ศูนย์พัฒนาอนามัยพื้นที่สูงศึกษาการวางแผนครอบครัวแบบมีส่วนร่วมของพ่อบ้านม้ง 48 คน ให้ความรู้เรื่องปัญหาประชากร การวางแผนครอบครัว และอนามัยการเจริญพันธุ์ มีการอภิปรายแลกเปลี่ยนประสบการณ์ สร้างแนวร่วมโดยเขียนข้อกำหนดการปฏิบัติเพื่อปรับปรุงตนเองในการดำเนินชีวิต ดูแลสุขภาพ มีการสัมภาษณ์ สังเกต เสวนากลุ่ม พบว่า มีการเปลี่ยนแปลงความรู้ ความเชื่อ การดูแลสุขภาพครอบครัวมากขึ้น มีการตัดสินใจร่วมโดยเสนอวิธีคุมกำเนิดให้แม่บ้านเลือก นำแม่บ้านไปตรวจสุขภาพประจำปี ดูแลลูก การเปลี่ยนแปลงในทางที่ดีผู้ใหญ่บ้านและคณะกรรมการหมู่บ้านได้ขอให้ศูนย์พัฒนาอนามัยพื้นที่สูง จัดอบรมหลักสูตรเดิมเน้นครอบครัวสุขสันต์ให้กับคู่สมรส 25 คู่ จากการอบรมสังเกต คู่สมรสสนใจซักถามปัญหาต่างๆ รูปแบบการมีส่วนร่วมจึงควรนำไปใช้เพื่อส่งเสริมพฤติกรรมการวางแผนครอบครัวและอนามัยเจริญพันธุ์ในพื้นที่ต่างๆ ประยุกต์ใช้กับโครงการอื่นที่ต้องอาศัยการมีส่วนร่วมของพ่อบ้านม้ง ในการพัฒนาคุณภาพชีวิตในด้านอื่นต่อไป

การมีส่วนร่วมในการดูแลสุขภาพของพ่อบ้านม้ง ในงานวางแผนครอบครัวและการดูแลอนามัยการเจริญพันธุ์

ไม่มี

ชาวเขาเผ่าม้ง

ภาษาม้งจะมีเสียงก้องมักเป็นคำโดดๆ มีการยืมคำศัพท์มาจากหลายชาติทั้ง ไทย ลาว จีน และชาติอื่นๆ ภาษาพูดจะมีความหมายคล้ายภาษาจีนทางตอนใต้ นอกจากนี้ม้งในแต่ละกลุ่มมีการใช้ภาษาแตกต่างกัน แต่สามารถติดต่อสื่อสารกันได้ (หน้า 7)

พ.ศ. 2543

ม้ง หรือ แม้ว เป็นชาวเขาที่อยู่กระจัดกระจายตั้งแต่ตอนใต้ของจีน เวียดนาม ลาว ไทย ในประเทศไทยม้งเป็นเผ่าใหญ่อันดับ 2 อาศัยอยู่ทางภาคเหนือของประเทศ นักมานุษยวิทยาจัดชาวเขาเผ่าม้งอยู่ในกลุ่มภาษาจีน อาศัยในเทือกเขาสูง 1,000 -1,200 เมตร เหนือระดับน้ำทะเล โดยม้งที่อยู่ในภาคเหนือของประเทศไทยแบ่งได้เป็น 3 เผ่า คือ ม้งดำ ม้งขาว และม้งกัวมะบะ ม้งดำแบ่งออกเป็น 3 สาขา คือ ม้งดอก ม้งลาย ม้งดำ การแบ่งจะแบ่งตามความแตกต่างทางภาษา ความแตกต่างของเครื่องแต่งกาย และชื่อที่เรียกตัวเอง (หน้า 1, 7)

ม้งสร้างบ้านอยู่บนยอดภูเขาสูง เพราะม้งปลูกฝิ่น โดยจะปลูกบนที่สูงระดับตั้งแต่ 2,500 ฟุตขึ้นไป และต้องเป็นที่ ๆ หาแหล่งน้ำได้ง่าย หมู่บ้านม้งเฉลี่ยมีบ้าน 35 หลังคาเรือน สร้างแบบไม่มีระเบียบแบบแผน บ้านของหัวหน้าจะอยู่ตรงกลาง บ้านม้งมีผังเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า เป็นบ้านชั้นเดียวสร้างบนพื้นดิน รอบบ้านมีคูระบายน้ำ หลังคามุงด้วยหญ้า ฝาบ้านเป็นไม้ไผ่ ถ้ามีฐานะเป็นฝากระดาน ครอบครัวขนาดเล็กพ่อแม่จะมีห้องที่กั้นฝาของตนเอง ลูกชายจะมีห้องนอนของตนเอง ครอบครัวขนาดใหญ่ลูกชายที่แต่งงานมีครอบครัวจะมีห้องนอนแยกต่างหาก

ในประเทศไทย พ.ศ 2540 ม้งอาศัยอยู่ 13 จังหวัด 60 อำเภอ 266 หมู่บ้าน จัดตั้งถูกต้องตามพระราชบัญญัติการปกครองท้องที่ พ.ศ.2457 161 หมู่บ้าน และ 105 กลุ่มบ้าน มี 15,704 หลังคาเรือน ประชากร 126,300 คน ชาย 63,869 คน หญิง 62,431 คน กลุ่มที่ให้ข้อมูลคือ พ่อบ้านม้งจำนวน 48 คน ที่อยู่ใน 6 หมู่บ้านใน อำเภอแม่ริม จังหวัดเชียงใหม่ (หน้า 1)

ม้งมีความชำนาญในการทำไร่เลื่อนลอย (ในปัจจุบันเป็นที่รู้จักกันว่าไร่ หมุนเวียน - ผู้ตรวจ) อาชีพหลัก คือ การปลูกฝิ่น โดยมากจะจำหน่าย ใช้บริโภคเพียงส่วนน้อย นอกจากนี้ยังมีการปลูกข้าวโพด และข้าว ข้าวโพดปลูกเพื่อใช้เลี้ยงสัตว์และใช้เป็นอาหารยามขาดแคลน ข้าวจะปลูกไม่มากกินได้ไม่ถึงครึ่งปี สินค้าอื่นๆ ที่ไม่มีในหมู่บ้าน เช่น เกลือ ไฟฉาย ไม้ขีด ก็จะนำสิ่งของที่มีอยู่มาแลกกับพ่อค้าคนไทย บางครั้งก็เข้าป่าล่าสัตว์และหาของป่า เช่นหนังสัตว์ กล้วยไม้ น้ำผึ้ง หวาย เพื่อแลกกับสินค้าของคนไทย นอกจากนี้ยังมีผลิตภัณฑ์ที่ผลิตขึ้นเองด้วยเช่นผ้าปัก สร้อยคอ สร้อยแขน และบ้านทุกหลังจะมีสัตว์เลี้ยง คือ หมู และไก่ ไว้ประกอบพิธีกรรมทางศาสนา (หน้า 9)

ระบบสังคมเป็นระบบวงศ์ตระกูล หรือแซ่ โดยมี 11 วงศ์ตระกูล คือ ยัง ลี้ ซอง วัง เมา เก้า อู วู โล (เลา) คิม และยาง โดยจะสืบวงศ์ตระกูลทางฝ่ายผู้ชาย แต่ละวงศ์ตระกูลจะมีพิธีกรรมทางศาสนาของตนเอง ครอบครัวมีตั้งแต่ครอบครัวแรกเริ่มจนถึงครอบครัวขยายของญาติพี่น้องฝ่ายชาย โดยจำนวนสมาชิกในครอบครัวมีตั้งแต่ 2-30 คน ในครอบครัวมีชายอาวุโสเป็นผู้นำ เมื่อบุตรชายมีภรรยาต้องนำภรรยามาอยู่ด้วย ส่วนบุตรหญิงเมื่อแต่งงานต้องไปอยู่กับครอบครัวสามี เมื่อบิดามารดาสิ้นชีวิตลูกๆ จะแยกเรือนไป เรือนหลังเดิมให้บุตรชายคนหัวปี สมาชิกในครอบครัวจะมีความสัมพันธ์ในฐานะญาติ แต่ถ้าญาติคนใดสมรสไปแล้วความสัมพันธ์ในฐานะญาติจะสิ้นสุด การแต่งงานปกติผู้ชายจะมีภรรยาคนเดียว แต่การแต่งงานครั้งที่ 2 ก็ทำได้ การแต่งงานระหว่างคนในครอบครัวที่ใช้นามสกุลเดียวกันถูกห้าม พบว่ามีความสัมพันธ์ระหว่างลูกพี่ลูกน้อง คือลูกสาวของพี่หรือน้องสาวของพ่อ และลูกสาวของพี่หรือน้องชายของแม่ ผู้ชายม้งถือว่าการสมรส คือ การหาแรงงานเพิ่มโดยฝ่ายชายต้องไปสู่ขอกับบิดามารดาฝ่ายหญิง บิดามารดาฝ่ายหญิงจะตั้งค่าตัว เมื่อฝ่ายชายนำเงินไปให้สตรีนั้นจะเป็นภรรยาของตนทันทีโดยไม่ต้องคำนึงถึงความพอใจของสตรี สตรีมีครรภ์จะมีค่าตัวสูงกว่าสตรีไม่มีครรภ์ ถือว่าฝ่ายชายได้เปรียบที่ได้ลูกในท้องไปด้วย ผู้หญิงที่แข็งแรงขยันทำงานมักจะเป็นที่ชื่นชอบของผู้ชายมากกว่าผู้หญิงสวย ก่อนแต่งงานผู้หญิงม้งจะมีอิสระทางเพศสามารถหลับนอนกับผู้ชายคนไหนที่พอใจก็ได้ โดยไม่ต้องกลัวตั้งครรภ์ เพราะเมื่อตั้งครรภ์จะมีค่าตัวที่สูงขึ้น แต่หลังแต่งงานต้องซื่อสัตย์ต่อสามี (หน้า 8-9) จะมีการละเล่นโยนบอลในงานปีใหม่ เพื่อให้หนุ่มสาวได้เลือกคู่อย่างอิสระและถูกต้องตามประเพณี (หน้า 37)

ที่มาของอำนาจการปกครองมาจากจารีตประเพณี ซึ่งผีฟ้าเป็นผู้บัญญัติขึ้น โดยมีผู้เฒ่าผู้แก่เป็นผู้จดจำมาตั้งขึ้น เพราะม้งไม่มีภาษาหนังสือ ลักษณะการปกครองหมู่บ้าน หัวหน้าหมู่บ้านมักเป็นผู้อาวุโสของวงศ์ตระกูล เมื่อได้รับเลือกตั้งแล้วจะดำรงตำแหน่งไปจนสิ้นสภาพ (ตายหรือลาออก) หรือที่ประชุมหมู่บ้านมีมติให้ลาออก หน้าที่ของหัวหน้าหมู่บ้าน คือ คอยไกล่เกลี่ยข้อพิพาทระหว่างหมู่บ้าน ดูแลรักษาทางด้านบนเขาให้อยู่ในสภาพเรียบร้อย คอยอพยพลูกบ้านไปให้พ้นหมู่บ้านเมื่อเกิดการสู้รบ ดำเนินการประชุมกำหนดนโยบายของหมู่บ้านตลอดจนควบคุมการดำเนินงานของสมาชิกในหมู่บ้าน สตรีสามารถประชุมเพื่อรับฟังข่าวสารหรือข้อกำหนดต่างๆ แต่ไม่มีสิทธิในการออกเสียงที่ประชุม (หน้า 7)

ม้งมีความเชื่อเรื่องผี เชื่อว่าผีอาศัยตามต้นไม้ ภูเขา หรือตามไร่นา โดย "หมอผี" มีอำนาจเหนือธรรมชาติ ใกล้ชิดกับผีในแบบที่คนธรรมดาทำไม่ได้ โดยจะได้อำนาจจากผีที่สิงอยู่ในตัว หมอผีแต่ละคนมีอำนาจไม่เท่ากัน โดยถ้าปฏิเสธการช่วยเหลือชาวบ้านคนใด ชาวบ้านก็จะต้องไปหาหมอผีคนอื่น ๆ (หน้า 10)

ไม่มีข้อมูล

ม้งเป็นพวกรักสะอาด สุขภาพดี ไม่กินหมาก โรคที่พบเป็นประจำ ได้แก่ ไข้มาลาเรีย และโรคเกี่ยวกับทางเดินอาหาร (หน้า 8)

การแต่งกายของม้ง ม้งแต่ละเผ่าจะแต่งกายต่างกัน ม้งน้ำเงินจะสวมกระโปรงจีนที่มีพื้นเป็นสีน้ำเงินและมีลวดลายสีต่าง ๆ และมีผ้ากันเปื้อนสีดำอยู่ข้างหน้า ม้งขาวจะนุ่งกางเกงสีน้ำเงิน มีผ้ากันเปื้อนสีน้ำเงินและสีดำทั้งข้างหน้าและข้างหลัง ผู้หญิงม้งทั้งสองเผ่าจะใส่คอเสื้อปักลวดลายเหมือนกัน แต่ของม้งขาวจะใหญ่กว่าม้งน้ำเงิน ผู้หญิงม้งขาวจะใส่ผ้าโพกผมทุกวัน ผู้หญิงม้งทั้งสองเผ่าจะใส่ผ้าพันแข้งหรือผ้าคลุมรองเท้าสีน้ำเงิน ดำและขาว ม้งขาวจะมีผ้าคาดเอวถัก ม้งน้ำเงินจะเป็นสีแดง ม้งน้ำเงินจะเกล้าผมสูงไม่ใส่ผ้าโพกผมนอกจากเวลามีงานฉลอง ผู้หญิงทั้งสองเผ่าจะใส่ห่วงที่คอ ซึ่งทำด้วยเงิน พวกม้งขาวผู้ชายก็จะใส่ด้วย (หน้า 7)

ไม่มีข้อมูล

ไม่มีข้อมูล

ประชากรเพิ่มมากขึ้น ทำให้ ไม่มีที่ทำกิน ครอบครัวยากจน สุขภาพจิตไม่ดี ที่ดินเสื่อมสภาพ มีขยะมากขึ้น รายได้ไม่เพียงพอเลี้ยงครอบครัว อาหารไม่พอกิน เด็กขาดสารอาหาร เกิดความขัดแย้งในครอบครัว ทำลายทรัพยากรเพิ่มมากขึ้น เกิดปัญหาสังคมในหมู่บ้าน การสนับสนุนจากเจ้าหน้าที่ไม่ทั่วถึง (หน้า 38)

ไม่มีข้อมูล

การวางแผนครอบครัวอย่างมีส่วนร่วมของพ่อบ้านม้ง จำนวนพ่อบ้านม้งที่อยู่จนสิ้นสุดโครงการมีจำนวน 30 คน ใช้หลักการวิจัยเชิงปฏิบัติการอย่างมีส่วนร่วมใน 5 หมู่บ้าน ของอำเภอแม่ริม จังหวัดเชียงใหม่ กิจกรรมที่เป็นผลเกิดจากการมีส่วนร่วมของชุมชน คือ การพิจารณาปัญหาร่วมกัน การหาสาเหตุของปัญหาร่วมกัน การตัดสินใจร่วมกันในการแก้ไขปัญหา กุญแจสำคัญในการติดตามพ่อบ้านม้ง คือ การกำหนดข้อสัญญาของพ่อบ้านม้งในการปฏิบัติตัวกับครอบครัว การเสวนากลุ่มของพ่อบ้านม้ง ถือเป็นการส่งเสริมพ่อบ้านม้งให้ควบคุมตนเอง และกำหนดตนเอง โดยให้พ่อบ้านแต่ละกลุ่มกระตุ้นกันเอง ให้เกิดการพัฒนาตนในครอบครัว ครอบครัวของพ่อบ้านม้งที่เข้าร่วมโครงการ มีการพัฒนาตนเองเพื่อความสุขของครอบครัว และมีการพัฒนาชุมชนเพิ่มขึ้น (หน้า 41)

1. ตารางแสดงกลุ่มตัวอย่าง จำแนกตามกลุ่มอายุ (หน้า29) 2. ตารางแสดงสถานภาพสมรสของกลุ่มตัวอย่าง (หน้า30) 3. ตารางแสดงการนับถือศาสนาของกลุ่มตัวอย่าง (หน้า30) 4. ตารางแสดงอาชีพของกลุ่มตัวอย่าง (หน้า30) 5. ตารางแสดงจำนวนสมาชิกในครอบครัวของกลุ่มตัวอย่าง (หน้า31) 6. ตารางแสดงจำนวนและร้อยละของกลุ่มตัวอย่าง จำแนกตามวิธีการคุมกำเนิด (หน้า31) 7. ตารางแสดงกลุ่มตัวอย่าง จำแนกตามจำนวนบุตรที่ต้องการ (หน้า32) 8. ตารางแสดงกลุ่มตัวอย่าง จำแนกตามพฤติกรรมเสี่ยง (หน้า32) 9. ตารางแสดงกลุ่มตัวอย่าง จำแนกตามความสัมพันธ์ของครอบครัว (หน้า33) 10. แผนภูมิกรอบแนวคิดในการวิจัย (หน้า26)