รายงานวิจัยเชิงปฏิบัติการชิ้นนี้ เพื่อทดสอบวิธีการต่างๆ ที่มีผลส่งเสริมการมีส่วนร่วมของมูเซอว่าได้ผลมากน้อยเพียงใด และค้นคว้าทดลองวิธีการหรือกิจกรรมที่เหมาะสมในการส่งเสริมความคิดริเริ่ม การพึ่งตนเองและชุมชน เพื่อนำประสบการณ์และข้อค้นพบไปใช้ประโยชน์เพื่อทำข้อเสนอแนะวิธีการหรือกิจกรรมที่เป็นกลวิธีหรือมาตรการอันเหมาะสมแก่การส่งเสริมการมีส่วนร่วมของชาวเขาที่มีสภาพคล้ายคลึงกัน กลุ่มชาติพันธุ์ในรายงานการศึกษาวิจัยชิ้นนี้คือชาวเขาเผ่ามูเซอ "เฌเร" หมู่บ้านห้วยน้ำริน ต.แม่เจดีย์ใหม่ อ.เวียงป่าเป้า จ.เชียงราย โดยรายงานชิ้นนี้เป็นระยะเริ่มแรกของการปฏิบัติงานตามโครงการวิจัย ที่กล่าวถึงสภาพทั่วไปของหมู่บ้านวิจัย สถานที่ตั้งและโครงสร้างประชากรโดยย่อ ประวัติความเป็นมาของมูเซอในหมู่บ้าน ประวัติการอพยพและความสำคัญของผู้นำการอพยพแต่ละช่วงปี ลำดับขั้นของการพัฒนาหมู่บ้านที่ทำให้มูเซอมีโอกาสติดต่อสัมผัสรูปแบบต่างๆ ของการพัฒนาที่นำเข้ามาในหมู่บ้านนับตั้งแต่อดีตที่ผ่านมา และสุดท้ายได้กล่าวถึงระบบสังคมของมูเซอที่ประกอบด้วยผู้นำที่ส่งผลให้เกิดความร่วมมือในหมู่บ้าน (หน้าคำนำ,1)

ทดสอบวิธีการต่างๆ ที่มีผลส่งเสริมการมีส่วนร่วมของประชาชนว่าได้ผลมากน้อยเพียงใด และค้นคว้าทดลองวิธีการหรือกิจกรรมที่เหมาะสมในการส่งเสริมความคิดริเริ่ม การพึ่งตนเองและชุมชน เพื่อนำประสบการณ์และข้อค้นพบไปใช้ประโยชน์เพื่อทำข้อเสนอแนะวิธีการหรือกิจกรรมที่เป็นกลวิธีหรือมาตรการอันเหมาะสมแก่การส่งเสริมการมีส่วนร่วมของชาวเขาที่มีสภาพคล้ายคลึงกัน (หน้า 1)

ไม่มี

ชาวเขาเผ่ามูเซอ "เฌเร" หมู่บ้านห้วยน้ำริน ต.แม่เจดีย์ใหม่ อ.เวียงป่าเป้า จ.เชียงราย โดยมูเซอหมู่บ้านนี้มีชื่อเรียกตัวเอง 2 ชื่อ คือ "ล่าหู่นะ" หรือ "ล่าหู่เฌเร" (หน้าคำนำ, 1, 7)

ไม่มีข้อมูล

ไม่ระบุ

มูเซอเรียกตนเองว่า "ล่าหู่" หรือ "ลาฮู" เป็นชาวเขากลุ่มหนึ่งที่อาศัยอยู่ในประเทศไทย โดยมีประวัติอพยพมาจากประเทศธิเบต ผ่านลงมาทางจีนตอนใต้ในอีก 2,000-3,000 ปีต่อมา อพยพเรื่อยมาถึงมณฑลยูนนานบริเวณลุ่มแม่น้ำโขงกับแม่น้ำสาละวิน มูเซออาศัยอยู่ทั้งในพม่า ลาว ภาคเหนือของประเทศไทย เฉพาะในไทยมูเซอเข้ามาตั้งรกรากเป็นเวลา 100 กว่าปีแล้ว มูเซอมีกลุ่มย่อยอีก 23 กลุ่มย่อย แต่ในไทยมีเพียง 7 กลุ่มย่อย คือ มูเซอดำ มูเซอแดง มูเซอ "เฌเร" มูเซอกุเลา มูเซอล่าบ้า มูเซอบาเกียว และมูเซอบาหลา ขณะที่นักวิชาการบางคนเชื่อว่ามีมูเซออีก 3 กลุ่มที่อพยพเข้ามาเพิ่มคือ มูเซอไกสี มูเซอล่าเลาะ และมูเซอปู่โหล ชนเผ่านี้ตั้งบ้านเรือนกระจัดกระจายอยู่ทั่วไปทางภาคเหนือของไทย หนาแน่นบริเวณเทือกเขาต้นน้ำปิง จ. เชียงใหม่ และ จ.เชียงราย มีมูเซออยู่บ้างใน จ.แม่ฮ่องสอน ตาก กำแพงเพชร นครสวรรค์ และลำพูน (หน้า 2) มูเซอหมู่บ้านห้วยน้ำรินอพยพมาจากทางตอนใต้ของจีนจากดินแดนสิบสองปันนา อพยพลงทางใต้ผ่านประเทศพม่าเรื่อยมาจนถึงประเทศไทยทางด้าน อ.ฝาง จ.เชียงใหม่ ในช่วงปี พ.ศ.2465 ตั้งหมู่บ้านอยู่ระยะหนึ่งแล้วจึงอพยพต่อไปยังบริเวณดอยช้าง จ.เชียงราย หลังจากนั้นในปี พ.ศ. 2475 มูเซอกลุ่มนี้ก็อพยพออกจากดอยช้างไปอยู่ที่อื่น โดยแบ่งเป็น 2 กลุ่ม กลุ่มแรกอพยพไปอยู่หมู่บ้านมอแอะหรือดอยอ่างขาง อ.ฝาง จ.เชียงใหม่ กลุ่มที่สองอพยพไปอยู่บ้านระแหงในเขต จ.ตาก ประมาณปี พ.ศ. 2485 มูเซอบ้านระแหงก็อพยพไปอยู่หมู่บ้านแม่สอยลา ต.แจ้ซ้อน อ.แจ้ห่ม จ.ลำปาง ส่วนอีกกลุ่มก็ย้ายไปอยู่ที่หมู่บ้านแม่สอยลา จ.ลำปาง ประมาณปี พ.ศ.2495 มูเซอบ้านระแหงก็อพยพจากลำปางไปตั้งหมู่บ้านบริเวณต้นน้ำแม่โถ อ.เวียงป่าเป้า จ.เชียงราย ทำมาหากินได้ระยะหนึ่งก็แตกหมู่บ้านอีกประมาณปี พ.ศ.2502 มูเซอส่วนหนึ่งอพยพกลับไปที่อ.อมก๋อย จ.เชียงใหม่ อีกส่วนหนึ่งอพยพไปอยู่ที่อ.พราว จ.เชียงใหม่ และส่วนที่เหลือนำโดยนายจะกอก็อพยพมาตั้งหมู่บ้านใหม่ตามลำน้ำแม่โถไม่ไกลจากหมู่บ้านเดิมมากนัก และกลุ่มของนายจะกอก็ย้ายหมู่บ้านอีก 2 ครั้งในบริเวณเดียวกัน จนครั้งหลังสุดมาตั้งหมู่บ้านบริเวณ "ดอยมด" และต่อมามีมูเซอจากอ.อมก๋อย และอ.พราว อพยพกลับมาอยู่เพิ่มเติมรวมเป็นหมู่บ้านใหญ่ ประมาณปี พ.ศ.2518 ก็เกิดข้อขัดแย้งระหว่างมูเซอในหมู่บ้านด้วยกันเองและชาวไทยเหนือที่ตั้งหมู่บ้านอยู่ใกล้เคียง ทำให้ต้องอพยพกันต่อไปอีก โดยครั้งนี้มูเซอแบ่งเป็น 3 กลุ่ม กลุ่มที่ 1 อพยพไปอยู่ที่บ้านห้วยโป่ง อ.เวียงป่าเป้า จ.เชียงราย กลุ่มที่ 2 นำโดยนายจะกออพยพไปอยู่ที่บ้านห้วยม่วง ใน จ.เชียงราย กลุ่มที่ 3 นำโดยนายจะเต๊าะ อพยพลงมาทางทิศตะวันตกไม่ไกลจากหมู่บ้านเดิมมากนัก และตั้งชื่อหมู่บ้านว่าบ้านแม่เมืองน้อย ปี พ.ศ.2521 หมู่บ้านแม่เมืองน้อยต้องแตกออกเป็น 2 หมู่บ้านอีกครั้งเพราะการทะเลาะของผู้นำหมู่บ้าน และในปี พ.ศ.2524 มูเซอบ้านห้วยม่วงก็ขัดแย้งกันจนต้องแตกหมู่บ้าน โดยนายจะกอพร้อมญาติพี่น้อง 33 ครัวเรือนแยกตัวออกไปตั้งหมู่บ้านในพื้นที่แห่งใหม่ คือหมู่บ้านแสนเจริญห่างจากหมู่บ้านเดิมประมาณ 1 กิโลเมตร หลังจากนั้นการอพยพย้ายถิ่นของมูเซอก็เกิดขึ้นบ่อยครั้ง เพราะมูเซอเป็นกลุ่มที่มีนิสัยชอบการอพยพโยกย้ายหมู่บ้าน โดยปัญหาที่เผชิญส่วนใหญ่เป็นปัญหาที่ดินทำกินที่มีไม่เพียงพอและไม่เหมาะสมกับการเพาะปลูกและปัญหาความขัดแย้งที่เกิดขึ้นระหว่างผู้นำในหมู่บ้าน (หน้า 10 - 15)

การตั้งถิ่นฐานของชาวบ้านห้วยน้ำริน จะสร้างบ้านห่างกันไม่มาก โดยแต่ละบ้านจะมียุ้งข้าวและคอกไก่ประจำบ้าน บางบ้านก็มีกองฟืนไว้ใช้เป็นเชื้อเพลิง รวมไปถึงครกกระเดื่องตำข้าว นอกจากนี้หมู่บ้านยังมีลานเต้นรำประจำหมู่บ้านอยู่บริเวณกลางบ้านเพื่อเป็นจุดนัดพบอีกด้วย (ดูแผนผังบ้านห้วยน้ำรินประกอบได้ที่หน้า 5) โดยชาวบ้านห้วยน้ำรินเห็นว่าหมู่บ้านของตัวเองสะดวกในหลายๆ ด้าน มีถนนเข้าถึงหมู่บ้าน สามารถเดินทางเข้าเมืองได้รวดเร็ว โรงเรียนอยู่ใกล้หมู่บ้านและมีเจ้าหน้าที่พัฒนาเข้ามาช่วยเหลือในทุกๆด้าน เป็นต้น (หน้า 16)

ประชากรมูเซอสำรวจโดยสถาบันวิจัยชาวเขาในปี พ.ศ.2528 มีจำนวน 272 หมู่บ้าน 6,820 ครัวเรือน มีประชากรรวม 38,558 คน คิดเป็นร้อยละ 8.44 ของจำนวนประชากรชาวเขาทั้งหมด (หน้า 2-3) หมู่บ้านห้วยน้ำรินมีประชากรรวม 188 คน ชาย 95 คน หญิง 93 คน สมาชิกอาศัยอยู่ร่วมกัน 37 ครัวเรือน 41 ครอบครัว จำนวนสมาชิกในครัวเรือนเฉลี่ย 5.1 คน จำนวนสมาชิกในครอบครัวเฉลี่ย 4.6 คน ในรอบ 4 ปีที่ผ่านมาประชากรเพิ่มขึ้นร้อยละ 15 ประชากรส่วนใหญ่มีอายุน้อย ผู้ที่มีอายุ 0-14 ปี มีร้อยละ 44.2 ประชากรวัยแรงงาน (อายุ 15-59 ปี) มีจำนวนร้อยละ 52.2 ส่วนประชากรสูงอายุ 60 ปีขึ้นไปมีร้อยละ 3.6 (หน้า 8-10)

มูเซอทำไร่แบบเลื่อนลอย (ไร่หมุนเวียน) เสริมด้วยการขายฝิ่น เลี้ยงสัตว์ ล่าสัตว์ หาของป่า (หน้า 4)

ลักษณะโครงสร้างทางสังคมของมูเซอประกอบด้วย 2 หน่วย คือครอบครัวและหมู่บ้าน ครอบครัวยึดถือผัวเดียวเมียเดียวอย่างเคร่งครัด หากครอบครัวมีขนาดเล็กหรือมีสมาชิกน้อยเกินไป ทำให้ประสบปัญหาเศรษฐกิจหรือไม่สามารถประกอบพิธีกรรมได้ตามลำพังก็อาจจะไปอยู่ร่วมกับครอบครัวอื่นๆ ที่เป็นญาติเพื่อมีส่วนร่วมกิจกรรมทางประเพณี ส่วนในระดับหมู่บ้านจะผูกพันกันอย่างหลวมๆ แต่ละครัวเรือนมีอิสระจะแยกตัวเองออกไปจากหมู่บ้านได้ทุกเวลา บางครั้งทำให้หมู่บ้านขนาดใหญ่แตกกระจัดกระจายเป็นหมู่บ้านเล็กๆ ได้ง่าย สมาชิกในหมู่บ้านจะทำอะไรต้องปรึกษาหัวหน้าหมู่บ้านอยู่เสมอ สังคมมูเซอนับถือญาติทางฝ่ายแม่ เพราะเด็กๆ เมื่อเกิดมาต้องอาศัยอยู่กับครอบครัวฝ่ายแม่กระทั่งแต่งงาน หากเป็นผู้ชายต้องออกจากบ้านไปอยู่กับภรรยา หากเป็นหญิงก็นำสามีเข้ามาอาศัยอยู่ในหมู่บ้านของตน (หน้า 3-4) ความสัมพันธ์ของมูเซอเป็นไปแบบระบบเครือญาติ แม้ว่าจะเป็นญาติใกล้ชิดที่ไม่ได้เกิดร่วมบิดามารดาก็นับถือเป็นญาติกันทั้งสิ้น ทำให้ทั้งหมู่บ้านผูกพันกันจนเป็นญาติพี่น้องกันทั้งหมด ลักษณะเช่นนี้ทำให้เกิดการพึ่งพาช่วยเหลือกันเป็นอย่างดี ทั้งเรื่องการแลกเปลี่ยนแรงงาน การประกอบพิธีกรรม การรักษาพยาบาล (หน้า 22-23)

การจัดระเบียบการปกครองของหมู่บ้านมูเซอจะมีหัวหน้าหมู่บ้าน ผู้นำทางศาสนา หมอผี ผู้สูงอายุเป็นกลุ่มผู้นำชุมชนของหมู่บ้าน (หน้า 4) ผู้นำมูเซอมีบทบาทสำคัญต่อชีวิตความเป็นอยู่ของมูเซอในหมู่บ้านสูงมาก เป็นผู้พิจารณากำหนดก่อตั้งหมู่บ้าน ปกครองสมาชิกในหมู่บ้านให้อยู่ในกรอบประเพณีและมีส่วนร่วมพิจารณาตัดสินคดีความ เป็นที่ปรึกษาให้แก่ลูกบ้าน (หน้า 15-16 และดูบทบาทและหน้าที่ของผู้นำชุมชนเป็นรายบุคคลได้ที่หน้า 24- 5)

มูเซอนับถือทั้งเทพเจ้าและผีสาง เทวดา เทพเจ้าที่มูเซอเคารพมีชื่อว่า "กื่อซา" (หน้า 4)

ปี พ.ศ. 2521 เมื่อเริ่มก่อตั้งหมู่บ้านห้วยน้ำริน มีการส่งเสริมการศึกษาของชาวเขา สร้างโรงเรียนชั่วคราว 1 หลัง มีครูช่วยสอนจากศูนย์พัฒนาและสงเคราะห์ชาวเขา จ.เชียงราย ทำหน้าที่สอนหนังสือไทยให้กับนักเรียนมูเซอ ต่อมาโรงเรียนล้มเลิกไปเพราะเด็กนักเรียนมูเซอหันไปเรียนในโรงเรียนสังกัดสำนักงานการประถมศึกษาแห่งชาติเชียงรายที่สร้างขึ้นในหมู่บ้านแม่เมืองน้อยที่ไม่ห่างไกลกันนัก (หน้า 19)

ไม่มีข้อมูล

มูเซอดำจะแต่งกายด้วยเสื้อผ้าชุดดำทั้งชายและหญิง (หน้า 7)

ไม่มีข้อมูล

ไม่มีข้อมูล

ในหมู่บ้านห้วยน้ำริน การช่วยเหลือกันด้านแรงงานในงานส่งเสริมที่นำเข้ามาในหมู่บ้านเป็นไปในแบบต่างคนต่างทำ แบ่งพรรคแบ่งพวกออกเป็นกลุ่มๆ ไม่ขึ้นต่อกัน แม้แต่ในกลุ่มก็แยกกันทำงานต่างหากออกไป (หน้า 23)

ไม่มีข้อมูล

ลำดับการพัฒนาหมู่บ้านห้วยน้ำริน 1.การดำเนินงานพัฒนาหมู่บ้าน ปี พ.ศ.2517 ศูนย์พัฒนาสงเคราะห์ชาวเขา จ.เชียงราย ส่งเจ้าหน้าที่ชุดสำรวจขึ้นไปปฏิบัติงานในหมู่บ้านมูเซอเมื่อครั้งที่ยังตั้งหมู่บ้านอยู่ที่ดอยมด โดยมีการสำรวจข้อมูลประชากรชาวเขา แก้ปัญหาเฉพาะหน้า เช่น รักษาโรคภัยไข้เจ็บ จ่ายยารักษาโรค สร้างความสัมพันธ์เบื้องต้น รวมไปถึงพิจารณาความเป็นไปได้ในการจัดตั้งหมู่บ้านโครงการพัฒนา ปี พ.ศ.2518 หมู่บ้านมูเซอแห่งนี้และบริวารจึงเป็นเขตการปฏิบัติงานของเจ้าหน้าที่หน่วยพัฒนาเคลื่อนที่และสงเคราะห์ชาวเขาโดยมีหมู่บ้านห้วยโต้งเป็นหมู่บ้านหลัก มีการสร้างโรงเรียนเพื่อสอนหนังสือให้เด็กมูเซอ ปี พ.ศ.2520 เริ่มมีเจ้าหน้าที่เข้าไปปฏิบัติงานในหมู่บ้านมูเซออย่างต่อเนื่อง มีหมู่บ้านห้วยม่วงเป็นหมู่บ้านหลัก โดยเจ้าหน้าที่จะเน้นเรื่องการเกษตร การพัฒนาสังคม อนามัยชุมชน งานด้านการศึกษา ปี พ.ศ.2521 เมื่อก่อตั้งหมู่บ้านห้วยน้ำรินแล้ว เจ้าหน้าที่หน่วยพัฒนาและสงเคราะห์ได้เข้าไปช่วยเหลือแนะนำส่งเสริมงานพัฒนาด้านต่างๆ ให้มูเซอ เช่น การปลูกพืชเศรษฐกิจ การศึกษา การสาธารณสุข ปี พ.ศ.2525 ภาควิชาส่งเสริมและเผยแพร่การเกษตร คณะเกษตรศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ร่วมกับสถาบันวิจัยชาวเขาเชียงใหม่ ภายใต้การสนับสนุนของโครงการหลวงและกระทรวงเกษตรสหรัฐอเมริกา ทำโครงการวิจัยเชิงปฏิบัติการยุทธวิธีส่งเสริมการเกษตรบนที่สูง เพื่อหาวิธีถ่ายทอดเทคโนโลยีการเกษตรที่มีประสิทธิภาพและเหมาะสมกับชาวเขา โดยระยะเวลาดำเนินโครงการ 3 ปี (พ.ศ.2525-2528) โดยผลการดำเนินโครงการนำความเจริญมาสู่หมู่บ้านห้วยน้ำรินอย่างมาก เช่น การปรับปรุงพื้นที่ทำกินให้เป็นแบบขั้นบันได การส่งเสริมปลูกพืชไม้ผลยืนต้นและไม้ผลเมืองหนาว 2.ลักษณะผู้นำกับความร่วมมือของชุมชน ผู้นำของมูเซอหมู่บ้านห้วยแม่รินในแต่ละยุคจะได้รับการนับถือจากคนในชุมชนแตกต่างกัน ผู้นำของหมู่บ้านมีหน้าที่ปกครองหมู่บ้าน เป็นผู้นำในการทำพิธีกรรมด้านต่างๆ การจะได้รับการยอมรับและความร่วมมือจากคนในชุมชนหรือไม่นั้น ย่อมขึ้นอยู่กับลักษณะนิสัยส่วนตัว ฐานะทางสังคม ความขยันในการประกอบอาชีพ ซึ่งผู้นำแต่ละคนจะมีแตกต่างกัน โดยที่คนในชุมชนจะเป็นผู้กำหนดบรรทัดฐานถึงผู้นำชุมชนที่ตัวเองต้องการ (หน้า 18-35)

งานวิจัยชิ้นนี้มีตารางและรูปภาพประกอบเพื่อนำเสนอข้อมูลค่าต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับงานวิจัยให้เข้าใจง่ายยิ่งขึ้น