| |
Princess Maha Chakri Sirindhorn Anthropology Centre
Ethnic Groups Research Database |
|
Record |
 |
 |
| Subject |
มอญ, ผีบรรพบุรุษ, การถ่ายทอดวัฒนธรรม, ราชบุรี, กลาง, ประเทศไทย |
| Author |
วัชระ ชูสิทธิ์ |
| Title |
การถ่ายทอดวัฒนธรรมการนับถือผีบรรพบุรุษของชาวมอญ (รามัญ) : กรณีศึกษาชุมชนชาวมอญบ้านคงคาเหนือ หมู่ที่ 3 ต.คลองตาคต อ.โพธาราม จ.ราชบุรี |
| Document Type |
วิทยานิพนธ์ |
Original Language of Text |
ภาษาไทย |
| Ethnic Identity |
มอญ รมัน รามัญ,
|
Language and Linguistic Affiliations |
- |
Location of
Documents |
ฐานข้อมูลวารสารอิเล็กทรอนิกส์กลางของประเทศไทย
[เอกสารฉบับเต็ม] |
Total Pages |
228 |
Year |
2551 |
| Source |
ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาชนบทศึกษาและการพัฒนา สำนักบัฯฑิตอาสาสมัคร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ |
| Abstract |
การนับถือผีของคนมอญแบ่งได้ 3 ประเภทหลัก คือ ผีมะพร้าว ผีผ้าและผีกระบอกไม้ไผ่ เมื่ออพยพเข้าสู่ลุ่มน้ำแม่กลอง คนมอญมีการปรับเปลี่ยนวิถีการถือผีบรรพบุรุษ สังเกตจากสัญลักษณ์ผีที่คนมอญลุ่มน้ำแม่กลองอำเภอโพธารามและอำเภอบ้านโป่ง จังหวัดราชบุรี ที่มีการนับถือกันในปัจจุบันอย่างบ้านคงคาเหนือ ได้แบ่งกลุ่มผีใหญ่ ๆ ได้ 5 กลุ่ม คือ กลุ่มอะลกละปลาง อะลกอะซัก อะลกชุ่ม อะลกเล่ะออง และอะลกแชะ โดยในห้องผีบรรพบุรุษจะมีสัญลักษณ์บ่งบอก 2 ชนิด คือ ผ้าผีหนึ่งหีบและกระบอกไม้ไผ่ใส่ใบไม้ คือ ใบต้นขาไก่แทนใบหว้า ซึ่งจะเห็นว่ามีความแตกต่างจากกลุ่มคนมอญที่ตั้งถิ่นฐานอยู่เมืองมอญและกลุ่มที่อพยพเข้ามา ขณะเดียวกันความสามารถในการใช้ภาษามอญของคนปัจจุบันที่ลดลง การขาดบุคลากรที่มีความรู้เรื่องพิธีกรรมผีบรรพบุรุษและการเปลี่ยนแปลงสังคมหมู่บ้านสู่สังคมสมัยใหม่ถือเป็นอุปสรรคสำคัญในการถ่ายทอดพิธีกรรม เป็นปัจจัยที่ส่งผลกระทบต่อกระบวนการถ่ายทอดทางวัฒนธรรมและการเรียนรู้ในการนับถือผีบรรพบุรุษ |
|
| Focus |
ศึกษากระบวนการการถ่ายทอดวัฒนธรรมในการนับถือผีบรรพบุรุษมอญในสภาวะปัจจุบัน ศึกษาพัฒนาการความรู้ในการนับถือผีบรรพบุรุษมอญ และศึกษาปัจจัยที่ส่งผลกระทบต่อกระบวนการถ่ายทอดทางวัฒนธรรมและการเรียนรู้ |
|
| Theoretical Issues |
ผู้ศึกษาประยุกต์แนวคิดด้านวัฒนธรรม วิญญาณนิยม การถ่ายทอดทาวัฒนธรรม การขัดเกลาทางสังคม การจัดความรู้ ทฤษฎีสื่อสาร และหน้าที่ มาเป็นกรอบการศึกษาวัฒนธรรมการนับถือผีมอญ เพื่ออธิบายการนับถอผีในมิตินามธรรม ได้แก่ระบบความเชื่อ ระบบการให้คุณค่า กฎระเบียบข้อห้าม และมิติที่เป็นรูปธรรมได้แก่วิถีพฤติกรรมการปฏิบัติและพิธีกรรม |
|
| Ethnic Group in the Focus |
|
| Study Period (Data Collection) |
เก็บข้อมูลภาคสนาม ปี พ.ศ. 2550-2551 |
|
| History of the Group and Community |
ชาวมอญลุ่มน้ำแม่กลอง ตามคำบอกเล่าของมอญรุ่นเก่าเล่าว่า ปลายกรุงศรีอยุธยาต่อกรุงธนบุรีต้นสมัยรัตนโกสินทร์ชาวมอญได้อพยพมาทางด่านเจดีย์สามองค์ สืบเนื่องมาจากหัวหน้าชาวมอญที่หลบซ่อนพม่าอยู่ทราบข่าวว่า พระเจ้ากรุงธนบุรีกู้เอกราชได้แล้ว จึงเข้ามาขอพึ่งพระบรมโพธิสมภาร โดยติดต่อผ่านมายังเจ้าพระยารามัญวงศ์ ต่อเนื่องมาจนถึงสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯแต่งตั้งเจ้านายเมืองมอญเมืองเมาะลำเลิงที่เหลืออยู่ 7คน ให้เป็นนายด่านป้องกันพม่า 7เมือง คือ ไทรโยค ท่าขนุน ท่ากระดาน ท่าตะกั่ว ลุ่มสุ่ม สิงห์ และทองผาภูมิ (ปัจจุบันอยู่ในจังหวัดกาญจนบุรี) เจ้าเมืองทั้ง 7นี้ ล้วนแล้วแต่เป็นญาติกัน ต่อมาชาวมอญญาติเจ้าเมืองทั้ง 7นี้ ทราบว่าญาติของตนได้เป็นเจ้าเมืองจึงได้อพยพตามเข้ามาอีก บางพวกอพยพไปอยู่ปากเกร็ด นนทบุรี ชาวมอญปากเกร็ดจึงมีการติดต่อพวกมอญลุ่มน้ำแม่กลองมาตลอด พวกที่อยู่ไทรโยคเป็นพวกลำบาก เพราะที่ราบสำหรับการเพาะปลูกมีน้อย ส่วนมากเป็นป่าเขา จึงไม่มีที่ทำกิน หัวหน้ามอญทั้ง 7เห็นความลำบากของญาติพี่น้อง จึงได้เดินทางเข้ากรุงเทพฯ ไปหาเจ้าพระยารามัญวงศ์ และเจ้าพระยามหาโยธา เจ้าพระยาทั้ง 2จึงได้นำเข้าเฝ้ากราบถวายบังคมทูลขอพระราชทานที่ทำมาหากิน พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานพระบรมราชานุญาตให้พระยามอญทั้ง 7เลือกที่ทำมาหากินเอาเอง โดยพระราชทานท้องตรามาให้ด้วย พระยามอญทั้ง 7จึงได้พาพรรคพวก ญาติพี่น้องล่องมาตามลำน้ำแม่กลอง ก็เห็นว่า พื้นที่เหมาะแก่การเพาะปลูก และมีคนอาศัยอยู่น้อย คือตั้งแต่เขตอำเภอบ้านโป่ง ถึง อำเภอโพธาราม ซึ่งในสมัยนั้นอำเภอทั้ง 2ยังไม่ได้เกิดขึ้น ส่วนพระยามอญทั้ง 7ได้มาตั้งบ้านเรือนอยู่ที่หมู่บ้านวัดคงคา (ปัจจุบันคือวัดคงคาราม ตำบลคลองตาคต อำเภอโพธาราม) ส่วนบรรดาญาติก็ให้ตั้งบ้านเรือนอยู่ 2ฝั่งแม่นำแม่กลอง ชาวมอญนับถือพุทธศาสนาอย่างศรัทธามาแต่เดิมแล้ว เมื่อมีที่ทำกินแล้วต้องการที่ประกอบพิธีทางศาสนา พระยามอญทั้ง 7จึงได้ประชุมชาวมอญที่อพยพทั้งหมดโดยใช้วัดคงคารามเป็นศูนย์กลาง ซึ่งชาวมอญเรียกว่า เกี้ยโต้ หรือวัดกลาง จนถึงสมัยรัชกาลที่ 4จึงได้เปลี่ยนชื่อเป็น วัดคงคาราม (หน้า, 50-59) |
|
| Demography |
ประชากรตำบลคลองตาคตมีราว 11,488 คน ชาย 5,533 คน หญิง 5,955 คน (หน้า, 64) |
|
| Economy |
การประกอบอาชีพของชาวบ้านนิยมรับราชการ จึงทำให้แต่ละครัวเรือนพยายามส่งบุตรหลานให้ได้รับการศึกษาระดับสูง นอกจากนี้ ชาวบ้านยังทำการเกษตร ได้แก่ ทำนา ทำไร่ ทำสวน ในอดีต ระบบการผลิตของชุมชนจะใช้ระบบการลงแขก โดยชุมชนมอญคงคาเหนือจะมีหลักในการเก็บเกี่ยวดังนี้คือ จะนำผลผลิตส่วนหนึ่งเก็บไว้เป็นพันธุ์ปีต่อปี นอกนั้นจะขาย ส่วนที่เหลือปันให้ญาติ ภายหลัง พ.ศ. 2504เกิดการพัฒนาด้านต่างๆ โดยเฉพาะการคมนาคม ส่งผลทำให้ระบบการผลิตแบบเดิมเปลี่ยนมาเป็นการค้าผ่านระบบตลาด พัฒนาการค้าเพื่อขายจนกระทั่งปัจจุบัน (หน้า, 66) |
|
| Social Organization |
ชุมชนมอญบ้านคงคาเหนือยังมีความสัมพันธ์แบบพึ่งพาอาศัยกันในระดับเครือญาติ ครัวเรือน และชุมชน ดังเห็นได้จากในการประกอบพิธีกรรมต่างๆ ของครัวเรือนหรือชุมชน จะเห็นภาพการร่วมแรงร่วมใจของคนทั้งที่เป็นเครือญาติและเพื่อนบ้านต่างมาร่วมงานกันอย่างมาก ส่วนระบบครอบครัว เดิมเป็นครอบครัวขยายก่อนเปลี่ยนเปลี่ยนมาเป็นครอบครัวเดียวในภายหลัง หากตุลูกหลายและคนรุ่นปู่ย่าตายายยังคงไปมาหาสู่ต่อกัน (หน้า, 68-69) |
|
| Belief System |
คนมอญบ้านคงคาเหนือศรัทธาในพระพุทธศาสนา เมื่ออพยพเข้ามาตั้งถิ่นฐานที่ลุ่มน้ำแม่กลอง ชาวมอญรามัญได้ร่วมกันบูรณปฏิสังขรณ์วัดคงคาราม ซึ่งมีมาก่อนแล้วนั้นขึ้นเป็นวัดกลาง เพื่อใช้เป็นศูนย์รวมในการร่วมทำสังฆกรรมของสงฆ์แบบรามัญนิกาย โดยมีชื่อเรียกเป็นภาษามอญว่า “เกี้ยโต้” แปลว่าวัดกลาง วัดคงคารามเจริญรุ่งเรืองในช่วงสมัยรัชกาลที่ 4ได้รับการอุปถัมภ์โดยเจ้าจอมมารดากลิ่น และทูลเกล้าฯ ถวายให้เป็นพระอารามหลวง ซึ่งได้รับพระราชทานนามวัดใหม่ว่า “วัดคงคาราม” รวมถึงยังคงความเชื่อเรื่องผี โดยเฉพาะผีบรรพบุรุษที่ชาวมอญยังให้ความเคารพศรัทธา (หน้า, 69) |
|
| Education and Socialization |
การศึกษาเดิมจะศึกษากันที่วัด ต่อมาเมื่อระบบการศึกษาเริ่มพัฒนาจึงเปลี่ยนจากวัดมาศึกษาที่โรงเรียน โดยมีโรงเรียนตั้งอยู่ที่วัดชื่อโรงเรียนวัดคงคาราม |
|
| Folklore |
เรื่องเล่าเกี่ยวกับชื่อมาของคลองตาคตมีอยู่ว่า มีคนแก่คนหนึ่งชื่อ “ตาคต” เป็นชาวบ้านทุ่งลึกหรือห้วงลึก มีอาชีพเลี้ยงวัวควาย ในแต่ละวันจะต้องฝูงวัวควายไปกินน้ำที่แม่น้ำแม่กลอง จนเวลาผ่านไปหลายปี เส้นทางที่เดินผ่านไปมา ซึ่งเป็นเส้นทางคตเคี้ยวเกิดเป็นร่องทางกว้างขึ้น เมื่อถึงฤดูน้ำหลาก เส้นทางที่เดินไปตอนแรกจึงกลายเป็นร่องน้ำเล็กๆ เมื่อผ่านเข้าหลายปี จากร่องน้ำเล็กกลายเป็นร่องน้ำใหญ่ คนทั่วไปจึงเรียกว่า “คลองตาคต” (หน้า, 63-64) |
|
| Ethnicity (Ethnic Identity, Boundaries and Ethnic Relation) |
การเปลี่ยนแปลงสภาพสังคมและวัฒนธรรมสู่ความเป็นสมัยใหม่ส่งผลทำให้อัตลักษณ์ทางความเชื่อเรื่องผีมอญเกิดการเปลี่ยนแปลง ทั้งในรูปแบบการจัดพิธีกรรมและกระบวนการถ่ายทอดความรู้ผ่านพิธีกรรม |
|
| Social Cultural and Identity Change |
ผู้ศึกษาให้ภาพอย่างๆ กว้างของผลกระทบจากกระแสโลกาภิวัตน์จนทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางสังคม วัฒนธรรมและเศรษฐกิจ เป็นปัจัยสำคัญที่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในความเชื่อเรื่องผีบรรพบุรุษ |
|
| Map/Illustration |
ภาพ
- ภาพวัดคงคาราม หรือ เกี่ยโต้ (หน้า, 235)
- ภาพศาลาท่าน้ำและลานกลางแจ้ง สถานที่ประกอบพิธีกรรมของหมู่บ้าน (หน้า, 237)
- ภาพชุมชนชาวมอญ (รามัญ) บ้านคงคาเหนือ หมู่ที่ 3 (หน้า, 239)
- ภาพที่อยู่ผีบรรพบุรุษชาวมอญ (รามัญ), เรือนผี, บ้านหลังเล็ก หรือ “ฮ้อยห์เจินโต๊ด” (หน้า, 242)
- ภาพศาลเจ้าพ่อเทศ หรือ “เปี้ยจุ๊” (หน้า, 243)
- ภาพใบไม้ที่มีความสำคัญและจำเป็นในการประกอบพิธีกรรม (หน้า, 252)
- ภาพการเลี้ยงผีบรรพบุรุษในห้องผีบนเรือนหลังใหญ่ของบ้านมอญ (หน้า, 253)
- ภาพรูปทรงของโรงรำผีลักษณะภายนอกและในโรงเรือน (หน้า, 260)
- ภาพลักษณะท่ารำผีของผู้รำผีในการประกอบพิธีกรรม (หน้า, 261)
- ภาพพิธีกินไก่ในการประกอบพิธีกรรมรำผีของชาวมอญ (หน้า, 265)
- ภาพพิธีคล้องช้าง (หน้า, 268)
- ภาพพิธีลอยเรือในการประกอบพิธีรำผีของชาวมอญ (หน้า, 271)
แผนที่
- ภาพแผนที่ตำบลคลอคูคต อำเภอโพธาราม จังหวัดราชบุรี (หน้า, 274)
- ภาพแผนที่สังเขปชุมชนบ้านคงคาเหนือ หมู่ที่ 3 ต.คลองตาคต อ.โพธาราม จ.ราชบุรี (หน้า, 275)
- ภาพแผนที่แสดงที่ตั้งถิ่นฐานเดิมในอดีตของชาวมอญ (หน้า, 276)
ตาราง
- ตารางจำนวนประชากรของตำบลคลองตาคต องโพธาราม จ.ราชบุรี (หน้า, 62)
- ตารางจำนวนประชากรบ้านคงคาเหนือ หมู่ที่ 3 ต.คลองตาคต อ.โพธาราม จ.ราชบุรี (หน้า, 66)
- ตารางจำนวนประชากรชาวมอญ (รามัญ) บ้านคงคาเหนือ หมู่ที่ 3 ต.คลองตาคต อ.โพธาราม จ.ราชบุรี (หน้า, 91)
- ตารางจำนวนประชากรชาวมอญ (รามัญ) ที่มีความสามารถสื่อสารโดยใช้ภาษามอญ บ้านคงคาเหนือ หมู่ที่ 3 ต.คลองตาคต อ.โพธาราม จ.ราชบุรี (หน้า, 92) |
|
|
ค้นหาแบบละเอียด
