| |
Princess Maha Chakri Sirindhorn Anthropology Centre
Ethnic Groups Research Database |
|
Record |
 |
 |
| Subject |
ปกาเกอะญอ จกอ คานยอ (กะเหรี่ยง),โพล่ง โผล่ง โพล่ว ซู (กะเหรี่ยง),ประเพณี,สิ่งแวดล้อม,อุทัยธานี |
| Author |
จันทบูรณ์ สุทธิ |
| Title |
กะเหรี่ยง : ชีวิต จารีตประเพณี สิ่งแวดล้อม |
| Document Type |
บทความ |
Original Language of Text |
ภาษาไทย |
| Ethnic Identity |
โพล่ง โผล่ง โผล่ว ซู กะเหรี่ยง, ปกาเกอะญอ,
|
Language and Linguistic Affiliations |
จีน-ทิเบต(Sino-Tibetan) |
Location of
Documents |
ห้องสมุดศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร |
Total Pages |
30 |
Year |
2539 |
| Source |
สถาบันวิจัยชาวเขา กรมประชาสงเคราะห์ กระทรวงแรงงานและสวัสดิการสังคม |
| Abstract |
กะเหรี่ยงเป็นเผ่าชนที่อาศัยอยู่กับป่ามาแต่ดั้งเดิม พวกเขามีความสัมพันธ์กับป่าและมีความสัมพันธ์กับป่าอย่างลึกซึ้งแนบแน่น หลักฐานดังกล่าวปรากฎให้เห็นในพิธีกรรมตามจารีตคติความเชื่อ ประเพณี การสร้างบ้าน ป่าชุมชน และการทำกิน การเกษตรแบบไร่หมุนเวียน (Cyclical Bush Fallow Cultivation) ของพวกเขาไม่ได้ทำให้ป่าไม้และความหลากทางชีวภาพสูญเสียไปสิ้นเชิงแต่เป็นการพักตัวชั่วระยะเวลาหนึ่งเท่านั้น พวกเขามีส่วนร่วมในการการจัดการทรัพยากรโดยชุมชนและครัวเรือน ภายใต้กฎ ระเบียบ ข้อห้าม ข้อนิยมและจารีตประเพณี |
|
| Focus |
ศึกษาการปรับตัวกับป่า ของกะเหรี่ยง โดยการพัฒนาวิธีการทำกิน แนวความคิด ประเพณี คติความเชื่อ พิธีกรรม และฯลฯ เพื่อให้สอดคล้องกับการอาศัยอยู่ร่วมกันกับป่า (หน้า 2) |
|
| Ethnic Group in the Focus |
กะเหรี่ยงที่อาศัยอยู่ในบริเวณจังหวัดอุทัยธานี สุพรรณบุรี กาญจนบุรี ราชบุรี เพชรบุรีและประจวบคีรีขันธ์ (หน้า 1 - 8 ) |
|
| Language and Linguistic Affiliations |
|
| Study Period (Data Collection) |
ใช้ข้อมูลจาก Tribal Population Summary in Thailand, Tribal Research Institute, 1995 (หน้า 1 ) |
|
| History of the Group and Community |
|
| Settlement Pattern |
กะเหรี่ยงนิยมสร้างบ้านด้วยไม่ไผ่เป็นองค์ประกอบส่วนใหญ่ โดยไม้จริงนิยมนำมาเป็นเสาบ้าน ที่เป็นเช่นนี้เพราะพวกเขาไม่รู้จักวิธีการใช้เลื่อยและอุปกรณ์อื่น ๆ ที่สามารถแปรรูปให้เป็น ไม้แป้น ไม้เสา ไม้ขื่อและฯลฯในการสร้างบ้าน ซึ่งเป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้พวกเขาไม่นิยมสร้างบ้านด้วยไม้จริง นอกจากนี้ กะเหรี่ยงที่อาศัยอยู่ใน อ.แม่เมาะ จ.ลำปาง ให้ข้อมูลว่าในทัศนะของกะเหรี่ยงพวกเขารู้สึกว่าบ้านที่เป็นไม้จริงทั้งหมดนั้นมีลักษณะเหมือนกับ "โลงศพ" ที่คนไทยใช้ใส่ศพ ดังนั้น จึงไม่เป็นมงคลสำหรับกะเหรี่ยงที่จะนอนอยู่ในโลงศพ แต่ต่อมาเมื่อได้มีการพัฒนาชาวเขาคติความเชื่อแบบนี้ค่อยๆ จางหายไป วัสดุสำหรับมุงหลังคา ตามปกติพวกเขาจะใช้หญ้าคา (Cogon Grass = Imperata) ที่ขึ้นอยู่ในไร่ และใบพลวง (Dipterocarpus tuberculatus Roxb.) คนเมืองเรียก "ไม้ตึง" เรียกใบของมันว่า "ใบตองตึง" (หน้า 3- 4) |
|
| Demography |
จาก Tribal Population Summary in Thailand, Tribal Research Institute, 1995 กะเหรี่ยงมีจำนวนประชากรรวมกันประมาณ 321,900 คนจากจำนวนประชากรชาวเขาทั้งหมดที่มีอยู่ 694,720 คน (หน้า 1 ) บ้านผาหมอน ต.บ้านหลวง อ.จอมทอง จ.เชียงใหม่ ในเดือนธันวาคมปี พ.ศ.2535 มีประชากรซึ่งเป็นกะเหรี่ยงสะกอ 57 หลังคาเรือน รวม 364 คน (หน้า 16) ตารางที่ 1 แสดงจำนวนประชากรชาวเขา จ.เชียงใหม่ ตาก แม่ฮ่องสอน ปีพ.ศ. 2529 จำนวนประชากรชาวเขาทั้งประเทศ 530,299 คน ประชากรชาวเขาจ.เชียงใหม่ ตาก แม่ฮ่องสอน 288,844 คน ประชากรกะเหรี่ยง 201,520 คน ตารางที่ 2 แสดงจำนวนประชากรชาวเขาเชียงราย ลำปาง พะเยา น่าน ลำพูน แพร่ อุตรดิตถ์ เพชรบูรณ์ พิษณุโลก สุโขทัย กำแพงเพชร พิจิตร อุทัยธานีและนครสวรรค์ ปี พ.ศ.2539 จำนวนประชากรชาวเขา 14 จังหวัด 217,795 คน ประชากรกะเหรี่ยง 40,969 คน (หน้า 17 - 18, 24 - 25) |
|
| Economy |
เศรษฐกิจของชุมชนกะเหรี่ยงพึ่งหาอาศัยป่าเกือบทั้งหมด ไม่ว่าจะเป็นพืชอาหาร วัสดุสร้างบ้าน เครื่องใช้ในครัวเรือน การเกษตร เครื่องดนตรี และพืชสมุนไพร การเก็บหาของป่าและล่าสัตว์เพื่อนำไปแลกเปลี่ยนกับคนไทยพื้นราบ ตลอดจนเป็น "แหล่งรายได้เงินสด" โดยผลผลิตของป่าถูกนำมาจำหน่ายเป็นรายได้เสริมแก่ครอบครัว (หน้า 11-14) |
|
| Political Organization |
ในพิธีกรรมตามคติความเชื่อ ตามตำนานกล่าวถึงกะเหรี่ยงในภาคเหนือบริเวณพื้นที่ลุ่มน้ำของจังหวัดเชียงใหม่ ลำพูน และ จ.ลำปางร่วมกันกับลัวะ มาตั้งแต่รัชสมัยพระนางจามเทวีได้ก่อตั้ง "อาณาจักรหิรัญภุญชัย" ประมาณหนึ่งพันปีก่อนร่วมกับเผ่าไต - ไท ประมาณกว่า 700 ปี ตั้งแต่สมัยพญามังรายผู้ก่อสร้างเมืองเชียงรายและเชียงใหม่ มีส่วนทำให้กะเหรี่ยงเปลี่ยนแปลงการใช้สัตว์ป่าเซ่นสรวงในพิธีกรรมมาเป็นสัตว์เลี้ยงแทน และกะเหรี่ยงยังใช้สัตว์ป่าเป็นเครื่องบรรณาการให้แก่เจ้าผู้ปกครองภาคเหนือในอดีต (หน้า 2, 13) |
|
| Belief System |
กะเหรี่ยงมีการนับถือสิ่งศักดิ์สิทธิ์ และคติความเชื่อตามจารีตประเพณี โดยพวกเขาเชื่อว่าพื้นที่ทำกินของพวกเขาเป็นของสิ่งศักดิ์สิทธิ์ต่าง ๆ การเข้าไปใช้ประโยชน์ในพื้นที่แต่ละครั้งจำเป็นต้องประกอบพิธีขอจากเจ้าของพื้นที่เพื่อขอความคุ้มครอง และการปกป้องจากสิ่งศักดิ์สิทธิ์ การประกอบพิธีกรรมเซ่นสังเวยสิ่งศักดิ์สิทธิ์และวิญญาณของบรรพบุรุษ โดยใช้ปลาเกล็ดขาวตามธรรมชาติ ที่ผู้ประกอบพิธีต้องหามาเองและการเลี้ยงผีโดยใช้สัตว์ป่า เช่นอ้น ซึ่งมีข้อห้ามหลายประการที่ต้องถือปฏิบัติอย่างเคร่งครัด ในหมู่บ้านกะเหรี่ยง อ.แม่แตง จ.เชียงใหม่ จากประสบการณ์ของบรรพบุรุษในอดีต มีการห้ามทำการเกษตรในพื้นที่ภูเขาด้านทิศตะวันออกมีความลาดชันและหันหน้าไปทางทิศตะวันตก เพราะจะไม่ได้ผลผลิต ประเพณีการนำรกของทารกที่เกิดใหม่ ใส่กระบอกไม้ไผ่ไปผูกหรือวางพิงกับต้นไม้รอบ ๆ ชุมชน เพื่อให้ทารากเจ้าของรกมีการเจริญเติบโตเร็ว แข็งแรง แข็งแกร่งเฉกเช่นต้นไม้และเป็นบุคคลที่มีเพื่อนมาก และห้ามมีการตัดฟันต้นไม้นั้นตลอดไป ผู้ฝ่าฝืนจะต้องนำไก่ 2 ตัวต่อรก 1 กระบอก มาฆ่าเพื่อเซ่นไหว้เป็นการขอขมาและเรียกขวัญสำหรับผู้เคยผูกมัดหรือวางกระบอกรกที่ตั้นไม้นั้น กะเหรี่ยง จ.อุทัยธานีมีพิธีสืบชะตาหรือ "ดุคล้อง" คือการนำไม้จริงหรือไม้ไผ่ ยาวประมาณ 2-3 เมตรมาวางค้ำต้นไม้ใหญ่ใกล้ ๆ หมู่บ้านเพื่อมิให้มีการตัดฟันต้นไม้นี้ การลำดับรอบเดือนตามจารีตประเพณี โดยใช้ชื่อดอกพลับพลึงป่าหรือ "เดญ่า" เพื่อใช้ในการลำดับเดือนตามจันทรคติ นอกจานี้ยังใช้ชื่อไร่หมุนเวียนช่วยในการจดจำเรื่องราวต่างในครอบครัว เช่น การแต่งงาน การเกิด การตาย เป็นต้น (หน้า 1, 8 - 10) |
|
| Education and Socialization |
|
| Health and Medicine |
กะเหรี่ยงมีการใช้ประโยชน์จากพืชสมุนไพร จากไม้ยืนต้น ไม้ล้มลุก เถาวัลย์ พืชชั้นต่ำบางชนิด มาหลายชั่วอายุคน โดยถูกใช้เป็นสมุนไพรยากลางบ้านเพื่อบำบัดรักษาความเจ็บป่วยของบุคคลในชุมชน |
|
| Art and Crafts (including Clothing Costume) |
|
| Ethnicity (Ethnic Identity, Boundaries and Ethnic Relation) |
กะเหรี่ยงนับถือสิ่งศักดิ์สิทธิ์และคติความเชื่อตามจารีตประเพณี ไทย และเป็นเผ่าชนที่อาศัยอยู่กับป่ามาแต่ดั้งเดิม พวกเขามีความสัมพันธ์กับป่าและมีความสัมพันธ์กับป่าอย่างลึกซึ้งแนบแน่น หลักฐานดังกล่าวปรากฎให้เห็นในพิธีกรรมตามจารีตคติความเชื่อ ประเพณี การสร้างบ้าน ป่าชุมชน การทำกิน (หน้า1 - 8, 22) ในด้านความสัมพันธ์ของกะเหรี่ยงกับกลุ่มชาติพันธุ์อื่น งานวิจัยชิ้นนี้ไม่ได้ระบุไว้อย่างชัดเจนหรือตั้งเป็นหัวข้อเฉพาะ แต่ระบุไว้ว่าตามตำนานกล่าวถึงกะเหรี่ยงในภาคเหนือบริเวณพื้นที่ลุ่มน้ำของจังหวัดเชียงใหม่ ลำพูน และ จ.ลำปางร่วมกันกับลัวะ มาตั้งแต่รัชสมัยพระนางจามเทวีได้ก่อตั้ง "อาณาจักรหิรัญภุญชัย" ประมาณหนึ่งพันปีก่อนร่วมกับเผ่าไต - ไท ประมาณกว่า 700 ปี ตั้งแต่สมัยพญามังรายผู้ก่อสร้างเมืองเชียงรายและเชียงใหม่ มีส่วนทำให้กะเหรี่ยงเปลี่ยนแปลงการใช้สัตว์ป่าเซ่นสรวงในพิธีกรรมมาเป็นสัตว์เลี้ยงแทน และกะเหรี่ยงยังใช้สัตว์ป่าเป็นเครื่องบรรณาการให้แก่เจ้าผู้ปกครองภาคเหนือในอดีต (หน้า 2,13 ) ในด้านเศรษฐกิจมีการเก็บหาของป่าและล่าสัตว์เพื่อนำไปแลกเปลี่ยนกับคนไทยพื้นราบ เป็น "แหล่งรายได้เงินสด" โดยผลผลิตของป่าถูกนำมาจำหน่ายเป็นรายได้เสริมแก่ครอบครัว (หน้า 13-14) |
|
| Social Cultural and Identity Change |
กะเหรี่ยงยังเป็นกลุ่มที่มีความสัมพันธ์กับป่าและมีความสัมพันธ์กับป่าอย่างลึกซึ้งแนบแน่น มีการปรับตัวทางด้านสังคม วัฒนธรรมพิธีกรรมตามจารีตคติความเชื่อ ประเพณี การสร้างบ้าน ป่าชุมชน และการทำกิน ตลอดการส่วนร่วมในการการจัดการทรัพยากรโดยชุมชนและครัวเรือนภายใต้กฎ ระเบียบ ข้อห้าม ข้อนิยมและจารีตประเพณี (หน้า 14-15, 22-23) |
|
| Map/Illustration |
ตารางที่ 1 แสดงจำนวนประชากรชาวเขา จังหวัดเชียงใหม่ ตาก แม่ฮ่องสอน ตารางที่ 2 แสดงจำนวนประชากรชาวเขาจังหวัดเชียงราย ลำปาง พะเยา น่าน ลำพูน แพร่ อุตรดิตถ์ เพชรบูรณ์ พิษณุโลก สุโขทัย กำแพงเพชร พิจิตร อุทัยธานีและนครสวรรค์ ปีพ.ศ.2539 ตารางที่ 3 แสดงพื้นที่ป่าไม้ จังหวัดเชียงใหม่ ตาก แม่ฮ่องสอน ปี พ.ศ. 2504 - 2528 ตารางที่ 4 แสดงพื้นที่ป่าไม้จังหวัดเชียงราย ลำปาง พะเยา น่าน ลำพูน แพร่ อุตรดิตถ์ เพชรบูรณ์ พิษณุโลก สุโขทัย กำแพงเพชร พิจิตร อุทัยธานีและนครสวรรค์ ปีพ.ศ. 2504 - 2528 (หน้า 24 - 28) ภาคผนวก การใช้ประโยชน์จากพืช บ้านลัวะป่าแป๋ อ.แม่สะเรียง จ.แม่ฮ่องสอน (หน้า 29 - 30) |
|
|
ค้นหาแบบละเอียด
