| |
Princess Maha Chakri Sirindhorn Anthropology Centre
Ethnic Groups Research Database |
|
Record |
 |
 |
| Subject |
ลาว,จิตรกรรมฝาผนัง,วิถีชีวิต,อุทัยธานี |
| Author |
จิราพร ปิ่นสุวรรณบุตร |
| Title |
การศึกษาภาพจิตรกรรมฝาผนังวิหารวัดอุโปสถารามความสัมพันธ์กับชาวลาวในท้องถิ่นจังหวัดอุทัยธานี |
| Document Type |
รายงานการวิจัย |
Original Language of Text |
ภาษาไทย |
| Ethnic Identity |
-
|
Language and Linguistic Affiliations |
ไท(Tai) |
Location of
Documents |
ห้องสมุดศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร |
Total Pages |
84 |
Year |
2547 |
| Source |
รายงานประกอบวิชาการศึกษาโดยเสรีในแขนงวิชาประวัติศาสตร์ศิลปะ ภาควิชาประวัติศาสตร์ศิลปะ คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร |
| Abstract |
ผู้เขียนได้ศึกษาจากหลักฐานทางเอกสารที่คนลาวถูกกวาดต้อนเข้ามาในภาคกลางของประเทศไทยในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น และมีการอยู่อาศัยสืบต่อมาจนกระทั่งถึงสมัยรัชกาลที่ 5 ที่ภาพจิตรกรรมฝาผนังที่วิหารวัดอุโปสถารามได้รับการเขียนขึ้น
จากลักษณะการเขียนภาพจิตรกรรมภายนอกตัวอาคารอันเป็นลักษณะเฉพาะของศิลปะลาวจะพบในวัดที่มีความเกี่ยวเนื่องกับคนลาวหรือเป็นวัดที่สร้างขึ้นในชุนชนลาวเท่านั้น ประกอบกับปรากฏภาพผู้หญิงนุ่งผ้าซิ่น และผู้ชายมีรอยสักที่ขาในภาพจิตรกรรมอันเป็นเอกลักษณ์ทางชาติพันธุ์แสดงตัวตนความเป็นลาวเมื่อครั้งอดีต ผู้เขียนนำเสนอว่าภาพจิตรกรรมฝาผนังที่วิหารวัดอุโปสถารามนั้นน่าจะสัมพันธ์กับคนลาวที่อาศัยในจังหวัดอุทัยธานีในสมัยรัชกาลที่ 5 ซึ่งเป็นช่วงเวลาที่ภาพจิตรกรรมได้รับการเขียนขึ้น |
|
| Focus |
การแสดงให้เห็นถึงความสัมพันธ์ของภาพจิตรกรรมฝาผนังวิหารวัดอุโปสถารามกับวิถีชีวิตของลาวที่อาศัยอยู่ในจังหวัดอุทัยธานี และความสัมพันธ์ระหว่างลาวครั่งและลาวเวียง |
|
| Theoretical Issues |
ผู้เขียนศึกษาจากเอกสารหลักฐานทางประวัติศาสตร์เกี่ยวกับชนชาติลาวที่ถูกกวาดต้อนเข้ามาอยู่ในประเทศไทยตั้งแต่สมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้นซึ่งกระจายตัวกันอยู่ในหลายจังหวัดทั้งในเขตภาคกลาง ผู้เขียนสันนิษฐานว่าจังหวัดอุทัยธานีน่าจะมีลาวอพยพเข้ามาอยู่เนื่องจากเป็นหัวเมืองชั้นใน ประกอบกับในปัจจุบันพบว่ามีคนลาวอาศัยอยู่ในหลายอำเภอของจังหวัดอุทัยธานี ผู้เขียนได้ศึกษารูปแบบศิลปกรรมที่วิหารวัดอุโปสถารามจังหวัดอุทัยธานีซึ่งมีการเขียนภาพจิตรกรรมฝาผนังภายนอกอาคารซึ่งเป็นรูปแบบเฉพาะของศิลปะลาวและพบเฉพาะวัดที่เกี่ยวข้องกับคนลาวหรือตั้งอยู่ในเขตชุมชนที่มีคนลาวอาศัยอยู่(หน้า22)
เมื่อพิจารณาจากรายละเอียดของภาพจิตรกรรมฝาผนังในส่วนที่เป็นการแสดงถึงวิถีชีวิตของชาวบ้าน ปรากฏว่ามีภาพผู้หญิงนุ่งผ้าซิ่นลักษณะคล้ายผ้ามัดหมี่และผู้ชายที่มีรอยสักบริเวณขา ผู้เขียนจึงมีการศึกษาเชื่อมโยงกับคนลาวในปัจจุบันที่อาศัยอยู่ในจังหวัดอุทัยธานีและเสนอว่าภาพดังกล่าวอาจแสดงถึงคนลาวที่อาศัยยู่ในจังหวัดอุทัยธานีในสมัยที่เขียนภาพจิตรกรรม |
|
| Ethnic Group in the Focus |
กลุ่มชาติพันธุ์ลาว ที่อาศัยอยู่ในจังหวัดอุทัยธานี โดยเน้นศึกษาความสัมพันธ์ของกลุ่มชาติพันธุ์ลาวจากจิตรกรรมฝาผนังวิหารวัดอุโปสถาราม ซึ่งอาจจะเป็นลาวครั่งหรือลาวเวียง |
|
| Language and Linguistic Affiliations |
|
| Study Period (Data Collection) |
พฤศจิกายน 2546 - กุมภาพันธ์ 2547 |
|
| History of the Group and Community |
จากพงศาวดารในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้นชนชาติลาวได้ถูกกวาดต้อนเข้ามาในประเทศไทยเป็นจำนวนมาก คนลาวบางส่วนน่าจะเข้ามาอาศัยอยู่ในจังหวัดอุทัยธานีเนื่องจากในขณะนั้นเป็นหัวเมืองชั้นในและน่าจะอยู่อาศัยเรื่อยมาจนกระทั้งในสมัยัชกาลที่ 5 ได้มีการเขียนภาพจิตรกรรมฝาผนังที่วิหารวัดอุโปสถารามซึ่งเป็นการเขียนภายนอกตัวอาคารอันเป็นลักษณะศิลปะลาว ภาพจิตรกรรมมีการสอดแทรกวิถีชีวิตของผู้คนไว้ด้วย ซึ่งปรากฏภาพผู้หญิงนุ่งผ้าซิ่นและผู้ชายมีรอยสักที่ขา เป็นการแสดงให้เห็นถึงการที่มีลาวอาศัยอยู่ในบริเวณดังกล่าว ในปัจจุบันยังมีลาวที่อาศัยอยู่ในหลายอำเภอของจังหวัดอุทัยธานี ซึ่งอยู่มาอย่างต่อเนื่องตั้งแต่บรรพบุรุษประมาณ 200-300 ปีมาแล้ว |
|
| Settlement Pattern |
สมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้นเนื่องจากสงครามระหว่างไทยกับลาวทำให้มีการกวาดต้อนชาวลาวเข้ามาอยู่ในประเทศไทยเป็นจำนวนมากซึ่งชาวลาวเหล่านั้นได้ไปอาศัยอยู่ในภาคกลางหลายจังหวด เช่น สระบุรี ลพบุรี ราชบุรี(หน้า6-7)
ปัจจุบันในจังหวัดอุทัยธานีได้มีคนไทยเชื้อสายลาวกระจายกันตั้งถิ่นฐานอยู่ในหลายอำเภอ เช่น อำเภอเมือง อำเภอทัพทัน อำเภอห้วยคด อำเภอบ้านไร่ และอำเภอสว่างอารมณ์ โดยที่ยังดำรงรักษาขนบธรรมเนียมดั่งเดิมของตนไว้ (หน้า7) |
|
| Belief System |
ชนชาติลาวเป็นชนชาติที่นับถือพุทธศาสนา เมื่อชนชาติลาวอพยพเข้ามาอยู่ในประเทศไทยตั้งแต่ในช่วงรัตนโกสินทร์ตอนต้นจนถึงปัจจุบันก็ยังคงนับถือพุทธศาสนามาอย่างต่อเนื่อง และมีการสร้างวัดเป็นศูนย์กลางของชุมชน เช่น วัดหน่อพุทธางกูร วัดประตูสาร จังหวัดสุพรรณบุรี ซึ่งการเขียนภาพจิตรกรรมฝาผนังเรื่องราวเกี่ยวกับพุทธประวัติและหลักธรรมจากคัมภีร์ต่างๆ เพื่อให้พุทธศาสนิกชนเกิดความเข้าใจในหลักธรรมทางพุทธศาสนามากขึ้น (หน้า21-22) |
|
| Education and Socialization |
|
| Art and Crafts (including Clothing Costume) |
จิตรกรรมฝาผนังของวิหารวัดอุโปสถาราม น่าจะถูกเขียนขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 5 เนื้อหาของภาพภายในวิหารเป็นเรื่องราวเกี่ยวกับพุทธศาสนาประกอบด้วย เรื่องพระมาลัย พุทธประวัติอันเกี่ยวเนื่องกับกำเนิดพระพุทธรูปแก่นจันทน์ซึ่งน่าจะเขียนขึ้นเพื่อให้สัมพันธ์กับพระแก่นจันทน์ซึ่งเป็นพระประธานในวิหาร และภาพพระอสีติมหาสาวก ได้แก่ พระสาวกผู้ยิ่งใหญ่ 80 รูป ภายนอกวิหารซึ่งเป็นการเอกลักษณ์ของศิลปะลาวเขียนเรื่องการไปนมัสการรอยพระพุทธบาทซึ่งผู้เขียนเสนอว่าอาจจะเป็นรอยพระพุทธบาทที่สระบุรีนอกจากเนื้อหาดังกล่าวแล้วยังได้มีการสอดแทรกวิถีชิวิตของชาวบ้านลงไปด้วย เช่น ชาวบ้านทำบุญตักบาตร ชาวบ้านนั่งตำข้าว ส่วนใหญ่จะเป็นคนไทยซึ่งลักษณะการแต่งกายโดยแบบคนไทยทั่วไป เช่น ไว้ผมปีก นุ่งโจงกระเบน แต่ก็มีปรากฏภาพบางส่วนซึ่งสันนิษฐานว่าเป็นลาวโดยดูจากผ้านุ่งของหญิงสาวที่ปรากฏผู้เขียนเสนอว่าเป็นลักษณะการแต่งกายของลาวที่เรียกว่า "ผ้าซิ่น" ซึ่งปรากฏผ้าซิ่นที่มีลักษณะคล้ายผ้าซิ่นที่ทอด้วยเทคนิคการทอด้วยไหมมัดหมี่ที่ชื่อว่า "ลายหมี่คั่นหน้าแคบ" และ "หมี่สับขิด"
นอกจากนี้ ยังปรากฏผ้าซิ่นที่มีลักษณะคล้ายคลึงกับผ้าซิ่นทอมือโบราณของลาวครั่งในจังหวัดอุทัยธานีแบบหนึ่ง คือ ทอลายด้วยกระจก ฝ้ายหรือไหมเป็นลายยาวตามแนวขวางต้ดกับความยาวผ้าซิ่นตั้งแต่ส่วนหัวจนถึงตีนซิ่น แต่ส่วนตีนหรือเชิงซิ่นจะทอผ้าใหญ่กว่าส่วนอื่น บนผ้าพื้นสี ซึ่งมีเอกลักษณะพิเศษคือส่วนอื่นๆ ของซิ่นจะเป็นสีอะไรก็ได้แต่เชิงซิ่นจะต้องเป็นสีแดงเท่านั้น(หน้า23-24) |
|
| Ethnicity (Ethnic Identity, Boundaries and Ethnic Relation) |
กลุ่มชนชาติลาวที่ถูกกวาดต้อนมาอยู่ในจังหวัดอุทัยธานีจากภาพจิตรกรรมฝาผนังซึ่งเขียนขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 5 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ (หน้า 19) ช่างได้ถ่ายทอดสภาพวิถีวิตของผู้คนออกมาโดยแสดงถึงผู้คนที่อยู่รวมกันหลายเชื้อชาติ ทั้งไทย จีน ลาว โดยแต่ละกลุ่มชนก็พยายามรักษารูปแบบวัฒนธรรมดั้งเดิมของตนไว้ ในด้านการแต่งกาย เช่น คนไทยจะนุ่งโจงกระเบนห่มสไบลายดอก หรือเสื้อแขนยาวแบบสมัยนิยมในรัชกาลที่ 5 ในขณะที่คนลาวนุ่งผ้ายาวกรอมเท้า เรียกว่าผ้าซิ่น (หน้า23-24) รวมทั้งการสักลายที่ขาของชายในภาพจิตรกรรมซึ่งเป็นเอกลักษณ์ทางชาติพันธุ์แสดงตัวตนความเป็นลาวเมื่อครั้งอดีต (หน้า24) |
|
| Social Cultural and Identity Change |
|
| Map/Illustration |
แผนผังที่ 1 แผนที่ตั้งวัดอุโปสถาราม (หน้า32)
แผนผังที่ 2 แผนผังแสดงตำแหน่งภาพจิตรกรรมฝาผนังในวิหาร วัดอุโปสถาราม (หน้า33)
แผนผังที่ 3 แผนผังแสดงตำแหน่งภาพจิตรกรรมฝาผนังภายนอกวิหารวัดอุโปสถาราม(หน้า34)
ภาพที่ 1 การทอผ้าลายโบราณศิลปหัตถกรรมของชาวลาวเวียงและลาวครั่งที่มีชื่อเสียงของจังหวัดอุทัยธานี (หน้า35)
ภาพที่ 2 - 9 แสดงลักษณะสิ่งก่อสร้างภายในวัดอุโปสถาราม (หน้า36-43)
ภาพที่10-16 แสดงจิตรกรรมภายในวิหารวัดอุโปสถาราม (หน้า40-50)
ภาพที่17-29 แสดงวิถีชีวิตชาวบ้านในจิตรกรรมฝาผนังวิหารวัดอุโปสถาราม (หน้า51-63)
ภาพที่ 30 จิตรกรรมฝาผนังเรื่องอสุภกรรม10 ในอุโบสถวัดเทวราชกุญชร(หน้า64)
ภาพที่ 31 การแต่งกายของขุนนางขณะเข้าเฝ้า(หน้า65)
ภาพที่ 32 การแต่งกายของขุนนางไทยสมัยรัชกาลที่ 5 (หน้า66)
ภาพที่ 33 ผู้หญิงสวมเสื้อแขนพอง กับโจงกระเบนและถือร่ม(หน้า67)
ภาพที่ 34 การแต่งกายของเจ้าคุณพระประยูรวงศ์(แพ บุนนาค)(หน้า68)
ภาพที่ 35 วัดดอนโม ในหลวงพระบางของประเทศลาว(หน้า69)
ภาพที่ 36 จิตรกรรมฝาผนังที่ตกแต่งด้วยกระจกสีนอกวิหาร(หน้า70)
ภาพที่ 37 สิมวัดหน้าพระธาตุ จังหวัดนครราชสีมา(หน้า71)
ภาพที่ 38 จิตรกรรมฝาผนังเขียนเกี่ยวกับพุทธประวัติด้านนอกสิม(หน้า72)
ภาพที่ 41 ภาพหญิงชาวบ้านสองคน นุ่งผ้าซิ่นลวดลายคล้ายผ้าซิ่นมัดหมี่ของชาวลาว จ.อุทัยธานี (หน้า75)
ภาพที่ 42 ผ้าซิ่นทอมัดหมี่"ลายหมี่คั่นหน้าแคบ"ของชาวลาวใน จ.อุทัยธานี (หน้า76)
ภาพที่ 43 ผ้าซิ่นทอมัดหมี่สับขิดของชาวลาว จ.อุทัยธานี (หน้า77)
ภาพที่ 44 หญิงชาวบ้านนั่งลงกับพื้นกำลังรับของจากชายชรา นุ่งซิ่นลายคล้ายผ้าซิ่นทอโบราณลายขวางของชาวลาวใน จ.อุทัยธานี (หน้า78)
ภาพที่ 45 ผ้าซิ่นทอมือโบราณลายขวางในปัจจุบันของชาวลาวครั่ง จ.อุทัยธานี (หน้า79)
ภาพที่ 46 ภาพชายชาวน่านสักดำบริเวณพุงถึงขา เรียกว่า ลาวพุงดำ(หน้า80)
ภาพที่ 47 ภาพชาวบ้านสองคนในภาพจิตรกรรมฝาผนังวิหารวัดอุโปสถาราม มีรอยสักดำบริเวณขา (หน้า81)
ภาพที่ 48 จิตรกรรมฝาผนังในภาคอีสานแสดงวัฒนธรรมการสักขา(หน้า82)
ภาพที่ 49 จิตรกรรมฝาผนังสมัยรัชกาลที่ 3 อุโบสถวัดหน่อพุทธางกูร(หน้า83)
ภาพที่ 50 จิตรกรรมฝาผนังสมัยรัชกาลที่ 3 อุโบสถวัดประตูสาร(หน้า84) |
|
|
ค้นหาแบบละเอียด
