เขตอีสานใต้เป็นดินแดนที่เคยมีมนุษย์อาศัยอยู่ตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์ และมีการอพยพเคลื่อนย้ายใช้แม่น้ำเป็นเส้นทางคมนาคม ในพื้นที่อีสานใต้ใช้แม่น้ำชี และแม่น้ำมูลที่ไหลลงแม่น้ำโขงที่อำเภอโขงเจียม จังหวัดอุบลราชธานี เกิดชุมชนอาศัยอยู่หนาแน่น เมื่อประมาณ 2,500 ปี ชุมชนก่อร่างจนเกิดอาณาจักรและมีความสัมพันธ์กับพื้นที่ภายนอก เช่น รับอารยธรรมอินเดียราวพุทธศตวรรษที่ 6 มีการปะทะสังสรรค์ระหว่างกลุ่มชาติพันธุ์กลุ่มต่าง ๆ ทำให้พื้นที่มีความหลากหลายทางวัฒนธรรรม เป็นพหุวัฒนธรรมที่ประกอบด้วยกลุ่มชาติพันธุ์กูย กลุ่มชาติพันธุ์เขมร กลุ่มชาติพันธุ์ลาว กลุ่มชาติพันธ์กูยเป็นกลุ่มชาติพันธุ์ที่มีกระบวนการปรับตัว ทางสังคมวัฒนธรรม กูยพูดภาษากูยต่อมามีการปรับตัวมาพูดภาษาลาวและเขมร ดำรงชีวิตด้วยการปลูกข้าว และมีการเลี้ยงไหม แต่การพัฒนาจากรัฐทำให้กูยเริ่มให้ความสำคัญกับการผลิตเพื่อขาย ใช้รถไถ ใส่ปุ๋ยเคมี นอกจากนี้กระบวนการปรับตัวก็ยังมีการผสมผสานระหว่างกลุ่มชาติพันธุ์ เช่น การแต่งงานระหว่างกลุ่มกูยกับคนเขมรหรือลาว แต่ทั้งนี้แม้ว่ากลุ่มชาติพันธุ์จะมีการปรับตัวปรับเปลี่ยนทางอัตลักษณ์ แต่ขนบธรรมเนียมประเพณีดั้งเดิมก็ยังอยู่ กูยยังคงมีความเชื่อในศาลผีปะกำ มีพิธีกรรมที่เกี่ยวกับความเชื่อ ยังมีการจัดระเบียบสังคมที่ผ่านการสั่งสมมายาวนาน ควบคุมสังคมโดยผู้เฒ่าผู้แก่ ซึ่งทำให้กลุ่มชาติพันธุ์กูยมีความโดดเด่นในกระบวนการปรับตัวในเขตอีสานใต้ เพราะกูยมีทุนทางวัฒนธรรม ทุนทางสังคม ที่เข้มแข็งที่เป็นรากฐานสำคัญในการปรับตัว

เน้นการศึกษาการค้นหาความเป็นตัวตนของกูยในการปรับตัวในพื้นที่เขตอีสานใต้ ที่มีความหลากหลายทางวัฒนธรรม (หน้า 152)

ใช้แนวคิดเรื่องกระบวนการปรับตัว เพื่อมองกระบวนการปรับตัวทางสังคม วัฒนธรรมของกูย ว่าเป็นกระบวนการที่มีลักษณะเด่นอะไร เพราะเหตุใด มีความแตกต่างจากคนลาว คนเขมรและเผ่าอื่น ๆ อย่างไร เพราะเหตุใดและเส้นทางการปรับตัวทางสังคม วัฒนธรรมของกูยในเขตอีสานใต้ในประเทศไทยในอนาคตจะเป็นอย่างไร โดยใช้วิธีวิทยาทางมานุษยวิทยา (หน้า 152)

กูย มีรูปร่างลักษณะแข็งแรง กำยำซื่อสัตย์ ขยัน หมั่นเพียร เป็นคนร่าเริง และชอบถ่อมตัว ดังเช่นงานของ Erick Seidenfaden ที่กล่าวถึงกูยที่บ้านสามโรงทาบ (Samrongtap) ว่ามีลักษณะสะอาด ซื่อสัตย์ ขยันขันแข็ง และในงานการศึกษายังศึกษาชาวเยอ ซึ่งพูดภาษาเยอที่เป็นภาษาตระกูลเดียวกับภาษากูย (หน้า 152)

กูยใช้ภาษาเขมรและภาษาลาวได้ดี แต่พูดภาษาลาวได้เร็วกว่าภาษาเขมรโดยเฉพาะคนรุ่นใหม่นิยมพูดภาษาลาวมากกว่าภาษาเขมร เพราะสำนวนภาษาลาวใกล้เคียงกับภาษาไทยที่ใช้สอนในโรงเรียน จึงสามารถสื่อสารเข้าใจได้เร็ว ส่วนพวกเยอที่บ้านปราสาทเยอ พูดภาษาเยอ เป็นภาษาตระกูลเดียวกันกับภาษากูย (ส่วย) (หน้า 157)

เป็นการศึกษาเรื่องราวในช่วงหลัง พ.ศ.2488 จนถึงปัจจุบัน (หน้า 152) และเก็บข้อมูลภาคสนามในปี พ.ศ. 2544 (หน้า 169)

นักมานุษยวิทยาให้ความเห็นว่า กูยสืบเชื้อสายมาจากคนยุคแรกที่อยู่ตามที่ต่าง ๆ ในประเทศกัมพูชาและประเทศไทย ก่อนที่กัมพูชา จาม และไทยเข้ามาอาศัยอยู่ เหตุที่มีความเห็นเช่นนี้เพราะลักษณะรูปร่างหน้าตาของกูยแตกต่างกันมาก บ้างสูงมาก มีแขนขายาว จมูกใหญ่ บ้างก็มีผิวสวยมาก โดยในดินแดนประเทศไทยทุกวันนี้เคยมีมนุษย์อาศัยอยู่ตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์ และมีการอพยพเคลื่อนย้ายใช้แม่น้ำเป็นเส้นทางคมนาคม ในพื้นที่อีสานใต้ใช้แม่น้ำชี และแม่น้ำมูลที่ไหลลงแม่น้ำโขงที่อำเภอโขงเจียม จังหวัดอุบลราชธานี เกิดชุมชนอาศัยอยู่หนาแน่น เมื่อประมาณ 2,500 ปี ชุมชนก่อร่างจนเกิดอาณาจักรและมีความสัมพันธ์กับพื้นที่ภายนอก เช่น รับอารยธรรมอินเดียราวพุทธศตวรรษที่ 6 ต่อมาเกิดอาณาจักรล้านช้าง และต่อมาอาณาจักรกัมพูชา (พ.ศ.1100-1800) สามารถรวมเผ่าพันธุ์และขยายอำนาจเข้าถึงภาคอีสาน ภาคกลาง ภาคใต้ของไทย เมื่อเข้าสู่ปลายทศวรรษที่ 18 อาณาจักรขอมได้เสื่อมอำนาจลง อาณาจักรสุโขทัยสมัยพ่อขุนศรีอินทราทิตย์ได้สถาปนาเป็นอิสระจากกัมพูชา ในปี พ.ศ.1792 แล้วเกิดอาณาจักรอยุธยาเข้ามามีอำนาจแทนที่อาณาจักรสุโขทัยในปี พ.ศ.1893 หลังจากนั้น 3 ปี อาณาจักรล้านช้างก็ได้อิสระจากเขมร ซึ่งเป็นปัจจัยที่ส่งผลต่อผู้คน ที่เกิดการปะทะสังสรรค์กลุ่มชาติพันธุ์ต่าง ๆ เกิดความหลากหลายทางวัฒนธรรมในเขตอีสานใต้ เป็นพหุวัฒนธรรมที่ประกอบด้วยกลุ่มชาติพันธุ์กูย กลุ่มชาติพันธุ์เขมร กลุ่มชาติพันธุ์ลาว เป็นต้น (หน้า 152-154)

ในช่วง พ.ศ.2496-2501 ฝนไม่ตกต่อเนื่องกันหลายปี กูยในเขตจังหวัดศรีสะเกษย้ายถิ่นฐานไปบุกเบิกที่ทำกินใหม่ที่จังหวัดนครสวรรค์ นอกจากนี้ การตัดถนนหลวงส่งผลให้ชาวบ้านต้องขยายพื้นที่ทำกินใหม่ใกล้เขตแดนของไทยกับกัมพูชา เช่น บ้านม่วงหวาน - โคกเจริญ อำเภอพลับพลาชัย จังหวัดบุรีรัมย์ ส่วนในจังหวัดอุบลราชธานีมีกูยอาศัยอยู่ที่อำเภอโขงเจียม 3 หมู่บ้าน อำเภอน้ำยืน 10 หมู่บ้าน อำเภอนาจะลวย 4 หมู่บ้าน บ้านที่มีการตั้งถิ่นฐานมานานนับร้อยปีคือบ้านเวินปึก อำเภอโขงเจียม บ้านค้อกับบ้านจันลา อำเภอน้ำยืน ชาวบ้านบอกว่าบรรพบุรุษของเขาอพยพมาจากจังหวัดศรีสะเกษ ส่วนที่บ้านเวินปึกอพยพมาจากประเทศลาว ซึ่งตั้งขึ้นในปี พ.ศ. 2457 นอกจากนี้มีหมู่บ้านกูยในจังหวัดบุรีรัมย์ ที่ตั้งมานาน 100 ปีชื่อบ้านหนองบัว อพยพมาจากตำบลกระโพ อำเภอท่าตูม จังหวัดสุรินทร์ ส่วนกูยที่ตั้งถิ่นฐานทั่วไปในจังหวัดบุรีรัมย์ได้อพยพมาจากสุรินทร์ และกูยที่บ้านแสนสุข บ้านห้วยแดน บ้านพลวงทอง ตำบลห้องแถลง จังหวัดนครราชสีมา อพยพมาจากจังหวัดสุรินทร์และศรีสะเกษ ซึ่งเช่นเดียวกับกูยที่ บ้านโคกแค ตำบลกงรถ เพราะกูยมีนิสัยชอบย้ายถิ่นที่อยู่จากที่หนึ่งไปยังอีกที่หนึ่งและไม่ชอบอยู่ใต้การปกครองของใคร จะย้ายไปที่ใหม่ ๆ ที่ไม่มีใครจับจองทำให้มีการเคลื่อนย้ายบ่อยครั้ง (หน้า 152, 158-159)

พิจารณาจากหมู่บ้านที่วรรณา เทียนมี ได้สำรวจการกระจายของภาษากูยในประเทศไทย เมื่อปี พ.ศ. 2533 ที่กระจายอยู่ใน 4 จังหวัดทางอีสานใต้ คือ จังหวัดสุรินทร์ 119,506 คน จังหวัดศรีสะเกษ 105,852 คน จั งหวัดบุรีรัมย์ 41,296 คน จังหวัดอุบลราชธานี 6,916 คน รวมทั้งสิ้น 273,570 คน อำเภอที่มีจำนวนหมู่บ้านกูยอยู่หนาแน่นที่สุดคือ อำเภอปรางค์กู่ จังหวัดศรีสะเกษ อำเภอศีขรภูมิ อำเภอสำโรงทาบ และอำเภอสังขะ จังหวัดสุรินทร์ จากการสำรวจในช่วงเดือนมีนาคม 2546 พบว่าจังหวัดสุรินทร์มีการกระจายตัวของคนที่ใช้ภาษากูยมากที่สุด จำนวน 156,504 คน อำเภอที่มีการกระจายความหนาแน่นตามลำดับคือ อำเภอศีขรภูมิ อำเภอสำโรงทาบ อำเภอศรีณรงค์ อำเภอสังขะ อำเภอจอมพระ และอำเภอท่าตูม การกระจายภาษากูยรองลงมาคือ จังหวัดศรีสะเกษ จำนวน 124,938 คน อำเภอที่มีการกระจายความหนาแน่นตามลำดับคือ อำเภอปรางค์กู่ อำเภอน้ำเกลี้ยง อำเภอศรีรัตนะ อำเภอขุนหาญ และอำเภอไพรบึง (หน้า 158)

ในอดีตกูยได้พัฒนาทำมาหากินจากการทำไร่เลื่อนลอย มาปลูกข้าว รับเทคนิคการตีเหล็กและถลุงเหล็กตามแบบอินเดียมาตั้งแต่พุทธกาล นอกจากนี้ อาชีพการเลี้ยงไหมจัดว่าเป็นอาชีพสำคัญของกูย ที่บ้านม่วงหวาน-โคกเจริญ อำเภอพลับพลาชัย จังหวัดบุรีรัมย์ กูยที่นี่ใช้หนองน้ำธรรมชาติในการบริโภคและทำการปลูกพืชเลี้ยงสัตว์ ในการบริโภคนั้นกูยบ้านจันลา ตำบลโดมประดิษฐ์ อำเภอน้ำยืน จังหวัดอุบลราชธานี นิยมบริโภคข้าวเหนียวซึ่งแตกต่างจากกูยในจังหวัดสุรินทร์นิยมบริโภคข้าวเจ้า (หน้า153, 160-161)

กูยมีการสร้างความสัมพันธ์ที่ดีด้วยการแต่งงานกับคนเขมรและลักษณะวัฒนธรรมทางแม่ของคนเขมรและกูยนั้นคล้ายๆ กัน โดยเฉพาะสถาบันครัวเรือนคือให้ผู้หญิงมีบทบาทเกี่ยวพันกับทรัพย์สินในครัวเรือนมากกว่าชาย โดยในการแต่งงานก็จะมีการทำพิธีกรรมรับลูกเขย ลูกสะใภ้ที่ศาลปะกำแบบกูย หรือกูยที่บ้านม่วงหวาน-โคกเจริญ อำเภอพลับพลาชัย จังหวัดบุรีรัมย์ มีการสร้างเครือข่ายในชุมชน โดยผู้เฒ่าผู้แก่ยังเป็นคตินิยมของชาวบ้านในการสร้างความสัมพันธ์เครือข่ายในชุมชน (หน้า 155,157,160)

ในสมัยสมเด็จพระที่นั่งสุริยาศอมรินทร์ หัวหน้ากูยเขตอีสานใต้ได้ปรับตัวด้วยการช่วยเหลือทหารพระเจ้ากรุงศรีอยุธยาโดยการออกติดตามจับช้างเผือกที่ได้แตกโรงหนีเข้าป่าทางเขตเมืองพิมายด้านตะวันออกจนสำเร็จ นับได้ว่าเป็นจุดเปลี่ยนถึงบทบาทของผู้นำกูยในเขตอีสานใต้ เพราะผู้นำกูยสามารถสร้างความสัมพันธ์เพิ่มขึ้นจนได้รับบรรดาศักดิ์เป็นหลวง และได้เลื่อนเป็นพระ เช่นยกบ้านคูปะทาย เป็นเมืองสุรินทร์ ให้หลวงสุรินทร์ภักดีเป็นพระสุรินทร์ภักดีศรีนรงค์จางวาง ยกบ้านลำดวนเป็นเมืองขุขันธ์ ให้หลวงแก้วสุวรรณเป็นพระไกรภักดีศรีนครลำดวน บทบาทหน้าที่สำคัญคือ การจัดหาส่วยส่งให้แก่ทางราชการ ได้แก่ ม้า งาช้าง นอแรด ขี้ผึ้ง ผู้นำเมืองกูยยังได้ร่วมกันสร้างรัฐสยามด้านความมั่นคงกับรัฐสยามคราวเกิดกบฎเจ้าอนุวงศ์ในรัชสมัยรัชกาลที่ 3 ผู้นำกูย เช่น กูยบ้านตรึม อำเภอศีขรภูมิ จังหวัดสุรินทร์ ผู้นำที่มีความเชื่อต่อศาลปู่ตาสามารถแสดงความสัมพันธ์ความเชื่อ สิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่เกี่ยวกับพุทธ พราหมณ์ ผี จะได้รับการตั้งเป็นผู้นำหมู่บ้านทั้งทางการและผู้นำแบบธรรมชาติ หรือบ้านม่วงหวาน-โคกเจริญ อำเภอพลับพลาชัย จังหวัดบุรีรัมย์ ผู้นำของกูยเรียกว่า "โขด" จะเป็นผู้เฒ่าผู้แก่ชรา ที่ถือเป็นคตินิยมของชาวบ้านเพื่อสร้างความสัมพันธ์เครือข่ายในชุมชน (หน้า 154-155, 159-160)

กูยมีความเชื่อในศาลผีปะกำ และบางกลุ่มเชื่อเกี่ยวกับผีปู่ตาตะกวด คือสัญลักษณ์แห่งความอุดมสมบูรณ์ เช่นบ้านตรึม ความเชื่อตะกวดเป็นสัญลักษณ์ผีบรรพบุรุษที่คุ้มครองลูกหลานกูยให้มีความปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สิน กูยบ้านตรึมเชื่อเกี่ยวกับต้นไม้ใหญ่ที่มีอายุหลายร้อยปี เชื่อว่าต้นไม้มีชีวิตที่เปลี่ยนแปลงได้ เกิดแก่เจ็บตาย กิ่งก้านสาขาเปรียบเสมือนลูกหลาน ที่ประกอบกันขึ้นเป็นต้นไม้ เมื่อกิ่งไม้แก่ตาย หรือหักลงมาตามธรรมชาติ ชาวบ้านจะทำบุญเผ่ากิ่งไม้แล้วนำขี้เถ้าเผาไปไว้ในพื้นที่วัด (หน้า 153, 159)

ในเอกสารรายงานตรวจราชการมณฑลอีสานและนครราชสีมา รัชสมัยพระบาท สมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว (ทรงครองราชย์สมบัติ พ.ศ. 2467-2475) กล่าวว่า "? พลเมืองแห่งจังหวัดสุรินทร์ เป็นเขมรเป็นพื้น เช่น บุรีรัมย์ นางรอง มีลาวเจือปนเป็นส่วนน้อยกับมีชาติส่วย (กูย) อีกพวกหนึ่งพูดภาษาของตนเองต่างหาก?" ในเรื่องภาษาเขมรสอบสวนได้ความว่า วิชชาหนังสือขอมสูญแล้วไม่มีใครเรียน และไม่มีที่เรียน เพราะโรงเรียนสอนภาษาไทยอย่างเดียว เวลานี้มีแต่คนแก่ ๆ เท่านั้นที่รู้ภาษาขอม (หน้า 156)

เอเจียน แอมอนิเย ชี้ให้เห็นว่ากูยนั้นมีภูมิปัญญาทางด้านสุขภาพ ความเชื่อในเรื่องสิ่งเหนือธรรมชาติ การใช้ทุนทางธรรมชาติ เพื่อประโยชน์ในชีวิตประจำวัน นอกจากนี้ จังหวัดสุรินทร์มีพิธีกรรมการละเล่นเพื่อคุ้มครองคุ้มกันโรคที่เรียกว่า "แกลมออะจีง" (เป็นพิธีกรรมเกี่ยวกับการเข้าทรง) (หน้า 164)

ภูมิปัญญาของกูยทางด้านเทคโนโลยีเพื่อประโยชน์ในชีวิตประจำวัน ได้แก่ ขวานสัมฤทธิ์ การจักสาน การทอผ้า ปั้นหม้อ มีวัฒนธรรมพื้นบ้านของกูยที่มีการละเล่นผีมอ มีการละเล่นทุกปีผู้ชายเป่าแคน ตีกลอง ผู้หญิงเล่นเข้าทรง ฟ้อนรำ ผู้ร่วมพิธีกรรมและการละเล่นราว 20 กว่าคน และจะมีชาวบ้านมาร่วมพิธีกรรมอีกหลายคน จุดประสงค์ในการละเล่นคือ "ต้องการให้เห็นเหตุการณ์ที่เหนือธรรมชาติ แสดงออกให้สอดคล้องกับชีวิตความเป็นอยู่อย่างปกติสุข เช่น ฝนตกถูกต้องตามฤดูกาล ผลผลิตอุดมสมบูรณ์ ปลอดภัยจากโจรผู้ร้าย ไม่มีโรคเบียดเบียนชาวบ้าน" (หน้า 161-163)

ไม่ได้ระบุตำนานเรื่องเล่าของพวกกูย แต่ได้กล่าวถึงเรื่องเล่าของพวกเยอ ที่บ้านปราสาทเยอ ตำบลปราสาทเยอ อำเภอไพรบึง จังหวัดศรีสะเกษ ชาวบ้านมีความเชื่อเกี่ยวกับตำนานของปราสาทเยอที่ตั้งอยู่ในบริเวณวัดปราสาทเยอเชื่อว่าคนแปดศอกเป็นผู้สร้างปราสาท เมื่อสร้างเสร็จแล้วมีการสละเรี่ยไรเงินทำบุญให้กับองค์ปราสาท แต่มีสามีภรรยาครอบครัวหนึ่งไม่มีเงินเสียสละทำบุญ ขณะที่ภรรยาออกไปหาของป่า สามีก็ยกบุตรสาว 2 คน เพื่อให้ทานให้กับองค์ปราสาท และถูกปิดไว้กับอง ๕ ปราสาท ได้กลายเป็นตำนานเล่าขานมาจนทุกวันนี้ นอกจากตำนานแล้วยังมีคำกล่าวที่สะท้อนให้เห็นความเป็นมาของกูย กล่าวคือ "ไทยกินเหล็ก เจ๊ก (ชาวจีน) กินนา คบกับเจ็ก เป็นเด็กเลี้ยงควาย คบกับแกว (เวียตนาน) ว่าวแล้วว่าวอีก คบกับเขมร เวรบอแล้ว คบกับลาว สาวได้สาวเอา คบกับส่วย (กูย) ไม่รวยไม่เลิก"

กูยเรียกตัวเองว่า "กูย หรือ กวย" แล้วแต่ภาษาถิ่นที่ตนพูด หมายถึงคน ภาษาอังกฤษเขียนว่า KUI หรือ KUY คนไทยโดยทั่วไปจะรู้จักคนกลุ่มนี้ในชื่อ ส่วย หรือเขมรป่าดง กูยต้องส่งส่วยให้เป็นเครื่องราชบรรณาการเป็นประจำทุกปีในรูปของผลผลิตจากป่า จึงทำให้ชาวไทยและชาวลาว เรียกกูยว่า ส่วย กลุ่มชาติพันธุ์อื่น ๆ ในเขตอีสานใต้จะมองว่ากูยเป็นกลุ่มชาติพันธุ์ที่ใช้ชีวิตค่อนข้างจะสกปรกมาก มีวัฒนธรรมที่ต่ำกว่าลาวและเขมร นอกจากนี้ เจริญ ไวรวัจนกุล ชี้ให้เห็นว่ากลุ่มชาติพันธุ์ในอีสานใต้เป็นกลุ่มสามสายเลือดที่เคลื่อนย้ายมาอยู่ร่วมกันในอีสานใต้ ได้แก่ สายอัตปือ แสนปาง สายจำปาศักดิ์ และสายนครวัด มาหล่อหลอมเข้าด้วยกันเป็นกลุ่มสามชาติพันธุ์ ปัจจุบันกูยยังมีความสัมพันธ์ติดต่อกับกลุ่มชาติพันธุ์กูยในกัมพูชาในฐานะพี่น้อง โดยติดต่อกันตามช่องเขาพนมดงรัก (หน้า 152, 157, 162, 164)

การปฏิรูปการปกครองในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (พ.ศ.2411-2453) ส่งผลต่อกลุ่มชาติพันธุ์ที่อาศัยอยู่ในเขตแดนรัฐสยาม เพราะทรงมีนโยบายให้กลุ่มชาติพันธุ์ต่าง ๆ เป็นไทย โดยผ่านการศึกษาทำให้เกิดผลกระทบต่ออัตลักษณ์ของกลุ่มชาติพันธุ์ นอกจากนี้ภายหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 ได้มีการลงนามในความตกลงสมบูรณ์แบบกับอังกฤษที่สิงคโปร์ เมื่อวันที่ 1 มกราคม พ.ศ.2487 มีสาระสำคัญที่เกี่ยวกับไทยในเรื่องการส่งข้าวจำนวน 1,500,000 ตัน ให้แก่อังกฤษโดยไม่คิดมูลค่า ปริมาณข้าวจำนวนดังกล่าวทำให้เศรษฐกิจการผลิตแบบการค้าแพร่กระจาย ชาวบ้านเริ่มให้ความสำคัญในเรื่องการผลิตเพื่อการค้าคู่กับการผลิตเพื่อบริโภค มีการสร้างเส้นทางหลวงเชื่อมโยงจังหวัดร้อยเอ็ดกับจังหวัดสุรินทร์ ซึ่งตัดผ่านชุมชนกูย เขมรและลาวในท้องที่อำเภอเกษตรวิสัย สุวรรณภูมิ การสร้างทางหลวงผ่านก็มีกลุ่มชาวเขมรจากเมืองสุรินทร์และชาวลาวจากอำเภอรัตนบุรี จังหวัดสุรินทร์เข้ามาอาศัยอยู่ร่วมกัน กลุ่มกูยได้ปรับตัวด้วยการพุดภาษาลาวและเขมร มีการสร้างความสัมพันธ์ด้วยการแต่งงานระหว่างกลุ่ม ในขณะเดียวกัน การผลิตแบบค้าขายทำให้กูยปรับเปลี่ยนโลกทัศน์หันมาใช้รถไถในการผลิต ใส่ปุ๋ยเคมี เรื่องเงินเป็นเรื่องสำคัญในชีวิต โดยการครอบงำของระบบทุนนิยม ได้เข้ามามีส่วนร่วมในประเพณีคล้องช้าง จากวัฒนธรรมกลายมาเป็นประโยชน์ทางเศรษฐกิจ ดึงดูดนักท่องเที่ยวให้มาเที่ยวชมในฐานะคนเลี้ยงช้างและฝึกช้าง (หน้า 155-157, 162-164)

ไม่มีข้อมูล

ไม่มี

ไม่มี