| |
Princess Maha Chakri Sirindhorn Anthropology Centre
Ethnic Groups Research Database |
|
Record |
 |
 |
| Subject |
ลาหู่,สังคม,วัฒนธรรม,เศรษฐกิจ,เชียงใหม่ |
| Author |
สนิท วงศ์ประเสริฐ และคณะ |
| Title |
การเปลี่ยนแปลงทางสังคม-วัฒนธรรมของชาวเขาในพื้นที่โครงการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมบนที่สูง |
| Document Type |
รายงานการวิจัย |
Original Language of Text |
- |
| Ethnic Identity |
ลาหู่ ลาหู่ ละหู่ ลาฮู,
|
Language and Linguistic Affiliations |
จีน-ทิเบต(Sino-Tibetan) |
Location of
Documents |
ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร |
Total Pages |
77 |
Year |
2532 |
| Source |
สถาบันวิจัยชาวเขา กรมประชาสงเคราะห์ กระทรวงมหาดไทย |
| Abstract |
เนื้อหาของงานเขียนเกี่ยวกับการศึกษาเพื่อเป็นการประเมินผลของการยอมรับกิจกรรมด้านการพัฒนา และผลกระทบของการพัฒนา ที่มีผลต่อการเปลี่ยนแปลงสังคมและวัฒนธรรมของชุมชนชาวเขาที่อาศัยอยู่ในพื้นที่โครงการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมบนที่สูงที่ดำเนินการระหว่าง พ.ศ.2523-2531 ในงานเขียนได้นำเสนอเฉพาะบ้านมูเซอ โละป่าไคร้ อำเภอแม่อาย จังหวัดเชียงใหม่ ซึ่งเป็น 1 ใน 9 หมู่บ้านชุมชนชาวเขา ที่อยู่ใน 8 เขต ของ 5 จังหวัดได้แก่ จังหวัดเชียงใหม่ เชียงราย ลำปาง แม่ฮ่องสอน น่าน |
|
| Focus |
ประเมินผลการยอมรับในกิจกรรมพัฒนาของโครงการและศึกษาผลกระทบของการพัฒนาที่มีต่อการเปลี่ยนแปลงทางสังคมวัฒนธรรมของชุมชนชาวเขาในเขตพื้นที่โครงการ และติดตามศึกษาความสามารถในการช่วยเหลือตนเอง โดยเฉพาะการเข้าร่วมใช้ประโยชน์ในกิจกรรมกองทุนหมุนเวียนหมู่บ้าน (หน้า 2) |
|
| Ethnic Group in the Focus |
กลุ่มชาติพันธุ์ที่กล่าวถึงในงานเขียนเป็นชาติพันธุ์มูเซอแดง อยู่ที่บ้านโล๊ะป่าไคร้ (หน้า 29) |
|
| Language and Linguistic Affiliations |
|
| Study Period (Data Collection) |
ทำวิจัยภาคสนามเป็นเวลา 100 วัน ระหว่างเดือนมกราคม มิถุนายน พ.ศ.2532 เขียนรายงานวิจัยในเดือนกันยายน (บทคัดย่อหน้า 1, หน้า 6, 7) |
|
| History of the Group and Community |
ประวัติการตั้งหมู่บ้านโละป่าไคร้ มูเซอแดงบ้านโละป่าไคร้เป็นลูกหลานของมูเซออพยพมาจากประเทศพม่า เมื่อประมาณร้อยปีก่อน และเข้ามาอยู่ใกล้กับกลุ่มชาติพันธุ์เดียวกัน กระทั่งก่อน พ.ศ.2509 ตัวแทน ปู่จองหลวง ซึ่งเป็นผู้นำทางศาสนาของมูเซอแดงที่อาศัยอยู่ในเขตพม่าใกล้ชายแดนไทยได้ขอให้กลุ่มมูเซอกลับประเทศพม่า เพื่อร่วมมือกันสร้างชาติมูเซอให้เป็นปึกแผ่น และกลุ่มชาติพันธุ์มูเซอได้มารวมตัวกันที่ที่พักชั่วคราวซึ่งอยู่บริเวณชายแดนที่เรียกว่า ห้วยผักไผ่ ในพื้นที่อำเภอฝาง จังหวัดเชียงใหม่ ซึ่งในเวลานั้นมีมูเซอจาก 5 หมู่บ้านเดินทางมารวมกันจำนวนถึง 750 คน แต่มีการเตรียมพื้นที่ไม่ดีพอจึงเกิดปัญหาด้านสุขาภิบาล เมื่อคนมาอยู่จำนวนมากๆ จึงทำให้เกิดโรคระบาดและมีคนตายแทบทุกวัน ในปีต่อมาอีก 4 หมู่บ้านจึงได้ย้ายออกจากบริเวณ ห้วยผักไผ่ เพื่อย้ายไปอยู่ที่อื่นโดยไม่กลับไปที่อยู่เดิม สำหรับหมู่บ้านที่เป็นหมู่บ้านกรณีศึกษาได้มาตั้งหมู่บ้านอยู่ที่พื้นที่ซึ่งมีชื่อเรียกว่า โละป่าไคร้ ในเวลานั้นมีจำนวน 25 ครัวเรือนและได้อยู่อาศัยมาจนถึงทุกวันนี้ (หน้า 30) |
|
| Demography |
ประชากรชาวเขาซึ่งประกอบด้วยชาติพันธุ์ มูเซอ อีก้อ แม้ว เย้า กะเหรี่ยง ที่อาศัยอยู่ในพื้นที่โครงการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมบนที่สูง ในจำนวน 9 หมู่บ้าน ใน 8 เขตที่อยู่ในจังหวัดต่างๆ ซึ่งประกอบด้วยจังหวัดเชียงใหม่ เชียงราย ลำปาง แม่ฮ่องสอน น่าน มีจำนวนประชากร ทั้งหมด 2,283 คน โดยแบ่งเป็นเพศชาย 1,147 คน และเพศหญิงจำนวน 1,136 คน มีจำนวนครัวเรือน 383 ครัวเรือน (ข้อมูล พ.ศ.2531) (หน้า 5,12) ประชากรมูเซอแดงบ้านโละป่าไคร้ หมู่บ้านมีประชากรทั้งหมด 239 คน แบ่งเป็นผู้ชาย 120 คน และเพศหญิง 119 คน มีจำนวนครัวเรือนทั้งหมด 42 ครัวเรือน อัตราเฉลี่ยของแต่ละครอบครัวจะมีสมาชิก 5-7 คน ต่อครัวเรือน (ข้อมูล พ.ศ.2531) (หน้า 32 ตารางหน้า 33) |
|
| Economy |
เศรษฐกิจ อาชีพหลักดั้งเดิมคือการเพาะปลูก เช่น พริกชี้ฟ้า งาขาว สำหรับการปลูกข้าวถ้าปลูกได้มากก็จะเก็บไว้กินและขาย ส่วนการปลูกพริกและงาขาวจะปลูกไว้ขาย ไม้อื่นที่ปลูก เช่น มะละกอ มะม่วง ขนุน ลิ้นจี่ ลำไย (หน้า 40,62) นอกจากนี้ยังเลี้ยงโค กระบือ ในหมู่บ้านมีโคและกระบือ จำนวน 84 ตัว (หน้า 45) |
|
| Social Organization |
ในด้านสังคมของหมู่บ้านที่อยู่ในโครงการ 9 หมู่บ้าน 8 เขต ในจังหวัดเชียงใหม่ เชียงราย แม่ฮ่องสอน ลำปาง น่าน ได้มีการเปลี่ยนแปลงทางสังคมนับตั้งแต่เริ่มมีการดำเนินโครงการเริ่มจากปี พ.ศ.2522-2531 แต่หมู่บ้านต่างๆ แม้ได้รับแผนแม่บทการพัฒนาจากส่วนกลางที่เหมือนกัน ดังนั้นจึงทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางสังคมที่มีทั้งเหมือนกันและแตกต่างกัน ขึ้นอยู่กับโครงสร้างทางสังคมของแต่ละชาติพันธุ์ ประชากรและการเลี้ยงชีพ การศึกษาและสุขภาพอนามัยและอื่นๆ (หน้า 29) |
|
| Political Organization |
กล่าวถึงการปกครองหมู่บ้านว่ายังเป็นแบบดั้งเดิม ผู้นำหมู่บ้านไม่ค่อยเข้มแข็ง คณะกรรมการหมู่บ้านและคณะกรรมการกองทุนหมุนเวียนอื่นๆ ไม่ได้เรียนหนังสือ จึงทำหน้าที่ของตนเองได้ไม่อย่างเต็มที่ แต่ถ้ามีเจ้าหน้าที่เขตช่วยเหลือในการทำงานก็สามารถทำงานในด้านการพัฒนาได้ ส่วนคณะกรรมการการศาสนาและวัฒนธรรมนั้นได้ทำหน้าที่ของตนเองได้เป็นอย่างดี ซึ่งงานเขียนได้ระบุว่าในด้านการพัฒนาจะต้องมีเจ้าหน้าที่เป็นผู้นำในการทำงาน แต่ในด้านจารีตประเพณีชาวเขายังคงรักษาประเพณีของตนไว้เป็นอย่างดี (หน้า 72) |
|
| Belief System |
ศาสนาและความเชื่อ มูเซอนับถือศาสนาดั้งเดิมของตนเองและประกอบพิธีกรรมตามจารีตประเพณีของตนเอง มี ปู่จองหลวง เป็นผู้นำศาสนา (หน้า 30) ซึ่งในงานเขียนได้ระบุว่าตามคำสอนของศาสนามูเซอ จะสั่งสอนให้คนประพฤติและปฏิบัติตามจารีตประเพณี ทำแต่ความดีให้เป็นคนดีของสังคม (หน้า 36) |
|
| Education and Socialization |
กล่าวถึงการศึกษาของหัวหน้าครอบครัวชาวเขาในพื้นที่กรณีศึกษาว่า ในปี พ.ศ.2525 ในพื้นที่โครงการพัฒนาเศรษฐกิจ และสังคมบนพื้นที่สูง พบว่า หัวหน้าครอบครัวจำนวน 81 % ไม่เคยเรียนหนังสือในโรงเรียน และในปี พ.ศ.2531 พบว่ามีหัวหน้าครอบครัวที่ไม่เคยเรียนหนังสือในโรงเรียนลดจำนวนลงอยู่ที่จำนวน 73% (หน้า 18) พ.ศ.2531 จากจำนวนหัวหน้าครอบครัว 84 คน ได้เรียนหนังสือในระดับประถมศึกษา จำนวน 69 คน หรือ 82% และเรียนสูงกว่าระดับประถมศึกษาจำนวน 15 คน หรือ 18 % ในจำนวนหัวหน้าครอบครัว 84 คน แบ่งเป็นผู้ชาย 81 % และผู้หญิง 19 % (หน้า 19) |
|
| Health and Medicine |
ธนาคารโลกได้สนับสนุนชาวเขาในเขตพื้นที่ ในปี พ.ศ. 2523 โดยให้ความช่วงเหลือด้านการพัฒนา เช่น ด้านการเกษตร การศึกษา และสุขภาพอนามัย ในพื้นที่ทำการศึกษาจะมีกองทุนหมุนเวียน เพื่อส่งเสริมให้ชาวเขาพัฒนาตนเอง สำหรับด้านสุขภาพจะมีกองทุนยาเวชภัณฑ์ คนในหมู่บ้านจะมาใช้บริการเมื่อเป็นไข้ไม่สบาย (หน้า 31, 69-71) |
|
| Art and Crafts (including Clothing Costume) |
|
| Ethnicity (Ethnic Identity, Boundaries and Ethnic Relation) |
|
| Social Cultural and Identity Change |
การเปลี่ยนแปลงเรื่องการแต่งกาย จากข้อมูล พ.ศ.2532 ระบุว่าหญิงสาวในหมู่บ้านโละป่าไคร้เริ่มจะชื่นชอบการแต่งตัวเหมือนคนไทยโดยทั่วไป (หน้า 32) การเปลี่ยนแปลงการปกครอง รายงานระบุว่าผลของการพัฒนา การอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและกองทุนต่างๆ ที่เข้ามาในหมู่บ้าน ไม่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงสังคม วัฒนธรรมด้านการปกครองของหมู่บ้าน ในอดีตจะมีผู้นำทำหน้าที่ปกครองหมู่บ้าน แต่หลังจากที่ทางการมีนโยบายด้านการพัฒนาเข้ามาในหมู่บ้าน ดังนั้นชาวบ้านจึงเลือกคณะกรรมการหมู่บ้านเพื่อมาทำหน้าที่ต่างๆ ซึ่งคณะกรรมการทำหน้าที่รับผิดชอบกิจกรรมดังต่อไปนี้ กรรมการฝ่ายปกครอง หัวหน้าหมู่บ้านจะเป็นกรรมการและประธาน กรรมการฝ่ายกองทุนหมุนเวียน กรรมการฝ่ายส่งเสริมการเกษตร กรรมการฝ่ายการศึกษา กรรมการฝ่ายสาธารณสุข กรรมการฝ่ายพัฒนาสังคม กรรมการฝ่ายวัฒนธรรมประเพณี คณะกรรมการของแต่ละฝ่ายจะทำหน้าที่รับผิดชอบตามหน้าที่ของตน (หน้า 34-35) การเปลี่ยนแปลงความเชื่อ รายงานระบุว่าจาการที่ชาวบ้านยอมรับวิธีการปลูกพืชสมัยใหม่นั้น ไม่มีผลต่อการเปลี่ยนแปลงความเชื่อหรือทำให้การนับถือศาสนาของตนเองลดน้อยลงแต่อย่างใด เช่น ในหมู่บ้านจะมีผู้ทำหน้าที่เป็นปู่จองหรือผู้นำศาสนาซึ่งจะทำหน้าที่สอนศีลธรรมต่างๆ และประกอบกิจกรรมด้านศาสนา อันจะเป็นการช่วยให้สังคมดีขึ้น เช่นดื่มเหล้าน้อยลง ขยันทำงาน ไม่ฟุ่มเฟือย เป็นต้น (หน้า 36-38) การเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจ เมื่อก่อนจะปลูกพืชเพื่อบริโภคในครัวเรือน เช่น ปลูกข้าวไร่ พริกชี้ฟ้า และงาขาว หากผลผลิตได้มากก็จะเหลือไว้ขาย เพื่อเป็นรายได้ ในภายหลังเมื่อการถางป่าเพื่อปลูกพืชได้ทำให้ดินเกิดความเสื่อมโทรมปลูกพืชไม่ได้ให้ผลผลิตมากเช่นเดิม จึงทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงการการเพาะปลูกคือได้เพาะปลูกโดยการพัฒนาระบบชลประทานและวิธีการเพาะปลูกด้วยวิธีการที่นำความรู้มาจากภายนอกหมู่บ้าน รวมทั้งทุนที่เกี่ยวกับการเพาะปลูก เช่น รถไถนาแบบเดินตาม ควาย และที่ดินทำกิน เป็นต้น (หน้า 40-56) |
|
| Other Issues |
ผลการประเมิน จากการศึกษาพบว่าการการดำเนินการเพื่อพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมได้ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงดังนี้ ด้านประชากร สัดส่วนที่ลดลงคือ กลุ่มวัยทารกและการย้ายที่อยู่ สำหรับสัดส่วนที่เพิ่มขึ้นได้แก่ อัตราส่วนเพศหญิง วัยแรงงานวัยสูงอายุ รวมทั้งด้านการอ่านการเขียน ครัวเรือนที่มีขนาดใหญ่และร่ำรวยจะมีรายได้จากการพัฒนาเศรษฐกิจค่อนข้างมาก ครัวเรือนขนาดปานกลางจะมีรายได้ขนาดปานกลาง ครัวเรือนขนาดเล็กจะมีรายได้น้อย และกองทุนหมุนเวียนภายในหมู่บ้านจะทำหน้าที่เป็นตัวกลางเพื่อให้ชาวเขายอมรับการปลูกพืชเศรษฐกิจและเรียนรู้ด้านเทคโนโลยีที่เกี่ยวกับการเพาะปลูก (หน้า 73-74) |
|
| Map/Illustration |
ตาราง ขนาดครอบครัว (หน้า 13) หมู่บ้านและประชากร (หน้า 14) การใช้ที่ดิน (หน้า 17) การศึกษา (หน้า 19,20) รายได้เฉลี่ย (หน้า 21) การเปลี่ยนแปลงประชากร (หน้า 33) ทุนเพาะปลูก (หน้า 42) ข้าวนาดำ (หน้า 49) การผลิตข้าว (หน้า 55) ถั่วเหลือง ข้าวโพด (หน้า 58,61) ไม้ยืนต้น (หน้า 62) รายได้จากการปลูกพืช (หน้า 65) กลุ่มเลี้ยงสัตว์และปลูกข้าวไร่ (หน้า 68) กองทุนหมุนเวียนในหมู่บ้านโละป่าไคร้ (หน้า 69) แผนภูมิ ค่าลงทุนในการพัฒนา (หน้า 22) ทุนการผลิตของครัวเรือน (หน้า 54) พีรามิด ประชากร ปี 2525 (หน้า 11) ประชากร ปี2531 (หน้า 12) มูเซอโละป่าไคร้ (หน้า 32) แผนที่ 9 หมู่บ้านหลักที่เป็นตัวอย่างโครงการวิจัย (หน้า 26) |
|
|
ค้นหาแบบละเอียด
