ประเพณีที่เกี่ยวข้องกับแนวทางการดำเนินชีวิตของไทยรามัญ ตำบลดอนกระเบื้องและตำบลคลองตาคต ยังคงปฏิบัติตามแบบแผนประเพณีและความเชื่อที่มีมาแต่อดีตซึ่งโดยมากมีความสัมพันธ์กับผี การละเล่นโดยมากนิยมเล่นในวันสงกรานต์เพื่อให้ ความสนุกสนานรื่นเริง การละเล่นบางอย่างเป็นการเปิดโอกาสให้หนุ่มสาวได้มีโอกาสเกี้ยวพาราสี เช่น การเล่นลูกช่วง การละเล่นบางอย่างยังมีความเชื่อเรื่องผีเป็นพื้นฐาน เช่น การเล่นผีควาย ผีกระด้ง ผีลิง ผีมด และผีกะลา เป็นต้น ส่วนนิทานพื้นบ้าน เป็นเรื่องที่เล่าต่อกันมาโดยมากจะแฝงด้วยความเชื่อข้อคิดและหลักธรรมคำสอน จากการศึกษาคติชาวบ้านทำให้ทราบถึงลักษณะทางครอบครัวซึ่งสามารถแบ่งได้เป็น 4 ประเภทคือ แบ่งตามสมาชิก แบ่งตามลักษณะการอยู่อาศัยของคู่สมรส แบ่งตามลักษณะความเป็นใหญ่ในครอบครัวและแบ่งตามความสัมพันธ์ทางสายโลหิต ลักษณะเศรษฐกิจเป็นเครื่องชี้ให้เห็นถึงชีวิตความเป็นอยู่และวิถีในการดำเนินชีวิต โดยมีเกษตรกรรมเป็นอาชีพหลักซึ่งต้องพึ่งพาอาศัยธรรมชาติ ในด้านการศึกษา มอญตำบลดอนกระเบื้องและตำบลคลองตาคยึดมั่นและศรัทธาในพุทธศาสนาควบคู่กับการนับถือผี มีการถ่ายทอดความรู้โดยอาศัยสถาบันครอบครัวเป็นสื่อกลาง เช่น ความรู้ในการประกอบอาชีพหรือการปฏิบัติตนในสังคม โดยมีพระเป็นผู้อบรมเทศนาให้ประพฤติตามหลักธรรมทางพุทธศาสนา

ศึกษาความสัมพันธ์ของประเพณี การละเล่นและนิทานพื้นบ้านว่าเกี่ยวข้อง สัมพันธ์กับโครงสร้างการดำรงชีวิตความเป็นอยู่ ค่านิยมและการตัดสินใจของคนไทยรามัญตำบลคลองตาคตและตำบลดอนกระเบื้อง อำเภอโพธาราม จังหวัดราชบุรี

ไม่มี

ไทยรามัญ (มอญ)

วัดคงคาราม เป็นวัดที่สวดมนต์หรือเทศน์เป็นภาษารามัญ (หน้า 14) คนสูงอายุอ่านและเขียนภาษารามัญได้และยังนิยมพูดภาษารามัญ (หน้า 15)

ไม่ระบุ

มอญกลุ่มตำบลคลองตาคตและดอนกระเบื้องมาจากเมาะตะมะ เมาะลำเริง เมื่อเมืองมอญคือหงสาวดี ถูกพม่าทำลายก็เกิดระส่ำระส่าย พวกมอญจึงอพยพหนีเข้ามาพึ่งพระบรมโพธิสมภาร เมื่อมอญเข้ามาจึงเข้ามาจึง หาพระยามหาโยธา (พระยาเจ่ง) ซึ่งนำเข้ากราบบังคมทูลในรัชกาลที่ 1 และต่อเนื่องถึงรัชกาลที่ 2 สมัยรัชกาลที่ 3 มีพระบรมราชโองการให้เลือกที่อยู่เอาเองตามใจชอบ เดิมทีคลองตาคตนี้เรียกว่า บางลาวเพราะมีลาวเวียงจันทน์ได้อาศัยอยู่ก่อน เมื่อนายทัพนายกองของรามัญเลือกที่แถวแม่น้ำแม่กลองเป็นที่อยู่อาศัยทำให้ชาวลาวอพยพไปอยู่ที่อื่น (หน้า 8-11)

การตั้งถิ่นฐานของไทยรามัญอาศัยความเชื่อพื้นฐานบางอย่าง เช่น ไม่ตั้งถิ่นฐานบนทิวยอดไม้ที่เป็นรูปลิงเพราะเชื่อว่าจะต้องทำมาหากินเหนื่อยยากลำบาก แต่ถ้าเป็นรูปดอกไม้ ต้นไม้จะทำมาหากินคล่อง ถ้าเป็นรูปปราสาทจะอยู่เย็นเป็นสุขดี รูปยักษ์จะไม่ดีเดือดร้อนเจ็บไข้ได้ป่วยง่าย (หน้า 11) ลักษณะการตั้งถิ่นฐานโดยทั่วไปของชุมชนมอญจำแนกได้เป็น 3 แบบ คือ การตั้งบ้านเรือนอยู่กระจัดกระจายรอบ ๆ (Seattered Village) การตั้งหมู่บ้านที่ชาวบ้านอยู่รวมกันเป็นกระจุก (Cluster Village) และหมู่บ้านที่เรียงรายตามริมถนนหรือริมแม่น้ำ อย่างเช่น ชาวตำบลดอนกระเบื้องและตำบลคลองตาคตซึ่งตั้งถิ่นฐานอยู่ริมแม่น้ำตลอดความยาวของลำน้ำแม่กลอง (หน้า 136) ลักษณะการตั้งถิ่นฐานของไทยรามัญที่ดอนกระเบื้อง จะมีลักษณะกระจายตัวระหว่างถนน 2 ถนน และมีลำคลองไหลผ่าน (หน้า 12-13) ส่วนแบบแผนการตั้งถิ่นฐานที่คลองตาคต เป็นแนวยาวตามลำน้ำแม่กลองและอยู่สองข้างทางรถไฟ

อำเภอโพธารามมีพลเมืองทั้งสิ้น 96,041 คน ชาย 47,370 คน หญิง 48,671 คน (หน้า 9) ตำบลดอนกระเบื้อง มี 5 หมู่บ้าน 292 ครอบครัว มีประชากร 2,452 คน จำแนกเป็นชาย 1,219 คน เป็นหญิง 1,233 คน ตำบลคลองตาคต ประกอบด้วย 10 หมู่บ้าน มี1,235 ครอบครัวเศษ มีประชากร 9,280 คนจำแนกเป็นชาย 4,752 คน เป็นหญิง4,428 คน (หน้า 12-14)

อาชีพสำคัญของจังหวัดได้แก่ การทำนา ทำสวน ทำไร่พืชผักต่างๆ นอกจากนี้ยังมีการทำหินโม่ ปูนขาว เครื่องปั้นดินเผา ทอผ้า และมีทรายคุณภาพดีจากแม่น้ำแม่กลองซึ่งขนส่งไปจำหน่ายยังนครหลวงอีกด้วย (หน้า 8) - อาชีพสำคัญของชาวอำเภอโพธารามได้แก่ การทำนา ทำสวน เลี้ยงสัตว์และรับจ้างในโรงงานอุตสาหกรรมทอผ้า (หน้า 10) - อาชีพของชาวดอนกระเบื้องโดยมากจะทำนา ทำสวน เลี้ยงโคนมและรับราชการ (หน้า 13)

ชาวตำบลดอนกระเบื้องและตำบลคลองตาคตมีความสามัคคีเอื้อเฟื้อเผือแผ่กันดี เป็นกันเองมีไมตรีจิตต่อผู้มาเยี่ยม คนรามัญนับถือศาสนาพุทธนิยมฟังเทศน์เมื่อมีเวลาว่างชาวบ้านจะชุมนุมกันเป็นกลุ่มคุยกันที่วัด มีอยู่บ้างที่มีการสมรสระหว่างคนไทยรามัญกับคนไทยเชื้อสายอื่น บ้างก็อาศัยอยู่ในตำบลทั้งสอง บ้างก็ย้ายไปอยู่ที่อื่น (หน้า 15) ครอบครัวมอญเป็นแบบครอบครัวขยาย (Extended Family) และครอบครัวเดี่ยวขึ้นอยู่กับความพอใจของคู่บ่าวสาวเองว่าจะเลือกอาศัยอยู่กับฝ่ายใดหรือจะแยกครอบครัวออกจากครอบครัวบิดา มารดา ทั้งนี้ ขึ้นกับความต้องการและความพร้อมของบ่าวสาว) ในครอบครัว ผู้ชายเป็นผู้มีอำนาจในการตัดสินใจและมีบทบาทเป็นผู้แก้ในการผิดผี ถือการสืบเชื้อสายทางบิดา บุตรที่เกิดมาจะใช้นามสกุลของบิดา ถ้าครอบครัวใดไม่มีบุตรชายจะต้องโอนผีเรือนให้แก่ญาติผู้ชายที่ใกล้ชิด เพราะว่าชายมอญทุกคนยังรักษาและต้องสืบทอดผีมอญ ส่วนหญิงมอญเมื่อแต่งงานต้องออกจากผีพ่อแม่ พิธีแต่งงาน การเกี้ยวพาราสีไม่กล้าแสดงออกให้เห็นอย่างจริงจัง เมื่อฝ่ายชายรู้ว่าฝ่ายหญิงรักตนแน่นอนแล้วจะบอกให้ผู้ใหญ่ไปสู่ขอเมื่อฝ่ายหญิงตกลงแล้วฝ่ายชายต้องจัดของมาหมั้นฝ่ายหญิง พิธีแต่งงานนิยมแต่งงานในเดือนคู่ การปฏิบัติตัวของภรรยาต่อสามีมอญนั้นก่อนที่จะนอนต้องกราบเท้าสามีและจะต้องนอนหลังสามีเสมอ (หน้า 22-25) หากพิจารณาถึงสภาพเศรษฐกิจของมอญโดยส่วนรวมของตำบลทั้งสองจากพื้นฐานของนิทานพื้นบ้าน เห็นได้ชัดเจนว่า อาชีพหลักคือเกษตรกรรมซึ่งต้องพึ่งพาธรรมชาติ มอญไม่มีการรวมกลุ่มเศรษฐกิจกันอย่างมั่นคงมีเพียงกลุ่มชั่วคราวเท่านั้น เช่น การลงแขกเกี่ยวข้าว เป็นต้น แต่โดยมากเป็นการใช้แรงงานในครัวเรือน การศึกษาในสังคมมอญเป็นการถ่ายทอดความรู้โดยอาศัยสถาบันครอบครัวเป็นสื่อกลาง นอกจากครอบครัวแล้ว วัดเป็นสถาบันหลักในการวางแผนทางการดำเนินชีวิตโดยมีพระเป็นผู้อบรม ประเพณีการเกิดการแต่งงานและการตายมีส่วนสัมพันธ์กับศาสนาทั้งสิ้น มอญมีความเชื่อในศาสนาพุทธเป็นหลัก เช่น เรื่องพระโพธิสัตว์ การกลับชาติมาเกิด เรื่องในโลกหน้า และมีความผูกพันกับความเชื่อในเรื่องผี มอญทุกคนเชื่อว่าผู้ชายทุกคนจะต้องมีผีการทำผิดจากข้อห้ามถือว่าผิดผี มอญยังมีความเชื่ออีกว่าต้นไม้มีผีประจำต้นไม้ จากสภาพที่มอญมีความเป็นอยู่ขึ้นกับอิทธิพลของธรรมชาติในการผลิตผลทางการเกษตรทำให้มอญยอมรับสภาพความเป็นอยู่และอดทนจนเกิดความเคยชิน มองไม่เห็นเป็นปัญหาในการดำรงชีวิตที่จะต้องขวนขวาย จากนิทานยังสะท้อนให้เห็นถึงลักษณะสังคมด้านอื่นๆ เช่นการเคารพผู้อาวุโส การเคารพบรรพบุรุษ การยึดมั่นในความสัตย์ มีน้ำใจเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ มีความกตัญญูกตเวทีต่อผู้มีพระคุณและบิดามารดา เป็นต้น

จังหวัดราชบุรีแบ่งการปกครองเป็น 8 อำเภอกับ 1 กิ่งอำเภอ อำเภอโพธารามแบ่งการปกครองออกเป็น 18 ตำบล ตำบลดอนกระเบื้องมี 5 หมู่บ้านส่วนตำบลคลองตาคตประกอบด้วย 10 หมู่บ้าน (หน้า 7, 9, 13-14)

คนรามัญตำบลดอนกระเบื้องและตำบลคลองตาคตนับถือศาสนาพุทธ (หน้า15) แต่ก็ยังนิยมนับถือผี ประเพณีการเกิด คนรามัญเมื่อตั้งท้อง มีข้อห้ามและความเชื่อต่างๆ เช่น ห้ามนั่งหันหลังกินข้าวให้เตาไฟ ห้ามกินข้าวดังเพราะจะทำให้รกติดหลัง ห้ามนั่งคาบันไดเพราะจะทำให้คลอดคา ห้ามนอนขวางกระดานเพราะจะทำให้เด็กขวางตัวในท้องคลอดยาก ห้ามกินข้าวเที่ยงจะทำให้คลอดยาก หากใกล้คลอดแล้วหมอตำแยจะบอกให้ตั้งขวัญข้าวเพื่ออธิษฐานขอให้คลอดง่ายลูกตกรกตาม รกของเด็กจะใส่หม้อดินเอาเกลือโรยใส่เข็ม 1 เล่ม ผ้า 1 ชิ้นเพื่อให้เด็กฉลาด ปัญญาหลักแหลมเหมือนเข็มแล้วนำไปฝัง ถ้าฝังถูกทิศตามเวลา เชื่อว่าจะทำให้เจริญเติบโต ร่างกายแข็งแรง อายุยืน (หน้า 19-21) พิธีจัดศพ เมื่อคนตายตาเปิด ญาติต้องหักหัวแม่ตีนให้ตากระพริบปิดสนิท แล้วนำศพมาอาบน้ำแต่งตัว แล้วจึงนำศพใส่โลง ศพที่ตั้งในบ้าน ถ้าผู้ตายเคยนอนหันหัวไปทิศใดก็ตั้งศพตามทิศนั้นและหากตายที่ไหนจะต้องทำพิธีวางศพที่นั่น แล้วนำพระมาสวดเป็นภาษามอญ 7 หรือ 5 วันแล้วจึงจะทำพิธีเผาศพต่อไป (หน้า 25-26) ประเพณีรำผีมอญ เดิมไม่มีการรำผี การรำผีมอญจะรำกันกลางวันส่วนผีเขมรจะรำกันในตอนกลางคืนซึ่งจะต้องอาศัยแสงไฟ คนมอญถ้ามีการผิดผีจะต้องบนบานให้หายแล้วทำพิธีเลี้ยงผีโดยให้กินทางนั่งหรือให้กินทางยืน การกินทางยืนจะมีการรำผีส่วนการให้กินทางนั่งจะต้องจัดปลาช่อนต้มยำหรือยำเต่ามาเซ่นไหว้ (หน้า 27)

ในตำบลดอนกระเบื้องมีโรงเรียนประชาบาลตั้งอยู่ในวัด 1 โรงเรียน คือโรงเรียนวัดดอนกระเบื้องราษฎร์บำรุง เปิดสอนในระดับประถมศึกษา มีครู 15 คน มีนักเรียนทั้งหมดประมาณ 500 คน (หน้า 13) ตำบลคลองตาคตมีโรงเรียน 2 โรงเรียนคือโรงเรียนวัดคงคาราม "อินทราชผดุงศิลป์" เปิดสอนในระดับประถมศึกษา มีครู 17 คน มีนักเรียน 410 คนและโรงเรียนวัดบ้านหม้อ "ประชารังษี" เปิดสอนในระดับประถมศึกษา มีครู 12 คน มีนักเรียน 282 คน (หน้า 15)

ตำบลดอนกระเบื้องมีสถานีอนามัย 1 แห่ง นอกจากนี้ ยังมีแพทย์แผนโบราณ 1 คนหมอดู 5 คน (หน้า13) ส่วนตำบลคลองตาคตมีสถานีอนามัยชั้น 2 ประจำอยู่ มีผดุงครรภ์ 1 คน นอกจากนี้ ยังมีแพทย์แผนโบราณ 5 คน หมอผี 6 คนและหมอดู 5 คน ให้บริการด้านอนามัยและด้านจิตใจ (หน้า15)

ไม่มีข้อมูล

การละเล่นพื้นบ้าน ส่วนใหญ่นิยมเล่นในวันสงกรานต์ เล่นเพื่อให้เกิดความสนุกสนานรื่นเริงในบริเวณลานวัดทั้งเวลากลางวันและกลางคืน ได้แก่การเล่นลูกช่วง,มอญซ่อนผ้า,สะบ้ามอญ,ผีลิง,ผีสุ่มผี กะลา,ผีควาย,ผีกระด้งและผีสาก เป็นต้น นิทานพื้นบ้าน ก.นิทานปรัมปรา เรื่องความกตัญญูกตเวที, ฤาษีแก่กล้าทานตบะ, เรียกขายวิชา, มอญคอด, ขี้เกียจได้ดี, คลอดลูกทางปาก,สัตว์สามสหาย,งูสิบหัวกับหาง,ปลาหมอวิเศษ,แม่ปลาหมอ,ซี่อและคต,สุริยคราสกับจันทรคราส,สามป้อน,พิกุลทอง,มโนราห์,ถูกไล่ใจน้อย,นางทองคำ,วรวงศ์สรยะ วรวงศะ,นางแก่นจันทน์,ชายหาปลากับภรรยา,งอบ,ปลาช่อน,หัวหมูในคันไถ,เศรษฐีหล่อพระ,หญิงพิการ, ข.นิทานท้องถิ่น ประเภทอธิบายประวัติ เรื่องประวัติรามัญ,กรุงหงสาวดี,เบญจพุทธ,ประวัติดอนกระเบื้อง, นิทานอธิบายเกี่ยวกับความเชื่อ เรื่องตัดเสาไม้,ควายกับพระ,สามเณร,งูเหลือมจิกรอยตีนคน,วิญญาณ,กลับชาติเกิด,จุลบุลและมหาบุล,นิทัศนะคือนิพพาน,สองพี่น้อง,ธรรมกอุบาสก,คนขอทาน,ขี้เกียจใจดี,ให้ทุกข์แก่ท่านทุกข์นั้นถึงตัว,ทำไมถึงต้องระมะนา(การรำผีของมอญ),คนอยู่ในท้องแม่,ประวัติธรรมที่เป็นคติได้ดี - นิทานวีรบุรุษ เรื่องท้าวแสนปม,เคียว 7 เล่ม,มะกะโทผู้มีปัญญา,คนส่งอาหารกับยักษ์,ผู้ไม่ลืมคุณ,ลูกอกตัญญู,มารดาเหยียบลูก,กาบ้านนอกกับกากรุง,เสือเฒ่าจำศีล,พ่อสอนลูก,ลูกเขย,ชายหาปลา,ลงโทษหมาไม้ง่ามค้ำคอ,พระธรรม,เทวดากับมนุษย์,อวดดี,สองเกลอ,หมาดำ,เนื้อไม่ได้กินหนังไม่ได้รองนั่ง กระดูกแขวนคอ,สูดลมหายใจ,ให้ทุกข์แก่ท่านทุกข์นั้นถึงตัว นิทานเกี่ยวกับนักบวช คนอวดดี,สาวหลงรูปของชาย,พระหลวงตา,คนแสนงอนถูกศีล,เรื่องกุมาร,คนตกปลา,นางกินนร,ผู้อุปการะบิดามารดาเป็นผู้จับผีได้,พระโพธิสัตว์เสวยชาติเป็นฤาษี,เกลือจิ้มเกลือ,ขี้เกียจกับเทวดา,พระอินทร์จับขโมย,เป็ด ไก่โต้ง ไก่แจ้งไปเฝ้าพระอินทร์,เมียดีเป็นศรีแก่ตัว,รุกขเทวดาแบ่งพวก,กบกับงู,กระรอก,เต่าพระโพธิสัตว์,พระโพธิสัตว์เป็นนกคุ่ม.งูนาค,พรหมโลกและราหู,หมอกหมา นิทานเรื่องสัตว์ประเภทสอนคติธรรม เรื่องวานรใหญ่มีบริวาร,ช้างสูง 88 ศอก,ปลาช่อนกับชุด,ปลากินคน,กากับนกกระยาง,อันธพาลย่อมอยู่ไม่นาน,กระต่ายกับเสือ,กรรมตามทัน,พระยานกยูงทอง,นกแขกเต้า 2 ตัว,ทำไมนกกาจึงได้กลังคันกระสุนและฟักไข่ให้นกดุเหว่า,มะม่วง,ลูกหมา 7 ตัว,ความโลภของหมา,เพื่อนเล่นไม่ซื่อ,เป็นอะไรสู้เป็นตัวเรามิได้นิทานประเภทเล่าซ้ำหรือเล่าไม่รู้จบ หมากับแมวไม่ถูกกัน,ควายกับเต่า,กินหมากพลู,กำนันกับภรรยา,หมากับพระ นิทานตลกขบขัน ทหารใหม่,ผู้หญิงขี้เกียจหุงข้าว,คนอยากตาย,สี่เกลอ,สามเกลอ,หลวงพ่อตะกละ,ลิง,ผีนิมนต์พระ,คนเลี้ยงวัวกับพะอง,กระพร้อ,จูงควายเข้าไห

ไม่มีข้อมูล

ไม่มีข้อมูล

ไม่มีข้อมูล

ไม่มี

แผนที่จังหวัดราชบุรี, แผนที่อำเภอโพธารามแผนที่ตำบลดอนกระเบื้อง, แผนผังสังเขปตำบลคลองตาคต(ไม่ระบุเลขหน้า), ลักษณะโรงรำผีมอญ(31), การรำผีมอญในโรงพิธี, รำผีมอญที่ลานหน้าโรงลำผี(ไม่ระบุเลขหน้า)