็จะได้เป็นกษัตริย์ในสวรรค์ ส่วนลูกชายก็จะได้เป็นกษัตริย์ในโลก (น.232-233) |
|
| Education and Socialization |
|
| Art and Crafts (including Clothing Costume) |
|
| Folklore |
เรื่องกษัตริย์ม้ง เล่ากันว่า Tswb Tchoj เป็นม้งเพียงคนเดียวเท่านั้นที่เคยพบที่ตั้งหลุมศพที่ดีตามคติความเชื่อของม้งและได้เป็นกษัตริย์ (Huab Tais) Tswb Tchoj มีแม่เป็นคนพ่อเป็นหมู เมื่อตอนเป็นเด็ก เขายังเป็นคนเดียวที่สามารถจับแรด (xib nyuj) ที่คอยเฝ้าพื้นที่แห่งการเกิดใหม่ (a site of royal rebirth) มาขี่ได้ ขณะเดียวกันก็มีชาวจีนคนหนึ่งได้ค้นพบสถานที่ตามคติความเชื่อแห่งนี้ เขาได้ทำขนม ncuav (a flour cake) จากกระดูกป่นของแม่ซึ่งตายแล้ว และก็ขอให้ Tswb Tchoj นำขนมที่ทำจากกระดูกป่นของแม่ไปให้แรดกิน แต่ Tswb Tchoj กลับนำขนมที่ทำจากกระดูกป่นของพ่อเขาซึ่งเป็นหมูไปให้แรดกินแทน และเขาก็ได้เป็นกษัตริย์ตามกฎสวรรค์ แต่เขากลับถูกคนจีนคนนั้นฆ่าและฝังร่างเขาไว้ในทำเลที่ไม่ดี เขาจึงไม่สามารถกลับคืนมาและเป็นกษัตริย์ได้อีก (น.233-234) เรื่องพี่น้องผู้ชายกับหลุมศพ ครั้งหนึ่งพี่น้องผู้ชายสองคนได้พบทำเลดีสำหรับเป็นที่ฝังศพ ทั้งสองคนจึงสั่งบุตรชายของตนให้ฝังศพของพวกเขา ณ ที่แห่งนั้นเมื่อพวกเขาอายุได้ 120 ปีหรือเมื่อพวกเขาตาย ครั้นเมื่อถึงเวลานั้น ชายคนพี่ซึ่งร่ำรวยกว่าคนน้อง ศพของเขาจึงหนุนหมอนทอง ขณะที่คนน้องหนุนก้อนหิน ซึ่งหลังจากฝังศพแล้ว 3 ปีถ้าศพใครคอหักก่อน คนนั้นก็จะเป็นคนแรกที่กลับไปเกิดใหม่ ครั้นเวลาผ่านไป 3 ปีลูกชายของคนพี่เห็นว่า คอของพ่อตนยังไม่หัก จึงได้เปลี่ยนหมอนทองของพ่อตนกับหมอนหินของอา ดังนั้นพ่อของพวกเขาจึงสามารถเดินทางตามเส้นเลือดมังกรไปยังทะเลสาบมังกรได้เป็นคนแรก เมื่อลูกชายของชายคนน้องมาถึงและเห็นสิ่งที่เกิดขึ้นจึงรู้ถึงความเลวร้ายที่ญาติลูกพี่ลูกน้องได้กระทำ ตั้งแต่นั้นมาม้งและคนจีนก็ไม่เคยญาติดีกันอีกเลย (น.234-235) |
|
| Ethnicity (Ethnic Identity, Boundaries and Ethnic Relation) |
|
| Social Cultural and Identity Change |
|
| Map/Illustration |
ภาพแสดงลักษณะทำเลที่ตั้งหลุมศพที่ดี (น.232) |
|
|
ค้นหาแบบละเอียด
