การศึกษาศักยภาพในการพัฒนาชุมชนไตหย่าหมู่บ้านน้ำบ่อขาวเพื่อเป็นแหล่งท่องเที่ยวทางวัฒนธรรม ใน 3 ประเด็นหลักคือ สิ่งดึงดูดใจ การเข้าถึง และสิ่งอำนวยความสะดวกของชุมชน พบว่า ชุมชนไตหย่า หมู่บ้านน้ำบ่อขาว มีทรัพยากรการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมที่โดดเด่น คือ การทำนากก การทอเสื่อกก และวิถีชีวิตไตหย่า ชุมชนไตหย่ามีความศรัทธาในคริสตศาสนาโปรเตสแตนท์จึงมีการจัดงานสืบเนื่องกับศาสนาอยู่ตลอด เช่น งานวันคริสต์มาส งานวันอีสเตอร์ ซึ่งมีส่วนในการเพิ่มศักยภาพในการท่องเที่ยวของวัฒนธรรมของชุมชน
          ด้านการเข้าถึงหมู่บ้าน พบว่า นักท่องเที่ยวสามารถเดินทางเข้าถึงหมู่บ้านได้โดยสะดวก ในชุมชนมีสิ่งอำนวยความสะดวกขั้นพื้นฐาน เช่น ไฟฟ้า น้ำดื่มน้ำใช้ แต่ยังขาดห้องสุขา โทรศัพท์สาธารณะ ที่พักแรม ร้านจำหน่ายของที่ระลึก ร้านจำหน่ายอาหารและเครื่องดื่ม และศูนย์บริการนักท่องเที่ยว ซึ่งต้องอาศัยความร่วมมือจากคนในชุมชนและรัฐ 

          ศึกษาศักยภาพและแนวทางในการจัดทำแผนพัฒนาชุมชนไตหย่า หมู่บ้านน้ำบ่อขาว เป็นแหล่งท่องเที่ยวทางวัฒนธรรม(หน้า3) โดยการสำรวจแบบสอบถามคนในชุมชน 

          แนวคิดด้านการท่องเที่ยวและการท่องเที่ยวแบบยั่งยืน แนวคิดการมีส่วนร่วมของชุมชน แนวคิดการพัฒนาแบบยั่งยืน ทฤษฎีผู้นำ 

ไตหย่า

3 เดือน เริ่มตั้งแต่มีนาคมถึงพฤษภาคม 2545

          จากข้อมูลเอกสารและการสัมภาษณ์พบว่า ปี พ.ศ.2470 ศาสตราจารย์แบคเทล ผู้ปกครองแก้ว ใจมา และคณะ ได้เดินทางจากจังหวัดเชียงรายไปเมืองหย่า สาธารณรัฐประชาชนจีน เพื่อเผยแพร่คริสตศาสนา ทำให้มีชาวไตหย่าบางส่วนเปลี่ยนจากการนับถือผีมานับถือศาสนาคริสต์ และด้วยสภาพความเป็นอยู่ของชาวไตหย่าในขณะนั้นที่มีความเป็นอยู่ที่ลำบากจากอยู่ภายใต้การปกครองของจีน ศาสตราจารย์แบคเทลจึงชักชวนให้อพยพเข้ามาอยู่ในประเทศไทย โดยครั้งแรกมาพำนักที่บ้านหนองกลม ปัจจุบันคือ บ้านสันธาตุในอำเภอแม่สาย จากนั้นอพยพมาที่สันป่าสักซึ่งต่อมาเปลี่ยนชื่อเป็นหมู่บ้านสันป่าสักขวาง หลังจากตั้งหมู่บ้านได้ไม่นาน ก็มีชาวไตหย่าอพยพมาอยู่เพิ่ม จึงมีบางส่วนอพยพมาตั้งถิ่นฐานในหมู่บ้านน้ำบ่อขาว ต.ห้วยไคร้ อ.แม่สาย จ.เชียงราย
          ปัจจุบันชาวไตหย่าที่เข้ามาอยู่ในประเทศไทยส่วนใหญ่อาศัยอยู่ที่หมู่บ้านป่าสักขวาง และหมู่บ้านน้ำบ่อขาว 

ไม่มีข้อมูล

          ประชากรในหมู่บ้านน้ำบ่อขาวจำนวนทั้งหมด 300 หลังคาเรือน ผู้ศึกษาได้เลือกศึกษาครัวเรือนที่เป็นชาวไตหย่าจำนวน 40 ครัวเรือน 

          ชาวไตหย่าในหมู่บ้านน้ำบ่อขาว แต่เดิมประกอบอาชีพการทำเกษตรเพื่อการยังชีพ แต่ปัจจุบันวิถีชีวิตเปลี่ยนแปลงไป ชาวไตหย่าส่วนใหญ่เดินทางเข้าไปทำงานในจังหวัดอื่นๆ เช่น เชียงใหม่ กรุงเทพฯ มีเพียงบางส่วนที่ประกอบอาชีพเกษตร ทำนาข้าว ทำนากก เนื่องจากกกเป็นพันธุ์พืชที่ชาวไตหย่านำมาด้วยในคราวที่อพยพจากแคว้นยูนนาน การทำนากกในประเทศไทยจึงเริ่มต้นจากหมู่บ้านของชาวไตหย่าและต่อมาแพร่กระจายไปสู่หมู่บ้านใกล้เคียง เมื่อกกโตเต็มที่จะตัดเพื่อไปเป็นวัตถุดิบในการทอเสื่อกก(หน้า 48)

          สภาพสังคมของชาวไตหย่า หมู่บ้านน้ำบ่อขาว มีลักษณะการอยู่ร่วมกันอย่างพึ่งพาซึ่งกันและกัน มีความเคารพผู้อาวุโส และมีความศรัทธาในพระผู้เป็นเจ้า ชุมชนดำเนินวิถีชีวิตตามหลักของศาสนาคริสต์ และมีคริสตจักรนทีธรรมเป็นจุดศูนย์กลางของชุมชนในการนัดพบและทำกิจกรรมต่างๆร่วมกัน(หน้า 50-51)

          หมู่บ้านน้ำบ่อขาวมีประชากรประมาณ 3,000 หลังคาเรือน เป็นชาวไตหย่าประมาณ 40 หลังคาเรือน หมู่บ้านน้ำบ่อขาวจะอยู่ภายใต้การดูแลของประชาคมเมืองเทศบาลจังหวัดเชียงราย ส่วนชุมชนไตหย่าจะมีคริสตจักรนทีธรรมเป็นศูนย์กลางในการรวมกลุ่มของชาวไตหย่า  ซึ่งปัจจุบันคริสตจักรนทีธรรมรับผิดชอบโครงการ การทำเสื่อกก การจำหน่ายเกลือเสริมไอโอดีน  การดูแลผู้ป่วยโรคเอดส์ เป็นต้น (หน้า 51)

          แต่เดิมชาวไตหย่านับถือผีบรรพบุรุษจนกระทั่งมีคณะเผยแผ่ศาสนาคริสต์เข้าไปเผยแผ่ในเมืองหย่า ชาวไตหย่าบางส่วนจึงเปลี่ยนมานับถือศาสนาคริสต์  เมื่อชาวไตหย่าอพยพเข้ามาในประเทศไทยก็ยังคงมีความศรัทธาในคริสตศาสนาด้วยและมีความเชื่อว่า พระผู้เป็นเจ้าปรารถนาให้ชาวไตหย่าหนีจากความยากจน การถูกกดขี่ข่มเหง การถูกเอารัดเอาเปรียบให้อพยพมาอยู่ในประเทศที่อุดมสมบูรณ์และมีอิสระในการดำเนินชีวิต
          ปัจจุบันชาวไตหย่าในหมู่บ้านน้ำบ่อขาวยังคงยึดหลักข้อปฏิบัติของศาสนาคริสต์เป็นแนวทางในการดำเนินชีวิต เช่น ร่วมกันร้องเพลงสรรเสริญพระผู้เป็นเจ้า ฟังคำเทศนาที่คริสตจักรนทีธรรมทุกวันอาทิตย์ เป็นต้น

          ชาวไตหย่าที่หมู่บ้านน้ำบ่อขาวส่วนใหญ่จบการศึกษาในระดับชั้นประถมศึกษา บางส่วนมีโอกาสเรียนต่อในระดับปริญญาตรี และปริญญาโท หากบางครอบครัวมีฐานะดีก็จะส่งไปศึกษาต่อในต่างประเทศ (หน้า 52)

          วัฒนธรรมการบริโภคของชาวไตหย่า หมู่บ้านน้ำบ่อขาว มีวัฒนธรรมการดองอาหาร 2 แบบ คือ การดองเนื้อสัตว์ และการดองผัก  การดองสัตว์ เช่น เนื้อวัว เนื้อหมู และปลาโดยใช้เครื่องเทศ เช่น ลูกจันป่น พริกไทยป่น ข้าวคั่ว กระเทียม เม็ดซิ่วซาง และเหล้าขาว คลุกเคล้าและดองประมาณ 1 เดือน  การดองผัก ชาวไตหย่าจะนิยมดองผักกาดเขียวด้วยข้าวสุกและเกลือ ใช้เวลาดองประมาณ 7 วันก็สามารถรับประทานได้

          ปัจจุบันชาวไตหย่าจะแต่งกายตามสมัยนิยม และจะแต่งกายในชุดประจำกลุ่มชนในงานประเพณี เช่น งานชุมนุมประจำปี
          เครื่องแต่งกายของสตรีชาวไตหย่าจะประกอบด้วยผ้าซิ่น 2 ผืนซ้อนกัน ผืนแรกเรียกว่า ผ้าไต่เซิน เป็นผ้าพื้นสีดำ ประดับด้วยริ้วผ้าสีต่างๆเย็บเป็นแถบชายซิ่น ส่วนผ้าผืนที่2 เรียกว่า ผ้าเซิน เป็นผ้าพื้นสีดำประดับชายผ้าด้วยริ้วผ้าสีแต่ไม่เย็บด้านข้างให้ติดกัน ใช้สวมทับผืนแรกโดยพันรอบตัวให้ชายผ้าขนานผืนแล้วคาดเข็มขัดทับ ส่วนช่วงเอวขึ้นไปมีผ้า 3 ชิ้น คือ ผ้าไวใช้คาดเอวจะประดับด้วยริ้วผ้าสีต่างๆทั้งผืน จากนั้นสวมทับด้วยเสื้อตัวที่สอง เรียกว่า ซื่อแย่ง ซึ่งเป็นเสื้อไม่มีแขน คอปิด ไม่มีปกผ่าหน้าเฉียงมาทางซ้าย ส่วนเสื้อตัวที่สาม เรียกว่า ซื่อหลุง มีลักษณะเป็นเสื้อสวมทับแขนยาว ไม่มีปก ผ่าหน้าตรง ความยาวของเสื้อจะยาวประมาณ 2 ใน 3 ของความยาวช่วงบนของผู้สวมใส่(หน้า 56)
          นอกจากนี้สตรีไตหย่ามักนิยมไว้ผมยาว เกล้าเป็นมวยสูงกลางศีรษะ และจะพันศีรษะด้วยผ้าสีดำ 2 ผืน คือ ผ้าแหแย่ง และผ้าหว่างโห ส่วนเครื่องประดับ หญิงไตหย่าทุกคนจะเจาะหูและสวมตุ้มหูซึ่งมีลักษณะเป็นวงขนาดใหญ่ สวมกำไลข้อมือและแหวน ที่เป็นเงินซึ่งสามารถบ่งบอกให้ผู้อื่นทราบถึงฐานะทางเศรษฐกิจและสังคมของผู้สวมใส่ เด็กหญิงชาวไตหย่าจะเริ่มสวมใส่เครื่องแต่งกายประจำกลุ่มเมื่ออายุครบ 12 ปี และผู้หญิงไตหย่าที่มีอายุ 40 ปีจะไม่สวมใส่เครื่องประดับอะไรอีก
          การแต่งกายของผู้ชายไตหย่า ประกอบด้วยกางเกงขาตรงสีดำหรือสีคราม เสื้อคอจีนแขนยาวสีดำ ไม่ประดับลวดลายใดๆ ทรงผมตัดสั้นตามสมัยนิยม และผู้ชายสามารถใช้ชุดประจำกลุ่ม
ไตหย่าได้เมื่ออายุครบ 18 ปี (หน้า 58)

ไม่มีข้อมูล

          ชาวไตหย่า คือ กลุ่มคนที่อพยพมาจากเมืองหย่า หรือเมืองสินผิง ซึ่งตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ของสาธารณรัฐประชาชนจีน

          ปัจจุบันการดำเนินชีวิตของชาวไตหย่า บ้านน้ำบ่อขาวมีการเปลี่ยนแปลงไปตามยุคสมัย การประกอบอาชีพเกษตรกรรม และการทำเสื่อกกมีไม่มากนักเพราะเยาวชนรุ่นใหม่ได้รับการศึกษาจึงทำงานตามที่ตนเรียนมาซึ่งส่วนใหญ่เป็นงานที่อยู่ในจังหวัดเชียงใหม่ และกรุงเทพฯ 

ภาคผนวก ก แบบสอบถามสำหรับประชาชนในท้องถิ่น
ภาคผนวก ข แบบสอบถามสำหรับผู้ประกอบการธุรกิจนำเที่ยว
ภาคผนวก ค ประเด็นสัมภาษณ์นักท่องเที่ยวและคำถามการทำสนทนากลุ่ม
ภาคผนวก ง ตารางเปรียบเทียบภาษาไทยภาคกลาง ไทยภาคเหนือและไทหย่า
ภาคผนวก จ ตารางแสดงการจำแนกวัตถุประสงค์ของการศึกษา