| |
Princess Maha Chakri Sirindhorn Anthropology Centre
Ethnic Groups Research Database |
|
Record |
 |
 |
| Subject |
ม้ง,วัฒนธรรม,ความเชื่อ,พิธีศพ,เชียงใหม่ |
| Author |
Tan Chee Beng |
| Title |
Meo Death Customs |
| Document Type |
บทความ |
Original Language of Text |
ภาษาอังกฤษ |
| Ethnic Identity |
ม้ง,
|
Language and Linguistic Affiliations |
ม้ง-เมี่ยน |
Location of
Documents |
ห้องสมุดกลางมหาวิทยาลัยเชียงใหม่, ห้องสมุดศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร |
Total Pages |
4 |
Year |
2518 |
| Source |
Farmer in the Hills : Upland Peoples of North Thailand, Anthony R. Walker (Editor) p.81-84, จัดพิมพ์โดย The School of Comparative Social Sciences, พิมพ์ที่ Universiti Sains Malaysia Press. |
| Abstract |
มีเนื้อหาเกี่ยวกับความเชื่อเรื่องการตาย พิธีกรรมและความเชื่อเรื่องการฝังศพของม้ง โดยเน้นที่พิธีของม้งดอก และการจัดพิธีศพของม้งบ้าน Pa Khia อำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ ม้งมีความเชื่อว่า ขวัญ (spiritual essence) หรือวิญญาณ (soul) จะแยกออกเป็น 3 ดวง ดวงหนึ่งอยู่ในแดนของผู้ตายหรือสวรรค์ อีกดวงอยู่ข้าง ๆ หลุมฝังศพ ส่วนอีกดวงไปเกิดใหม่ ฉะนั้น การที่วิญญาณของผู้ตายได้รับการชี้ทางที่ถูกต้องไปสู่ดินแดนของคนตาย และได้รับการปกป้องจากวิญญาณร้ายเป็นเรื่องสำคัญ |
|
| Focus |
นำเสนอภาพวัฒนธรรม - ความเชื่อ และพิธีศพ ของม้ง (Hmong) โดยรวม และของม้งบ้าน Pa Khia อำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ |
|
| Ethnic Group in the Focus |
|
| Language and Linguistic Affiliations |
|
| Study Period (Data Collection) |
เมษายน - พฤษภาคม ค.ศ. 1973 |
|
| History of the Group and Community |
|
| Belief System |
พิธีศพ เมื่อม้งตาย ม้งมีความเชื่อว่า ขวัญ (spiritual essence) หรือวิญญาณ (soul) จะแยกออกเป็น 3 ดวง ดวงหนึ่งอยู่ในแดนของผู้ตายหรือสวรรค์ อีกดวงอยู่ข้าง ๆ หลุมฝังศพ ส่วนอีกดวงไปเกิดใหม่ ฉะนั้น การที่วิญญาณของผู้ตายได้รับการชี้ทางที่ถูกต้องไปสู่ดินแดนของคนตาย และได้รับการปกป้องจากวิญญาณร้ายเป็นเรื่องสำคัญ เช่น ม้ง Hua หรือ ม้งดอก ทางตอนใต้ของจีน เชื่อว่าเมื่อม้งใกล้จะตาย หมอผี (exorcist) จะถูกเรียกมาให้บอกผู้ที่กำลังจะตายว่าจะทำอย่างไร และจะหลีกเลี่ยงอันตรายทั้งหลายอย่างไรขณะเดินทางไปในโลกหลังตาย ผู้ตายจะต้องสวมรองเท้าป่านเพื่อป้องกันสัตว์เลื้อยคลานตามเส้นทางไม่ให้กัดเท้า ต้องนำป่านพกติดตัวไปด้วย เมื่อถึงครึ่งทางจะพบเสือ เมื่อเสือจะกัดจะได้กัดป่านที่อยู่บนหลังแทน ต้องมีชิ้นผ้าสีขาวใส่ไว้ในกระเป๋าเสื้อ เพื่อใช้ปิดตาบังแสงอาทิตย์ที่ร้อนแรงเมื่อไปถึงครึ่งทาง เมื่อไปถึงประตูสวรรค์คนเฝ้าประตูอาจปฏิเสธไม่ให้ผ่านเข้าไป ผู้ตายต้องอ้อนวอนเพื่อให้ได้ผ่านเข้าไป หลังจากเดินไปสักพัก ผู้ตายจะไปถึงที่ซึ่งมีถนน 3 สาย สายหนึ่งทางสำหรับคนจีน ทางซ้ายสำหรับ I - chia (Lolo) และทางสายตรงกลางเป็นถนนของม้งดอก ซึ่งเป็นเส้นทางของบรรพบุรุษของผู้ตายใช้ หมอผีจะชี้ทางที่จะไปหาบรรพบุรุษของผู้ตายและบอกผู้ตายให้อยู่ที่นั่น ทันทีที่ตายลงจะมีการทำความสะอาดศพและสวมชุดใหม่ วางศพไว้บนแคร่ไม้ไผ่ที่ยาวกว่าศพนิดหน่อย กว้างประมาณ 60 เซนติเมตร โยงติดกับผนังด้านตรงข้ามกับประตูทางเข้าหลักของบ้านสูงประมาณเอว ศีรษะผู้ตายเปิดไว้ไม่คลุมผ้า ในหมู่ม้งดอก ที่อยู่ทางตะวันตกเฉียงใต้ของจีน หมอผี (exorcist) จะถูกเรียกมาเพื่อขับไล่วิญญาณร้ายที่มีอิทธิพลทำให้ทั้งคนเป็นและคนตายบาดเจ็บได้ ซึ่งจะต้องฆ่าสัตว์เพศเดียวกับผู้ตายเซ่นไหว้ พิธีการศพในขั้นตอนนี้ ม้งทางภาคเหนือของไทยจะมีการฆ่าวัวเซ่นไหว้เพื่อให้แน่ใจว่าผู้ตายจะได้รับการต้อนรับอย่างดีที่แดนของบรรพบุรุษ และมีพิธีกรรมค่อนข้างเต็มรูปแบบที่ข้างหลุมศพเหมือนกับของม้งดอก ใช้ฝังศพมากกว่าเผา โดยร่างผู้ตายจะถูกนำออกมาไว้บนเสื่อไม้ไผ่ แล้วใส่ในโลง ลูกชายคนหนึ่งของผู้ตายหรือสมาชิกในครอบครัวที่มีอายุน้อยกว่าจะร้องให้คร่ำครวญให้แก่ผู้ตาย และเรียกชื่อฐานะตามความสัมพันธ์ 3 ครั้ง เมื่อศพอยู่ในโลงศพแล้วหมอผีจะใช้ท่อไม้ไผ่สั้น ๆ ใส่น้ำแล้วพ่นลงในโลงศพ แล้วพูดว่าถ้าน้ำไหลไปทางไหน (ระหว่างเดินทางหากผู้ตายหิวน้ำ) ก็ให้ไปดื่มน้ำที่ด้านนั้น ขั้นต่อไปหมอผีนำใบหญ้ามาสับเป็นชิ้น ๆ แล้วโปรยใบหญ้าจากด้านศีรษะไปทางด้านเท้าของหลุมศพ ก่อนโปรยหมอผีจะพูดว่า "หากน้องชาย น้องสาวหรือญาติคนอื่น ๆ ติดตามเจ้าไป เจ้าจะต้องส่งเขากลับมา" การทำเช่นนี้เพื่อป้องกันคนในครอบครัวตายตามผู้ตายไป หลังจากนั้นลูกชายถือจอบปากนกกระสาเริ่มกลบหลุมฝังศพ คนอื่น ๆ ช่วยกลบจนเต็มและดินกองอยู่เหนือหลุมศพหรืออาจเกลี่ยแบนราบก็ได้ มีงานศึกษาชุมชนม้งในภาคเหนือของไทยปลายทศวรรษ 1930 กล่าวว่าหลุมฝังศพม้งจะหันแกนตะวันออก - ตะวันตก โดยศีรษะผู้ตายชี้ไปทางทิศตะวันออก ม้งในปัจจุบันไม่ทราบความเป็นมาของการฝังศพเช่นนี้ พวกเขาทำตามประเพณีที่เคยทำกันมา เวลาม้งดอกกลับจากพิธีฝังศพบางคนจะนำอ่างใส่น้ำมาวางไว้ที่ถนนทางเข้าหมู่บ้าน ทุกคนที่ไปร่วมงานฝังศพจะใช้น้ำในอ่างล้างมือก่อนจะเข้าหมู่บ้าน คนที่ล้างมือเป็นคนสุดท้ายต้องทำลายอ่างที่บรรจุน้ำทิ้ง หลังจากนั้นสมาชิกทุกคนรับประทานอาหารร่วมกันในงานเลี้ยงหลังงานศพ ครอบครัวผู้ตาย จะไม่กลับไปที่หลุมฝังศพจนกว่า 3 วันหลังการฝัง พวกเขาจะไปที่หลุมศพตอนเช้าทำพิธีเรียกให้วิญญาณผู้ตายกลับ โดยหยิบหินก้อนเล็ก ๆ โยนไปที่หลุมศพแล้วพูดว่า ใครที่ดูแลพ่อของพวกเขาอยู่จงปล่อยเขากลับมา พวกเขาจะทำสะพานไม้ไผ่เพื่อให้วิญญาณข้ามแม่น้ำ เมื่อแสงอาทิตย์ส่องมา จะจุดธูป ณ หลุมศพ เซ่นไหว้ด้วยไก่หรือเป็ดและเหล้า ไก่หรือเป็ดจะถูกเชือดที่หลุมศพ และเทเหล้าลงบนหลุมศพ เมื่อครอบครัวกลับถึงบ้านจะวางรองเท้าผู้ตายคู่หนึ่งไว้ใกล้ ๆ อ่างใส่น้ำและผ้าขนหนู บอกกล่าวให้วิญญาณมาล้างหน้า เซ่นไหว้ด้วยข้าว สัตว์ปีกที่ปรุงแล้วและเหล้า พิธีหลังจากฝังศพแล้วจะแตกต่างกันมากระหว่างแต่ละชุมชนม้ง มีการฆ่าสัตว์เพื่อเซ่นไหว้ข้างหลุมฝังศพ 3 วันหลังจากที่ฝังศพแล้ว เพราะวิญญาณผู้ตายยังอยู่ใกล้ ๆ หลุมฝังศพ หลังจากนั้นวิญญาณจะกลับมาอยู่บ้าน จนกว่าจะไปเกิดใหม่ (แนวความคิดนี้ขัดแย้งกับความเชื่อเรื่องวิญญาณ 3 ดวง ที่ดวงหนึ่งจะอยู่ที่หลุมฝังศพ ดวงหนึ่งจะไปเกิดใหม่ ส่วนอีกดวงจะไปอยู่แดนของคนตาย) อย่างไรก็ตาม นักชาติพันธุ์วิทยายังไม่เข้าใจหลักคิดเรื่องวิญญาณที่ถูกแบ่งเป็น 3 ดวง สามารถอยู่ต่างสถานที่ในเวลาเดียวกัน (หน้า81-83) พิธีศพของบ้าน Pa Khia ร่างแม่เฒ่าผู้ตายวางอยู่บนเตียงคนตาย (death bed) แล้วโยงไว้กับผนังด้านหนึ่งของบ้าน ร่างถูกคลุมด้วยผ้าคลุมศพเปิดศีรษะและเท้าไว้ สวมรองเท้าป่าน มีผ้าขาวห้อยจากเพดานเหนือศพ และกระดาษขาวแผ่นใหญ่ติดไว้ที่ผนังตรงศีรษะของศพ มีไก่ที่ถูกฆ่า ธนู มีด และขวดเหล้า ไก่และเหล้าใช้เซ่นไหว้ศพ แต่ผู้เขียนไม่สามารถสื่อสารกับม้งด้วยภาษาจีนได้จึงไม่ทราบว่าเหตุใดจึงใช้อาวุธเคารพศพ หรือเหตุใดผ้าขาวและกระดาษขาวจะต้องไปอยู่เหนือศพ หน้าทางเข้าบ้านแขวนเทพเฝ้าประตู (spirit guards) อันใหม่ ผู้เขียนสันนิษฐานว่าอาจเพื่อสกัดกั้นสิ่งชั่วร้ายเหนือธรรมชาติ ลูก ๆ ของผู้ตายเฝ้าศพร้องไห้คร่ำครวญเสียงดัง ผู้เขียนได้รับการบอกเล่าว่า การคร่ำครวญนั้นพูดถึงอดีตของผู้ตายและความสูญเสียอันยิ่งใหญ่ของตน มีการฆ่าหมูเพื่อเลี้ยงผู้มาช่วยงาน ตกบ่ายจุดเทียนไว้บริเวณศีรษะของผู้ตาย วางอาหารและเหล้าสำหรับผู้ตาย ชายสองคนนั่งบนม้านั่งหันหลังให้ศพ ผู้ชายทั้งหมดของครอบครัวยืนขึ้นและหันหน้าให้ชายทั้งสอง แล้วพูดอะไรบางอย่าง แต่ละคนประสานมือ (ทำความเคารพแบบจีน - Text Analyst) ทั้งหมดคำนับกันหลายครั้ง หลังจากพิธีนี้เสร็จ ทุกคนนั่งลงรับประทานอาหาร ผู้ชายที่อาวุโสจะเต้นเป็นระยะ ขณะที่เป่าแคนน้ำเต้า (gourd pipe) อีกคนตีกลองใหญ่ ศพจะถูกฝังใน 1-2 วัน หลังจากเลือกที่ฝังได้แล้ว ซึ่งต้องเป็นที่ที่ดีเป็นมงคลสำหรับการฝังศพ (หน้า 83-84) |
|
| Education and Socialization |
|
| Art and Crafts (including Clothing Costume) |
|
| Ethnicity (Ethnic Identity, Boundaries and Ethnic Relation) |
|
| Social Cultural and Identity Change |
|
| Map/Illustration |
รูปภาพหลังหน้า 79 : 1. ศพหญิงม้งน้ำเงิน (7a) 2. ม้งน้ำเงินเป่าแคนในงานศพ (7b) |
|
|
ค้นหาแบบละเอียด
