| |
Princess Maha Chakri Sirindhorn Anthropology Centre
Ethnic Groups Research Database |
|
Record |
 |
 |
| Subject |
เขมร,การเปลี่ยนแปลง,เศรษฐกิจ,สังคม,วัฒนธรรม,บุรีรัมย์ |
| Author |
รัตนา กิ่งแก้ว |
| Title |
การเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรมของกลุ่มชาติพันธุ์เขมร |
| Document Type |
ปริญญานิพนธ์ |
Original Language of Text |
ภาษาไทย |
| Ethnic Identity |
ขแมร์ลือ คะแมร คนไทยเชื้อสายเขมร เขมรถิ่นไทย,
|
Language and Linguistic Affiliations |
ออสโตรเอเชียติก(Austroasiatic) |
Location of
Documents |
ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร
(เอกสารฉบับเต็ม) |
Total Pages |
137 |
Year |
2543 |
| Source |
หลักสูตรปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณทิต สาขาวิชาไทยคดีศึกษา (กลุ่มสังคมศาสตร์) มหาวิทยาลัยมหาสารคาม |
| Abstract |
เป็นการมุ่งเน้นศึกษาถึงการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรมของกลุ่มชาติพันธุ์เขมร ในอดีตสภาพเศรษฐกิจเป็นแบบยังชีพไม่ซับซ้อนเหมือนปัจจุบัน และเมื่อสภาพเศรษฐกิจปัจจุบันของชาวบ้านเปลี่ยนแปลงไป ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางสังคม และวัฒนธรรมของบ้านท่าม่วง การอพยพแรงงานชั่วคราว การยอมรับแบบแผนการใช้ชีวิตแบบวัฒนธรรมสังคมเมือง ความสำคัญทางครอบครัวลดน้อยลง |
|
| Focus |
ศึกษาการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจ สังคมและวัฒนธรรมบ้านท่าม่วง ต.ท่าม่วง อ.สตึก จ.บุรีรัมย์ และศึกษาผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจสังคมและวัฒนธรรม (หน้า5) |
|
| Ethnic Group in the Focus |
กลุ่ม เขมร ต.ท่าม่วง อ.สตึก จ.บุรีรัมย์ |
|
| Language and Linguistic Affiliations |
|
| Study Period (Data Collection) |
|
| History of the Group and Community |
จากการสู้รบระหว่างอาณาจักรไทยกับกัมพูชาในรัชสมัยพระเจ้าตากสินราวปี พ.ศ. 2310 - 2325 เป็นสาเหตุที่ทำให้เขมรอพยพเข้าสู่ตะวันออกเฉียงเหนือของไทย เรียกบริเวณนั้นว่า "เขมรป่าดง" โดยได้ตั้งถิ่นฐานอยู่ตามรอยต่อของเมืองสุรินทร์ สังขะ ขุขันธ์ (หน้า 52-53) บ้านท่าม่วง ตั้งอยู่ริมฝั่งแม่น้ำมูลซึ่งตั้งเป็นหมู่บ้านราวปี พ.ศ. 2388 โดยมีผู้อพยพเข้ามาตั้งถิ่นฐาน 3 กลุ่ม กลุ่มแรกตั้งบ้านเรือนอยู่ทางทิศเหนือของหมู่บ้าน กลุ่มที่ 2 อยู่บริเวณคุ้มกลางของหมู่บ้าน แล้วกลุ่มที่ 3 ตั้งบ้านเรือนอยู่ทางทิศตะวันออกของหมู่บ้าน ซึ่งปัจจุบันบ้านท่าม่วงมี 2 หมู่บ้าน คือหมู่ 1 และหมู่ที่ 11 เดิมเป็นหมู่ที่ 1 ขึ้นอยู่กับตำบลทุ้งวัง ต่อมาได้ตั้งเป็นตำบลท่าม่วงในปี พ.ศ. 2524 (หน้า 32) |
|
| Settlement Pattern |
ที่อยู่อาศัย ชาวบ้านท่าม่วงส่วนใหญ่มักปลูกบ้านเรือนเป็นแบบใต้ถุนสูงเหมือนกับบ้านอีสานโดยทั่วไป ใต้ถุนสูงบ้านทำคอกเลี้ยงสัตว์เพราะทำให้สะดวกในการดูแลรักษาให้ปลอดภัยจากโจรผู้ร้ายได้ หลังคาบ้านเป็นทรงจั่วบางบ้านมุงหลังคาด้วยสังกะสี ส่วนใหญ่จะเป็นบ้านขนาดเล็กและขนาดกลาง สภาพโดยทั่วไปไม่เป็นสัดส่วนและไม่ค่อยรักษาความสะอาด การก่อสร้างบ้านมักมีการเลียนแบบสังคมเมือง ถึงแม้ว่าลักษณะการสร้างบ้านเรือนได้เปลี่ยนแปลงไป แต่ชาวบ้านท่าม่วงส่วนมากก็นิยมสร้างบ้านเรือนแบบเดิม ๆ หรือคล้าย ๆ กัน (หน้า 69) ลักษณะบ้านเรือนสมัยก่อนจะปลูกด้วยไม้ที่ตัดโค่นมาจากป่าบริเวณรอบหมู่บ้านทำเป็นใต้ถุนสูงมุงหลังคาด้วยหญ้าหรือสังกะสี ไม่นิยมทำหน้าต่างแต่จะใช้วิธีเจาะฝาเป็นช่องสี่เหลี่ยมมีแผ่นไม้หรือสังกะสีตอกปิดไว้ ใช้แง้มเปิดปิดได้ มักจะแง้มไม้หรือสังกะสีดูเหตุการณ์อยู่บนบ้านเท่านั้น ปัจจุบันชาวบ้านนิยมสร้างรั้วบ้านแบ่งเขตกันโดยใช้ไม้ไผ่ หรือบางบ้านใช้วิธีปลูกต้นไม้เป็นพุ่ม เช่น ต้นเทียนทอง ต้นมะขามเทศ เป็นต้น แต่มักจะมีทางเปิดโล่งสำหรับไปมาหาสู่กันได้ตามปกติส่วนในตอนกลางคืนชาวบ้านยังนิยมใช้ทางมะพร้าวแห้ง ใบไม้แห้ง แกลบมาสุมกองไว้บริเวณใกล้ ๆ คอกวัว คอกควายซึ่งอยู่ไม่ห่างจากตัวบ้าน (หน้า 106 -107) |
|
| Demography |
บ้านท่าม่วง หมู่ที่ 1 และหมู่ที่ 11 ต.ท่าม่วง อ.สตึก จ.บุรีรัมย์ ประชากรที่พูดภาษาเขมร ปัจจุบันมีจำนวน 240 ครัวเรือน มีประชากรทั้งหมด 1,292 คน จากการสำรวจประชากรบ้านท่าม่วง เมื่อเดือนมกราคม พ.ศ. 2451 เป็น ชาย 622 คน คิดเป็นร้อยละ 48.15 เป็นหญิง 670 คน คิดเป็นร้อยละ 51.85 ในหมู่บ้านมีพื้นที่ทั้งหมด 2,325 ไร่ (หน้า 38) ประชากรที่อยู่ในช่วงอายุ 18 - 20 ปีมีจำนวนมากที่สุดถึงร้อยละ 49.62 ซึ่งถือว่าเป็นวัยฉกรรจ์ที่กำลังทำงาน รองลงมาคือช่วงอายุ 14-18 ปีคิดเป็นร้อยละ10.37 และมีแนวโน้มลดลงเรื่อย ๆ เนื่องจากนโยบายการวางแผนครอบครัวของรัฐบาลประสบผลสำเร็จ (หน้า39) |
|
| Economy |
สภาพทางเศรษฐกิจของชาวบ้านท่าม่วง โดยทั่วไปประกอบอาชีพทำนาเป็นอาชีพหลัก อาชีพทำนาโดยส่วนใหญ่ชาวบ้านมีที่ดินทำกินเป็นของตัวเอง การทำนานั้นชาวบ้านท่าม่วงนิยมทำนาดำและนาหว่าน ทำนาปีละครั้ง ชาวบ้านนิยมปลูกข้าวเจ้าเพื่อบริโภคและใช้ขาย สำหรับข้าวเหนียวชาวบ้านนิยมปลูกในปริมาณที่น้อย เพราะไม่นิยมบริโภค โดยเฉลี่ยผลผลิตต่อไร่เฉลี่ยประมาณ 60-70 ถัง พืชฤดูแล้งที่ชาวบ้านนิยมปลูกได้แก่ แตงกวา ถั่วฝักยาว และถั่วเหลือง (หน้า 51) นอกจากทำนาเป็กหลักแล้ว ชาวบ้านยังหันมาประกอบอาชีพเสริมหลายประเภท ที่ทำมากที่สุดคือ อาชีพทอผ้า จากการศึกษาอาชีพทอผ้าเป็นอาชีพที่ทำกันอย่างแพร่หลายตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน (หน้า 88) |
|
| Social Organization |
โครงสร้างทางสังคมของชาวบ้านท่าม่วงมีลักษณะเหมือนโครงสร้างทางสังคมของหมู่บ้าน โดยเฉลี่ยครอบครัวหนึ่งมีประมาณ 5 คน เป็นครอบครัวเดี่ยว การตัดสินใจในครอบครัวส่วนใหญ่จะอยู่กับฝ่ายแม่ ในระยะแรกการแต่งงานของสมาชิกในครอบครัวในระยะแรกนิยมแต่งงานกับคนในหมู่บ้านเดียวกัน ต่อมาในระยะหลังก็มีการติดต่อสัมพันธ์กับคนต่างท้องถิ่นสำหรับการช่วยเหลือกันในกลุ่มเครือญาติมีความสำคัญมาก เช่น การลงแขกดำนา การแต่งงาน ญาติพี่น้องมีการช่วยเหลือกันทำงานให้เสร็จไปด้วยดีกลุ่มเพื่อนบ้านจะเป็นลักษณะแบบพึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกัน ลักษณะของผู้นำหมู่บ้านแบ่งออกเป็น 2 ลักษณะ คือผู้นำทางการและไม่เป็นทางการ (หน้า 53-54) โครงสร้างทางสังคมของชาวบ้านท่าม่วงนั้นเหมือนหมู่บ้านอื่น ๆ ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือโดยทั่วไปแล้วมีความผูกผันกันอย่างใกล้ชิด มีระบบเครือญาติที่เหนียวแน่นทั้งทางสายเลือดและเป็นครอบครัวเดียวการอพยพถิ่นฐานของชาวบ้านท่าม่วงมีน้อยเพราะมีความรักในถิ่นฐานของตนเอง (หน้า 72-73) |
|
| Political Organization |
การปกครองของหมู่บ้านจนถึงปัจุจบันบ้านท่าม่วงหมู่ที่ 1 มีผู้ใหญ่บ้านเป็นผู้ปกครองดูแล ต่อมาปี พ.ศ.2539 ได้แยกหมู่บ้านท่าม่วงหมู่ที่ 1 เป็นหมู่บ้านท่าม่วงหมู่ที่11 ขึ้นมาอีกหนึ่งหมู่บ้าน โดยนับจากสี่แยกกลางหมู่บ้านแบ่งออกเป็น 2 ลักษณะคือผู้นำที่เป็นทางการคือผู้นำที่ได้รับการแต่งตั้งจากราชการผู้นำที่ไม่เป็นทางการเป็นบุคคลที่ชาวบ้านยอมรับและเชื่อฟังมากกว่าผู้นำที่เป็นราชการ ผู้นำเหล่านี้สามารถประนีประนอมเรื่องราวต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นในหมู่บ้านได้ (หน้า 54) |
|
| Belief System |
นับถือศาสนาพุทธโดยมีวัดเป็นศูนย์รวมของชาวบ้าน (หน้า 42) ศาสนาเป็นสถาบันหลักของหมู่บ้าน ที่ร่วมแรงร่วมใจของชาวบ้านคือวัด เนืองจากเป็นศูนย์รวมของชาวบ้านโดยใช้ประโยชน์จากวัดในการประกอบพิธีกรรมการประชุมหรือร่วมกิจกรรมต่าง ๆตามความศรัทธา (หน้า109) ในสมัยก่อนจนถึงปัจจุบัน ถือประเพณีที่ลูกชายทุกคนต้องบวชเพื่อทดแทนบุญคุณพ่อแม่ การบวชทุกครั้งชาวบ้านท่าม่วงนิยมใช้ช้างแห่นาคโดยให้นาคนั่งหลังช้างแล้วแห่รอบหมู่บ้าน เพราะเชื่อว่าช้างเป็นสัตว์ที่มีคุณค่ามีเกียรติถ้าครอบครัวที่บวชโดยให้นาคขี่ช้างนับว่าได้บุญกุศลมาก (หน้า111) |
|
| Education and Socialization |
เมื่อแรกตั้งหมู่บ้านชาวบ้านได้ศึกษาเล่าเรียนตามวัด เพราะยังไม่มีโรงเรียน โดยอาศัยภิกษุสงฆ์ทำหน้าที่อบรมสั่งสอน ต่อมาปี พ.ศ.2477 มีครูใหญ่คนแรกแทนพระภิกษุ ปี พ.ศ.2505 ชาวบ้านและคณะผู้ปกครองและเจ้าอาวาสร่วมกันบริจาคที่ดิน ไม้ และเสียสละแรงกายแรงใจร่วมกันสร้างอาคารชั่วคราวบริเวณริมฝั่งหนองไผ่ในเนื้อที่ 32 ไร่ เป็นสถานศึกษาแห่งใหม่ ซึ่งเป็นที่ตั้งของโรงเรียนในปัจจุบัน (หน้า 40) โดยเฉลี่ยสถานภาพการศึกษาของชาวบ้านท่าม่วงส่วนใหญ่จะจบการศึกษาชั้นประถมศึกษา ปีที่ 6 ส่วนคนชราส่วนใหญ่จะจบการศึกษาชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 (หน้า 75) สภาพการเปลี่ยนแปลงของการศึกษาบ้านท่าม่วงที่ปรากฏคือ ชาวบ้านส่วนใหญ่สนับสนุนให้บุตรหลานได้เรียนสูงขึ้นจากระดับประถมศึกษาจนถึงระดับปริญญาตรี (หน้า 76-77) |
|
| Health and Medicine |
บ้านท่าม่วงมีสถานีอนามัย 1 หลังชั้นเดียว ได้ก่อสร้างเมื่อปี พ.ศ.2525 และเปิดดำเนินการเมื่อวันที่ 12 พฤษภาคม 2525 (หน้า46) การเปลี่ยนแปลงด้านสาธารณสุขของหมู่บ้านท่าม่วงนิยมรับการรักษาพยาบาลตามแผนปัจจุบันมากขึ้น แต่ยังมีความเชื่อแบบดั้งเดิมคือรักษาโดยหมอน้ำมนต์หมอน้ำมัน หรือรักษาด้วยาสมุนไพรแผนโบราณ ในสมัยก่อนมีโรคระบาดที่ทำให้ชาวบ้านเกิดความกลัวและตายกันมากคือโรคฝีดาษ การรักษาทำได้โดยให้ผู้ป่วยนอนบนใบตองกล้วยเสื้อผ้าสวมใส่ไม่ได้ปกปิดเฉพาะบางส่วนเท่านั้น ผู้ป่วยด้วยโรคนี้รอดตายมีน้อยมาก จากการศึกษาพบว่าสาธารณสุขในหมู่บ้านมีความเจริญก้าวหน้ามากกว่าอดีต ทุกหลังคาเรือนต้องมีส้วมซึมใช้ มีน้ำสะอาดต้ม เวลาเจ็บป่วยนิยมไปรักษาพยาบาลที่สถานีอนามัยประจำหมู่บ้าน (หน้า 109) |
|
| Art and Crafts (including Clothing Costume) |
ชาวบ้านท่าม่วงมีการปลูกหม่อนเลี้ยงไหมตามสวน ตามไร่ แต่ไม่นิยมใช้ผ้าไหมในชีวิตประจำวัน จะใช้ผ้าไหมในโอกาสพิเศษ ผู้หญิงนุ่งซิ่นไหมที่มีการทอผ้ามัดหมี่ลายต่าง ๆ มีความสวยงามทั้งที่เป็นรูปสัตว์ รูปดอกไม้ หรือทอเป็นผืนเรียบลายทาง สลับสี สำหรับผู้ชายจะนุ่งโสร่งไหมในงานบุญต่าง ๆ (หน้า 68) |
|
| Ethnicity (Ethnic Identity, Boundaries and Ethnic Relation) |
|
| Social Cultural and Identity Change |
การเปลี่ยนแปลงทางสังคมและวัฒนธรรมที่เกิดขึ้นในหมู่บ้านท่าม่วง - การเลี่ยนแปลงแบบแผนในการบริโภคแบ่งเป็นอาหาร เครื่องนุ่งห่ม ที่อยู่อาศัยและยารักษาโรค - การเปลี่ยนแปลงด้านครอบครัวและระบบเครือญาติในอดีตโดยทั่วไปครอบครัวมีลักษณะเป็นแบบขยายอาศัยอยู่ด้วยกันจึงมีความผูกพันใกล้ชิดกันมาก ในปัจจุบันความสัมพันธ์ระบบเครือญาติได้เปลี่ยนไป ความช่วยเหลือจุนเจือน้อยลง จำนวนสมาชิกน้อยลง - การเปลี่ยนแปลงด้านการศึกษาให้ความสำคัญมากขึ้นการเปลี่ยนแปลงด้านสาธารณสุขโดยมีการยอมรับการรักษาพยาบาลแผนใหม่มากขึ้น - การเปลี่ยนแปลงด้านการพักผ่อนหย่อนใจการแพร่กระจายของวัฒนธรรมเมืองมีการเปลี่ยนแปลงไปจากอดีตโดยมีค่านิยมตามกระแสต่าง ๆ เพราะการคมนาคมที่สะดวกสบายทำให้การติดต่อสดวกสบายยิ่งขึ้น (หน้า130-131) |
|
| Map/Illustration |
แผนที่ 4 ภาพ (หน้า 182-185) - แผนที่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ต.ท่าม่วง อ.ท่าม่วง จ.บุรีรัมย์ (หน้า 182) - แผนที่จังหวัดบุรีรัมย์ (หน้า 183) - แผนที่ตำบลบ้านท่าม่วง (หน้า 184) - แผนที่หมู่บ้านท่าม่วง (หน้า 184) รูปภาพประกอบ 19 ภาพ (หน้า 186-193) |
|
|
ค้นหาแบบละเอียด
