| |
Princess Maha Chakri Sirindhorn Anthropology Centre
Ethnic Groups Research Database |
|
Record |
 |
 |
| Subject |
ม้ง,โครงการหลวงขุนวาง,ป่า,การใช้ประโยชน์จากทรัพยากร,การมีส่วนร่วมในการอนุรักษ์ เชียงใหม่ |
| Author |
จักรพันธุ์ พิชคุณ |
| Title |
การอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมของชาวไทยภูเขาเผ่าม้ง ในศูนย์พัฒนาโครงการหลวงขุนวาง |
| Document Type |
วิทยานิพนธ์ |
Original Language of Text |
ภาษาไทย |
| Ethnic Identity |
ม้ง,
|
Language and Linguistic Affiliations |
ม้ง-เมี่ยน |
Location of
Documents |
ห้องสมุดศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร |
Total Pages |
94 |
Year |
2545 |
| Source |
หลักสูตรปริญญาวิทยาศาสตรมหาบัณฑิต (เกษตรศาสตร์) สาขาวิชาส่งเสริมการเกษตรบัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ |
| Abstract |
การจัดตั้งโครงการหลวงตามพระราชพระราชดำริ มีวัตถุประสงค์เพื่อช่วยเหลือชาวเขา เพื่อมนุษยธรรม ให้ชาวเขามีความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น สามารถเพาะปลูกสิ่งที่มีประโยชน์ และเป็นรายได้ให้กับชาวเขา แทนการปลูกฝิ่น ลดปัญหายาเสพติด และลดการถางป่า การทำไร่เลื่อนลอย และการปลูกพืชโดยวิธีที่ไม่ถูกต้อง เพื่อให้เกิดประโยชน์อันยั่งยืน (หน้า 31) |
|
| Focus |
ศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างปัจจัยพื้นฐานส่วนบุคคล เศรษฐกิจและสังคม การใช้ประโยชน์จากธรรมชาติ อุปสรรค และจิตสำนึกชาวเขาเผ่าม้งในศูนย์พัฒนาโครงการหลวงขุนวาง กับการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม |
|
| Ethnic Group in the Focus |
|
| Language and Linguistic Affiliations |
|
| Study Period (Data Collection) |
ตุลาคม พ.ศ.2544 - พ.ศ.2545 |
|
| History of the Group and Community |
|
| Settlement Pattern |
ม้งนิยมตั้งหมู่บ้านตามไหล่เขา ที่มีลักษณะไม่ลาดชันจนเกินไป และมีสันเขาขนาบอยู่รอบด้าน สาเหตุการตั้งบ้านเรือนดังกล่าว เพราะม้งปลูกบ้านคร่อมดิน และมีพื้นบ้านเป็นดิน เพื่อใช้ระบายน้ำในฤดูฝน สันเขาล้อมรอบหมู่บ้านจะช่วยกำบังพายุในฤดูฝน ซึ่งอาจจะทำลายหลังคาบ้านที่มุงด้วยแฝกได้ และมักจะตั้งบ้านเรือนใกล้แหล่งน้ำ เพื่อให้มีน้ำใช้ตลอดฤดูกาล การปลูกบ้าน ม้งนิยมปลูกบ้านหันหน้าไปตามไหล่เขา เพื่อสะดวกในการเทน้ำและขยะมูลฝอยลงไปตามไหล่เขา ในส่วนที่ต่ำกว่าตัวบ้าน และสามารถมองเห็นทิวทัศน์ที่สวยงาม และสะดวกในการเลี้ยงสัตว์ การสร้างบ้านห้ามมิให้สร้างในลักษณะซ้อนกัน คือสามารถสร้างไหล่เขาตรงบริเวณใดก็ได้ แต่ต้องอยู่ในระดับเดียวกัน ในพื้นที่สูงขึ้นไปหรือต่ำลงไป ห้ามเหลื่อมล้ำกัน และห้ามสร้างบ้านหันหน้าเข้าหากัน และมีประตูตรงกัน เชื่อว่าไม่ดี เพราะคนที่อาศัยภายในบ้านดังกล่าวจะทำมาหากินไม่เจริญ (หน้า 28) การสร้างบ้านนิยมสร้างด้วยไม้ นิยมใช้ไม้เนื้ออ่อนทำฝาบ้าน ส่วนเสาใช้ไม้เนื้อแข็ง ที่สามารถทนต่อการถูกฝังดินได้เป็นเวลานานๆ สำหรับไม้ที่ถูกฟ้าผ่าห้ามนำมาสร้างบ้านโดยเด็ดขาด เพราะเชื่อว่าจะทำให้ผู้อยู่อาศัยบ้านแตกสาแหรกขาด และห้ามนำไปทำฟืน หรือใช้ประโยชน์ในด้านอื่นๆ เชื่อว่าเป็นสิ่งอัปมงคล และไม้รวก ม้งนิยมนำมาสร้างบ้านโดยเลือกทางด้านยอดของไม้หันขึ้นทางจั่ว ห้ามสลับหัวสลับหางกัน เพราะแม้จะทำให้คนในบ้านเกิดการขัดแย้งกันได้ (หน้า 29) |
|
| Demography |
ม้งเป็นกลุ่มชาติพันธุ์ที่มีจำนวนประชากรมากเป็นอันดับสองรองจากกะเหรี่ยง ประกอบด้วยประชากรทั้งหมดประมาณ 124,211 คน 243 หมู่บ้าน 16,146 หลังคาเรือน กระจายตัวอยู่ใน 13 จังหวัดทางภาคเหนือ และบางส่วนของภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย (หน้า 1) หมู่บ้านในเขตรับผิดชอบจำนวน 7 หมู่บ้าน คือ บ้ายขุนวาง บ้านป่ากล้วย บ้านโป่งลมแรง บ้านโป่งน้อยเก่า บ้านโป่งน้อยใหม่ บ้านห้อยยาว และบ้านขุนแม่วาก รวม 331 ครอบครัว จำนวนประชากร 1,597 คน (หน้า 34) |
|
| Economy |
รากฐานทางเศรษฐกิจของม้งมาจากการทำการเกษตร โดยเฉพาะการทำการเกษตรแบบเลื่อนลอย และพืชที่นิยมปลูก คือ ฝิ่น การทำไร่เลื่อนลอยเป็นการทำการเพาะแบบหมุนเวียนพื้นที่ เมื่อดินเสื่อมสภาพ จะปล่อยให้มีต้นไม้งอกขึ้นมาใหม่ ขณะเดียวกันก็ทำการถางป่าแห่งใหม่ ปล่อยให้แห้งและเผาทำไร่ใหม่ต่อไป หากไม่มีการย้ายที่อยู่อาศัยออกไปไกลกว่าบริเวณเดิมมากนัก ไร่เก่าก็ยังคงเป็นกรรมสิทธิ์ของเจ้าของเดิม (หน้า 29) ภายหลัง เมื่อได้เข้าร่วมโครงการตามพระราชดำริของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ม้งได้หันมาปลูกพืชชนิดอื่นที่สร้างรายได้ เทียบเท่าหรือมากกว่าฝิ่น เช่น เบญจมาศ ปลูกผักตามฤดูกาล อาทิ ต้นหอม พริก กะหล่ำปลี ไม้ผล เช่น สาลี่ บ๊วย (หน้า 2) |
|
| Belief System |
ในชุมชนที่ศึกษาม้งนับถือศาสนาคริสต์มากที่สุดและมีบางส่วนนับถือผี (หน้า 34) กลุ่มที่นับถือผี เชื่อในเรื่องผีป่า นับถือผี เมื่อจะทำการจับจองที่ทำกิน หากตรงจุดใดที่ผีดุ ม้งจะเอาขวานฟันต้นไม้ที่มีลักษณะเชื่อว่าจะมีผีสิงอยู่ และการเสี่ยงทาย ในขณะที่ฟันไร่อยู่ หากพบเห็นสัตว์ป่า เช่น งู หรือกวาง ในบริเวณนั้น จะทำการล้มเลิกที่จะถางไร่บริเวณดังกล่าว เพราะเชื่อว่าผีไม่อนุญาตให้ทำไร่บริเวณนั้น ถ้าทำต่อไปจะทำให้ครอบครัวเดือดร้อน สมาชิกในครอบครัวอาจจะเกิดเจ็บป่วยและตายได้ (หน้า 29) |
|
| Education and Socialization |
ได้รับความรู้ การถ่ายทอดวิทยาการจากทางราชการ ภายใต้โครงการพัฒนาโครงการหลวงขุนวาง ในการจัดสรรทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม การประกอบอาชีพทางการเกษตร และความเป็นอยู่ การหัตถกรรม ทอผ้าและเย็บผ้าและเรียนรู้การใช้ทรัพยากรธรรมชาติอย่างมีประสิทธิภาพ |
|
| Art and Crafts (including Clothing Costume) |
|
| Ethnicity (Ethnic Identity, Boundaries and Ethnic Relation) |
|
| Social Cultural and Identity Change |
เมื่อม้งเข้าร่วมในโครงการพัฒนาหลวงขุนวางได้หันมาปลูกพืชที่เป็นประโยชน์ เลิกการปลูกฝิ่น เข้าใจและรักษาธรรมชาติรอบตัวมากขึ้น |
|
| Other Issues |
การมีส่วนร่วมในการอนุรักษ์ จากข้อมูลพบว่าม้ง ในศูนย์พัฒนาโครงการหลวงขุนวาง มีส่วนร่วมในการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมค่อนข้างน้อยหรือต่ำ จากข้อมูลทางสถิติที่ระบุถึง เพศ อายุ การศึกษา รายได้ การรับรู้ข่าวสารทางด้านการอนุรักษ์ธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม การพบปะเจ้าหน้าที่ทางการเกษตร ไม่มีความสัมพันธ์ที่ดีระหว่างกัน ม้งยังคงปฏิบัติตนตามวิถีทางของตนเอง แม้จะได้รับข้อมูลข่าวสารจากทางราชการแต่ก็ไม่ก้อให้เกิดความแตกต่างที่ชัดเจน ดังนั้นวิทยานิพนธ์ฉบับนี้ได้เสนอข้อเสนอแนะไว้หลายประการในการแก้ไขปัญหา กล่าวคือ 1. ส่งเสริมความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับกฎหมายป่าไม้ เกษตรป่าไม้ และความหลากหลายทางชีวภาพแก่เกษตรกร และปลูกจิตสำนึกของความเป็นชุมชนแก่ประชาชนและเยาวชนให้ตระหนักถึงประโยชน์ของทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม โดยดำเนินงานในรูปแบบของการฝึกอบรมหรือการสัมมนา 2. ส่งเสริมรายได้ ชาวเขายังคงขาดแคลนปัจจัย 4 โดยเฉพาะอาหาร จึงทำการล่าสัตว์ เก็บของป่า ตัดไม้เพื่อมาขาย จึงควรมีการสนับสนุนให้เข้าร่วมโครงการปลูกไม้เมืองหนาว ไม้ผล และการส่งเสริมการท่องเที่ยวในรูปแบบเชิงอนุรักษ์ (eco-tourism) 3. ส่งเสริมในการมีส่วนร่วมในการวางแผนอนุรักษ์ฯ ให้ชาวเขา (กลุ่มเป้าหมาย) มีส่วนร่วมในการตัดสินใจไม่ว่าจะเป็นการเตรียมพื้นที่ปลูกป่า การจัดหาพรรณไม้ โดยองค์กรที่เกี่ยวข้องจัดมอบอำนาจหน้าที่ให้รับผิดชอบร่วมกัน 4. กิจกรรมในการประกอบอาชีพของม้ง เกื้อหนุนให้เกิดการอนุรักษ์เพียงใด กิจกรรมที่ทางราชการหรือเอกชนนำไปส่งเสริมควรมีการอนุรักษ์ฯควบคู่ไปด้วย (หน้า 83-88) |
|
|
ค้นหาแบบละเอียด
