| |
Princess Maha Chakri Sirindhorn Anthropology Centre
Ethnic Groups Research Database |
|
Record |
 |
 |
| Subject |
ลาวโซ่ง ไทยโซ่ง ผู้ลาว โซ่ง ไตดำ,พิธีเสนตั้งบั้ง,นครปฐม |
| Author |
สานิตย์ รัศมี |
| Title |
พิธีเสนตั้งบั้ง : กรณีศึกษาดนตรีและพิธีกรรมของลาวโซ่งหมู่บ้านเกาะแรด จังหวัดนครปฐม |
| Document Type |
วิทยานิพนธ์ |
Original Language of Text |
ภาษาไทย |
| Ethnic Identity |
ไทดำ ลาวโซ่ง ไทยโซ่ง ไทยทรงดำ ไทดำ ไตดำ โซ่ง,
|
Language and Linguistic Affiliations |
ไท(Tai) |
Location of
Documents |
ห้องสมุดศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร |
Total Pages |
186 |
Year |
2546 |
| Source |
ปริญญาศิลปกรรมมหาบัณฑิต วิชาเอกมานุษยดุริยางควิทยา บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ |
| Abstract |
พิธีเสนตั้งบั้งเป็นพิธีเซ่นไหว้ครูของหมอเสน นิยมทำในช่วงเดือน 4 เดือน 6 และเดือน 12 ทำได้เฉพาะบ้านที่มีพ่อหรือปู่เป็นผู้มีเวทมนต์สามารถรักษาไข้ ด้วยเวทย์มนต์ได้ เครื่องดนตรีที่ใช้ในพิธีเสนตั้งบั้งที่พบมีด้วยกันอยู่ 2 ส่วนคือเครื่องดำเนินทำนอง ได้แก่ปี่ เสนสั้นและปี่เสนยาว เครื่องทำจังหวะได้แก่ กระบอกไม้ไผ่สำหรับกระทุ้ง แผ่นกระดานและโอ่ง บทเพลงที่ใช้ในพิธีเสนตั้งบั้งของลาวโซ่งหมู่บ้านเกาะแรดมีทั้งหมด 3 เพลงได้แก่ เพลงไหว้ครู เป็นเพลงแรกที่ต้องบรรเลงและร้องก่อนเพื่อบูชาครูและเป็นการบอกกล่าวอัญเชิญสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ผีบ้านผีเรือนและครูบาอาจารย์เพื่อให้มาเข้าร่วมพิธี ซึ่งมีลักษณะคล้ายบทสวดมนต์ เพลงพื้น เป็นเพลงที่มีวัตถุประสงค์ของการจัดพิธีและบอกกล่าวผีต่างๆ ให้มารับของเซ่นไหว้ เป็นเพลงที่ตัดมาจากเพลงไหว้ครูตอนหนึ่งนำมาร้องบรรเลงซ้ำหลาย ๆ เที่ยว เพลงเซิ้ง เป็นเพลงจังหวะสนุกสนานสลับกับเพลงพื้นเพื่อให้เกิดบรรยากาศที่ดี ลักษณะของเพลงจะบรรเลงปี่เสนคลอไปกับเสียงร้องของหมอพิธี |
|
| Focus |
พิธีกรรม เครื่องดนตรี และเพลงในพิธีเสนตั้งบั้งของลาวโซ่งหมู่บ้านเกาะแรด จังหวัดนครปฐม |
|
| Ethnic Group in the Focus |
|
| Language and Linguistic Affiliations |
|
| Study Period (Data Collection) |
|
| History of the Group and Community |
ลาวโซ่ง เป็นชนชาติไทยโบราณ ตั้งบ้านเรือนอยู่บริเวณมณฑลกวางสี ยูนาน ตังเกี๋ยจนถึงแคว้นสิบสองจุไท บริเวณลุ่มแม่น้ำดำและแม่น้ำแดงลุ่มน้ำดังกล่าวอยู่ในเขตของประเทศเวียดนาม ติดกับประเทศลาวทางตอนใต้ของประเทศจีน อพยพเข้ามาในประเทศไทยหลายครั้ง ตั้งแต่สมัยกรุงธนบุรีและต้นกรุงรัตนโกสินทร์ ราว พ.ศ. 2322 เป็นต้นมาการตั้งถิ่นฐานระยะแรก จะอยู่ในพื้นที่เขตจังหวัดเพชรบุรีซึ่งมีลักษณะภูมิประเทศใกล้เคียงกับบ้านเก่าเมืองเดิมของลาวโซ่ง ต่อมาได้อพยพออกจากพื้นที่เดิมเพราะลาวโซ่งบางกลุ่มต้องการกลับไปถิ่นเดิมจึงเดินทางกลับขึ้นไปทางเหนือ เพื่อให้ถึงแคว้นสิบสองจุไท ทำให้ลาวโซ่งกระจายอยู่ตามเส้นทางในจังหวัดต่างๆ (หน้า 24) ราวปี พ.ศ. 2441 ลาวโซ่งกลุ่มหนึ่งซึ่งตั้งหลักแหล่งบริเวณคลองในตำบลบ่อหลวง อำเภอเมือง จังหวัดเพชรบุรี ได้เดินทางโดยทางเท้ามุ่งหน้าไปทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือผ่านทางอำเภอบางคนที จังหวัดสมุทรสงคราม ติดต่อกับอำเภอดำเนินสะดวก จังหวัดราชบุรีเดินทางข้ามแม่น้ำแม่กลองไปตามคลองดำเนินสะดวก (สมัยนั้นเป็นเพียงลำธารเล็ก ๆ) ผ่านบ้านบัวลอยแล้วเดิน ทางไปถึงทุ่งหนองผำ (บ้านเกาะแรตปัจจุบัน) ก็เดินทางข้ามแม่น้ำท่าจีนไปทางทิศตะวันออกถึงเขตคลองหนองกระทุง ตำบล บางภาษี อำเภอบางเลน ปรากฏว่าเป็นที่ลุ่มไม่เหมาะสมแก่การทำมาหากิน จึงได้ตั้งบ้านเรือนในพื้นที่เกาะแรตจนทุกวันนี้ หัวหน้าหมู่บ้านคนแรกคือ นายทรัพย์ ครั้นในรัชกาลที่ 6 โปรดเกล้าฯ ให้มีการตั้งนามสกุลขึ้น เพื่อระลึกถึงถิ่นเดิม คนในหมู่บ้านจึงนิยมใช้คำว่า "เพชร" นำหน้านามสกุลเพราะได้ย้ายมาจากเมืองเพชรบุรี เช่น นายทอน เพชรรุญ นายเพียง เพชรแอน เป็นต้น (หน้า 38) |
|
| Demography |
อำเภอบางเลนมีพลเมืองประมาณ 76,389 คน ตำบลบางปลามี 1,235 ครัวเรือน มีประชากรทั้งสิ้น 6,975 คน จำแนกเป็นชาย 3,388 คนและหญิง 3,587 คน ความหนาแน่นเฉลี่ย 367 คนต่อตารางกิโลเมตร (หน้า 28-29) |
|
| Economy |
สภาพทางเศรษฐกิจของอำเภอบางปลา โดยมากประกอบอาชีพทำนา 83% อาชีพรับจ้าง 5% อาชีพค้าขาย 3% และอาชีพอื่นๆ 9 % (หน้า29) |
|
| Social Organization |
ไม่มีข้อมูลด้านสังคม แต่ได้กล่าวไว้เล็กน้อยเรื่องการละเล่นซึ่งเกี่ยวข้องกับความสัมพันธ์เชิงสังคนของหนุ่มสาวในหมู่บ้าน การละเล่นพื้นบ้านของลาวโซ่ง มีเอกลักษณ์เฉพาะตนที่แตกต่างจากคนไทยและกลุ่มลาวกลุ่มอื่นๆ เช่นการเล่นคอน การลง ข่วงหรือการอยู่ข่วง ซึ่งเปิดโอกาสให้ชายหนุ่มได้มาเที่ยวจีบสาวและสนทนากัน (หน้า 29) |
|
| Political Organization |
จังหวัดนครปฐมแบ่งพื้นที่การปกครองเป็น 7 อำเภอ อำเภอบางเลนแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 15 ตำบล ตำบลบางปลาแบ่งเขตการปกครองออกเป็น 15 หมู่บ้าน โครงสร้างการบริหารงานขององค์การบริหารส่วนตำบลบางปลา มีคณะกรรมการบริหาร 3 คน สมาชิกองค์การบริหารส่วนตำบลบางปลา 28 คนและพนักงานส่วนตำบล 3 คน (หน้า 31-32) |
|
| Belief System |
ประเพณีและความเชื่อโดยมากมีรากฐานจากความเชื่อเรื่องผี แถนและขวัญ เช่น การเสนเรือน การเสนตั้งบั้ง เสนเรียกขวัญ การไหว้ศาลประจำหมู่บ้าน งานแต่งงาน การทำศพและการขึ้นบ้านใหม่ พิธีเสนตั้งบั้งของลาวโซ่ง ได้รับการสืบทอดมาจากแคว้นสิบสองจุลไททางตอนเหนือของเวียดนาม ตามประเพณีกระทำได้ทุกเดือน โดยมากนิยมทำกันในเดือน 4 เดือน 6 และเดือน 12 เพราะถือว่าเป็นเดือนร้อน และไม่นิยมทำในเดือน 9 ถึงเดือน 11 เพราะเชื่อว่าระยะนี้ผีบรรพบุรุษไปเฝ้าแถนและตรงกับฤดูทำนาจะประกอบพิธีกรรมต่อจากการเสนเรือนในตอนเช้า พิธีเสนตั้งบั้งทำได้ต่อเมื่อบ้านใดที่มีพ่อหรือปู่เป็นผู้มีเวทย์มนต์ สามารถรักษาอาการป่วย ด้วยเวทย์มนต์ได้เมื่อผู้นั้นตาย ลูกหลานจะอัญเชิญมาเป็นผีเรือน จัดหิ้งต่างหากจากผีบรรพบุรุษธรรมดาแต่อยู่ในห้องผีเรือนเดียวกัน ในโอกาสสำคัญจะถูกอัญเชิญมาร่วมพิธีกรรมหรือบอกกล่าวเหตุการณ์สำคัญและความเปลี่ยนแปลงของครอบครัวเสมือนว่าผีเหล่านั้นยังมีชีวิต (หน้า 38-39) พิธีเสนตั้งบั้งเป็นพิธีเซ่นไหว้ครูของหมอเสน นิยมทำในช่วงเดือน 4 เดือน 6 และ 12 มีขั้นตอนในการทำพิธี ดังนี้ - หมอผีเริ่มไหว้ครูเพื่อความเป็นสิริมงคล - หมอผีบอกกล่าวแถนให้รับรู้เกี่ยวกับการเซ่นไหว้มนต์ - หมอผีเชิญแถนลงมารับเครื่องเซ่นไหว้ - หมอผีทำพิธีรับขวัญมนต์ - การเลี้ยงอาหารมนต์ - การรำและการกระทุ้งกระบอกไม้ไผ่แสดงความยินดี - เชิญแถนและมนต์กลับ - เลี้ยงอาหารผู้ร่วมพิธี เครื่องดนตรีที่ใช้ในพิธีเสนตั้งบั้งที่พบมีด้วยกันอยู่ 2 ส่วนคือเครื่องดำเนินทำนอง ได้แก่ ปี่เสนสั้น และปี่เสนยาว เครื่องทำจังหวะได้แก่กระบอกไม้ไผ่สำหรับกระทุ้ง แผ่นกระดานและโอ่ง บทเพลงที่ใช้ในพิธีเสนตั้งบั้งของลาวโซ่งหมู่บ้านเกาะแรดมีทั้งหมด 3 เพลงได้แก่ เพลงไหว้ครู เพลงพื้น และเพลงเซิ้ง |
|
| Education and Socialization |
ตำบลบางปลามีศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก 1 แห่ง โรงเรียนประถมศึกษาของรัฐ 3 แห่งได้แก่ โรงเรียนวัดบางปลา โรงเรียนวัดเกาะแรต และโรงเรียนตลาดเกาะแรต มีโรงเรียนระดับมัธยมศึกษา 2 แห่ง ได้แก่ โรงเรียนตลาดเกาะแรตและโรงเรียนวัดบางปลา (หน้า 30) |
|
| Health and Medicine |
มีสถานีอนามัยตำบลบางปลา ตั้งอยู่ที่หมู่ 10 (หน้า 30) |
|
| Art and Crafts (including Clothing Costume) |
ด้านวัฒนธรรมที่หมู่บ้านเกาะแรตยังคงปฏิบัติอย่างเคร่งครัดคือ การนุ่งผ้าลายแตงโม ทำผมปั้นเกล้า ทอผ้าอยู่กับบ้านการจัดพิธีต่าง ๆ โดยมากพบในบุคคลที่อายุ 40 ปีขึ้นไป (หน้า 29) บทเพลงที่ใช้ในพิธีเสนตั้งบั้งของลาวโซ่งหมู่บ้านเกาะแรดมีทั้งหมด 3 เพลงได้แก่ เพลงไหว้ครู เพลงพื้นและเพลงเซิ้ง เครื่องดนตรีที่ใช้มีด้วยกันอยู่ 2 ส่วนคือเครื่องดำเนินทำนอง ได้แก่ ปี่เสนสั้น และปี่เสนยาว เครื่องทำจังหวะได้แก่กระบอกไม้ไผ่สำหรับกระทุ้ง แผ่นกระดานและโอ่ง การแต่งกายในพิธีเสนตั้งบั้ง หมอผีจะสวมกางเกงขายาวปลายขาแคบเรียวยาวถึงตาตุ่มเรียกว่า "ซ่วงขาฮี" ใช้ใส่ในงานพิธีเป็นผ้าฝ้ายทอด้วยมือและย้อมด้วยครามให้เป็นสีดำและย้อมด้วยมือ สวมเสื้อฮีเป็นชุดใหญ่หรือชุดพิเศษสำหรับงานพิธีในประเพณีโดยเฉพาะ การแต่งกายโดยทั่วไปของผู้เข้าร่วมพิธีเสนตั้งบั้งของหมู่บ้านเกาะแรตจะมีการแต่งกายตามประเพณีนิยมท้องถิ่น โดยมากจะแต่งกายตามสบาย ผู้สูงอายุ (อายุ 40 ปีขึ้นไป) จะแต่งกายในชุดดำ (หน้า 161) |
|
| Ethnicity (Ethnic Identity, Boundaries and Ethnic Relation) |
|
| Social Cultural and Identity Change |
|
|
ค้นหาแบบละเอียด
