ผลการวิจัยพบว่า แหล่งความรู้เรื่องเครื่องปั้นดินเผาหม้อน้ำสลักลายวิจิตรมอญเกาะเกร็ด ของช่างปั้นมอญเกาะเกร็ดมาจากบรรพบุรุษ อาจารย์ในโรงปั้น อาจารย์ในโรงเรียนสอนปั้น และช่างปั้นด้วยกัน ส่วนด้านการบันทึกความรู้ ช่างปั้นมอญใช้วิธีการ จดจำเป็นส่วนใหญ่ และบางคนมีการจดบันทึกเป็นเอกสาร ส่วนการถ่ายทอดความรู้ของช่างปั้นใช้วิธีบอกให้ปฏิบัติตาม สาธิต และประเมินผลชิ้นงาน (หน้า ก)

ศึกษาการได้มาของความรู้หรือแหล่งความรู้ การบันทึกความรู้และการถ่ายทอดความรู้ เรื่องการปั้นเครื่องปั้นดินเผาหม้อน้ำสลักลายวิจิตรของช่างปั้นมอญเกาะเกร็ด (หน้า 3)

ไม่มี

ช่างปั้นมอญซึ่งอพยพมาจากพม่า ปัจจุบันอาศัยอยู่ในหมู่บ้านที่ 1 6 และ7 ตำบลเกาะเกร็ด อำเภอปากเกร็ด จังหวัดนนทบุรี (หน้า 4)

ไม่มีข้อมูล

ระหว่างเดือนมีนาคม 2543 ถึงเดือนมีนาคม 2544

เกาะเกร็ดเป็นเกาะที่เกิดจากการขุดคลองลัดแม่น้ำเจ้าพระยาในสมัยพระเจ้าอยู่หัวท้ายสระ แห่งกรุงศรีอยุธยา เพื่อย่นระยะทาง ต่อมาน้ำกัดเซาะจนกลายสภาพเป็นเกาะในปัจจุบัน ชุมชนมอญเกาะเกร็ดอพยพหนีภัยสงครามจากพม่ามาสู่ประเทศไทยในสมัยพระเจ้ากรุงธนบุรี ในสมัยรัชกาลที่ 2 ได้โปรดเกล้าฯ ให้รับมอญไว้ตามที่ต่างๆ ได้แก่ สามโคก สมุทรปราการ ปทุมธานี และเกาะเกร็ด อำเภอปากเกร็ด จังหวัดนนทบุรี จึงมีมอญอาศัยอยู่ที่เกาะเกร็ดในหมู่บ้านที่ 1 6 และ 7 และมีชื่อเสียงในการประกอบอาชีพทำเครื่องปั้นดินเผาซึ่งติดตัวมาจากเมืองมอญ (หน้า 8-9)

ชาวรามัญรุ่นแรกที่อพยพมาอยู่อาศัยบนเกาะเกร็ดได้ปลูกบ้านเรือนเรียงรายกันไปตามแนวแหล่งน้ำ (หน้า 10)

มีการนำเสนอข้อมูลส่วนบุคคลของผู้ให้ข้อมูลหลัก ประกอบด้วยช่างปั้นจำนวน 17 คน ผู้รู้จำนวน 3 คน อาศัยอยู่ที่หมูบ้านที่ 1 6 และ 7 ตำบลปากเกร็ด อำเภอปากเกร็ด จังหวัดนนทบุรี เช่น ช่างปั้นคนที่ 2 เพศชาย อายุ 19 ปี การศึกษาระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5 อาชีพทำเครื่องปั้นดินเผาหม้อน้ำสลักลายวิจิตร เคยได้รับรางวัลประกวดเครื่องปั้นดินเผาระดับชาติจากมหาวิทยาลัยศิลปากร ประจำปีการศึกษา 2543 (หน้า 43) และผู้รู้คนที่ 1 เพศชาย อายุ 54 ปี การศึกษาระดับปริญญาตรีการศึกษาบัณฑิต มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ อาชีพรับราชการ เป็นผู้สนใจและค้นคว้าเกี่ยวกับศิลปะมอญมากว่า 30 ปี (หน้า 44 ) เป็นต้น

เมื่อบรรพบุรุษไทยรามัญอพยพหลบภัยสงครามมาอยู่ในประเทศไทยได้ยึดการทำเครื่องปั้นดินเผาเป็นอาชีพ โดยเครื่องปั้นดินเผาเกาะเกร็ดมี 2 ประเภท ประเภทแรก ได้แก่ เครื่องใช้ เช่น โอ่ง อ่าง ครก กระปุก ประเภทที่สอง ได้แก่ เครื่องปั้นดินเผาประเภทสวยงามที่เรียกว่าลายวิจิตร ซึ่งเป็นทรงโอ่งและหม้อน้ำ เน้นความงามของรูปทรง และการสลักลวดลายเครื่องปั้นดินเผาประเภทสวยงามหรือโอ่งลายวิจิตรนี้ ส่วนใหญ่ช่างจะไม่ทำเพื่อขายในเชิงพาณิชย์ แต่ทำเพื่อ "ฝากฝีมือ" ไว้นำไปถวายวัด เป็นของกำนัล ของฝาก หรือมอบไว้ให้แก่ลูกหลาน แต่เมื่อพลาสติกและอุตสาหกรรมอื่นๆ เข้ามามีบทบาท ทำให้เครื่องปั้นดินเผาหลายชนิดได้เลิกผลิตไป ด้วยไม่อาจทนสู้กับสินค้าอุตสาหกรรมได้ ปัจจุบันความต้องการสินค้าของตลาดเปลี่ยนไปการผลิตเครื่องปั้นดินเผาจึงเน้นงานประเภทของที่ระลึก และของตกแต่งบ้านเป็นส่วนใหญ่ เพราะเป็นที่ต้องการของนักท่องเที่ยว (หน้า 10-11)

ไม่มี

ปัจจุบันเกาะเกร็ดมีฐานะเป็นตำบลหนึ่งในจำนวน 12 ตำบลของอำเภอปากเกร็ด จังหวัดนนทบุรี แบ่งเขตการปกครองออกเป็น 7 หมู่บ้าน (หน้า 6) อย่างไรก็ดีก่อนที่ทางราชการจะแบ่งเขตการปกครองออกเป็นตำบลและหมู่บ้านนั้น ชาวรามัญรุ่นแรกซึ่งอพยพมาอยู่อาศัยบนเกาะเกร็ดได้แบ่งหมู่บ้านของตนออกเป็น 5 หมู่บ้าน คือ กวานฮาโม (บ้านล่าง) จากวัดฉิมพลีถึงท่าเรือกลางเกร็ด (โป๊ะนายตรวจชื่น) และกวานฮาตาว (บ้านบน) จากท่าเรือกลางเกร็ดถึงวัดปรมัยยิกาวาส ปัจจุบันอยู่ในหมู่ 1 กวานอาม่านจากวัดปรมัยยิกาวาสถึงวัดไผ่ล้อม และกวานโต้ จากวัดไผ่ล้อมถึงวัดเสาธงทอง ปัจจุบันอยู่ในพื้นที่หมู่ 6 และกวานอะล้าด จากวัดเสาธงทองถึงวัดมะขามทอง ปัจจุบันอยู่ในพื้นที่หมู่ 5 (หน้า 10)

ไม่มีข้อมูล

กล่าวถึงการถ่ายทอดความรู้ของช่างปั้นมอญเกาะเกร็ด ซึ่งส่วนใหญ่จะเป็นการเรียนรู้การปั้นจากบรรพบุรุษหรือเครือญาติใกล้ชิด (หน้า 50-51) หรือจากการที่อาจารย์สอนปั้นแนะนำให้ฝึกปั้นที่โรงปั้น โดยมีการสาธิตให้ดูแล้วให้ทำตาม ดังที่ช่างปั้นคนที่ 2 ให้สัมภาษณ์ว่า "...ต้องมาดูแล้วจำ แล้วฝึกด้วยตนเอง ต้องปฏิบัติ..." (หน้า 58) และการฝึกปั้นด้วยตัวเองแบบครูพักลักจำ ดัง ที่ ช่างปั้นคนที่ 8 กล่าวว่า "...อาจารย์เขาไม่ค่อยได้สอน เวลาว่างเราไปดูเขา เวลาเขาหยุด เวลาเขาพักเราไปทำ เสร็จแล้วพอ เราทำ พอเกือบทำได้เป็นรูปร่าง เขาจะมาสอน..." (หน้า 47,51-52) นอกจากการสอนปั้นในโรงปั้นแล้วยังได้มีการสอนปั้นที่โรงเรียน วัดปรมัยยิกาวาส ในหลักสูตรการงานพื้นฐานอาชีพของนักเรียนระดับประถมศึกษา ดังที่ผู้รู้คนที่ 1 เล่าให้ฟังว่า "...มี การสอนที่โรงเรียนวัดปรมัยฯนี่ สอนเด็ก สอนปั้นโอ่งใบเล็กๆ แล้วก็แกะได้เล็กๆ น้อยๆ แต่ว่าจะทำใบใหญ่นี่ไม่มี ไม่ได้ เพราะ ว่าครูสอนปั้นไม่ได้ ใบใหญ่อย่างนี้ต้องไปเรียนตามโรงปั้น..." (หน้า 62) ส่วนสถาบันการศึกษาที่โรงเรียนวัดปรมัยยิกาวาส เปิดสอนวิชาการงานพื้นฐานอาชีพ เพื่อถ่ายทอดความรู้ของช่างปั้นมอญเกาะเกร็ด (หน้า 64) และกล่าวถึงสถาบันครอบครัวที่ทำหน้าที่ในการถ่ายทอดความรู้เช่นกัน ดังที่ช่างปั้นคนที่ 11 ให้สัมภาษณ์ว่า "...คุณพ่อเขาสอนนะฮะ เคยสอน..." และช่างปั้นคนที่ 15 กล่าวว่า "...เรียนรู้จากย่า เราไปใกล้ชิดกับเขา มันซึมเข้ามาเอง..." (หน้า 48 )

ไม่มีข้อมูล

กล่าวถึงกระบวนการได้มา การบันทึก และการถ่ายทอดความรู้หัตถกรรมพื้นบ้านเรื่องการปั้นเครื่องปั้นดินเผาหม้อน้ำสลักลายวิจิตรของช่างปั้นมอญเกาะเกร็ด และยังกล่าวถึงประเภทความรู้เรื่องการปั้น แบ่งได้เป็น 2 ประเภท คือ ประเภทความรู้แบบโบราณ ใช้การขดดินขึ้นรูป ส่วนมากเป็นการปั้นภาชนะขนาดใหญ่ เช่น โอ่ง อ่าง กระถาง เป็นต้น ซึ่งจะมีรูปทรงสวยงามกว่า การปั้นด้วยวิธีขึ้นรูปที่ใช้ความรู้แบบสมัยใหม่ที่แพร่หลายมาจากการทำกระถางต้นไม้ของจีน (หน้า 52-53)

ปรากฏในกระบวนการถ่ายทอดความรู้ ซึ่งส่วนใหญ่เป็นการสืบทอดด้วยการบอกกล่าว และใช้การจดจำมากกว่าจดเป็นลายลักษณ์อักษร โดยได้รับความรู้มาจากบรรพบุรุษ เครือญาติ อาจารย์สอนปั้น และจากการปั้นด้วยกัน ด้วยการสอน แนะนำ ดังที่ผู้รู้คนที่ 2 ให้สัมภาษณ์ว่า "...จากพ่อแม่ปู่ย่าตายาย จากคนที่เวลาไปช่วยเขา ไปอยู่กับเขา การแกะสลักลวดลายทำอย่างไรไม่มีตำรา ค้นคว้า ใช้ถาม ถ้าอยากรู้เขาก็ตอบ..." (หน้า 49)

มอญเป็นชนกลุ่มน้อยซึ่งยังคงหลงเหลืออยู่ตามที่ต่างๆ ของประเทศไทย เช่น สมุทรปราการ ปทุมธานี และนนทบุรี เป็นต้น โดยอพยพหนีภัยสงครามจากพม่าเข้ามาสู่ประเทศไทยในสมัยพระเจ้ากรุงธนบุรี และในสมัยรัชกาลที่ 2 อย่างไรก็ดี มอญเป็นพุทธศาสนิกชนซึ่งมีการดำเนินชีวิตคล้ายคนไทย ทั้งประเพณี การทำบุญ การละเล่น และคติความเชื่อแบบโบราณ เช่น งานสงกรานต์ ประเพณีต่างๆ ทั้งการเกิด การแต่งงาน การบวช และการทำศพ จะแตกต่างกันบ้างก็ในเรื่องรายละเอียดปลีกย่อยเท่านั้น (หน้า 8)

ในอดีตช่างปั้นมักทำหม้อน้ำสลักลายวิจิตรในเวลาว่างจากงานประจำและเกิดอารมณ์สุนทรีย์ เป็นการฝากฝีมือของช่างแต่ละคน แต่ในสภาพสังคมปัจจุบันงานช่างปั้นหม้อสลักลายวิจิตรได้ถูกประดิษฐ์เป็นเชิงพาณิชย์ มีการซื้อขายเหมือนสินค้าทั่วไป ช่างปั้นทำเพื่อเป็นการเลี้ยงชีพ ใช้วิธีปั้นเป็นแบบสมัยใหม่ ออกแบบกันตามความคิดและตามที่ลูกค้าสั่งและอาจขาดหลักวิชาช่างโบราณไป เนื่องจากขาดข้อมูล ขาดคนสานต่อ ขาดผู้อนุรักษ์ อันเป็นผลมาจากอิทธิพลทางสังคมและสิ่งแวดล้อม ทำให้เด็กรุ่นใหม่ต้องการการศึกษาในระดับสูง และไม่มีเวลาที่จะมาสนใจความรู้เรื่องนี้อีก (หน้า 67-68)

ไม่มีข้อมูล

การวางแนวทางอนุรักษ์เรื่องการสอนปั้นเครื่องปั้นดินเผาหม้อน้ำสลักลายวิจิตร ของช่างปั้นมอญเกาะเกร็ด รวมถึงแนวทางการอนุรักษ์ศิลปะการปั้นและลายแบบมอญดั้งเดิม (หน้า 4,73) เพื่อให้ภูมิปัญญาท้องถิ่นของชุมชนมอญเกาะเกร็ดยังคงอยู่สืบไป นอกจากนี้ชุมชนควรสนับสนุนให้วัดปรมัยยิกาวาสเป็นแหล่งศึกษาข้อมูลเรื่องเครื่องปั้นดินเผา ส่งเสริมให้กวานอาม่าน (ศูนย์วัฒนธรรมมอญ) มีการจัดแสดงเครื่องปั้นดินเผามอญโบราณอย่างมีประสิทธิภาพ เพื่อหาแนวทางการจัดตั้งเป็นพิพิธภัณฑ์หม้อ น้ำสลักลายวิจิตรมอญต่อไป (หน้า 74)

ผู้วิจัยได้ใช้แผนที่ ตาราง ภาพลายเส้น และภาพประกอบ เพื่ออธิบายข้อมูลเชิงคุณภาพให้เห็นภาพที่ชัดเจน เช่น แผนที่เกาะเกร็ด ตารางแสดงข้อมูลส่วนบุคคลของช่างปั้นและผู้รู้ ภาพลายเส้นตราประจำจังหวัดนนทบุรี ภาพการขึ้นรูปการปั้นแบบขดดิน การขึ้นรูปด้วยแป้นหมุน