| |
Princess Maha Chakri Sirindhorn Anthropology Centre
Ethnic Groups Research Database |
|
Record |
 |
 |
| Subject |
เมี่ยน อิวเมี่ยน,เย้า,ครอบครัว,การคุมกำเนิด,ทัศนคติ,ภาวะเจริญพันธุ์,ความเชื่อ,ลำปาง |
| Author |
นิตยา แสงเล็ก |
| Title |
ปัจจัยที่มีผลต่อการคุมกำเนิดของสตรีชาวเขาเผ่าเย้า อำเภองาว จังหวัดลำปาง |
| Document Type |
วิทยานิพนธ์ |
Original Language of Text |
ภาษาไทย |
| Ethnic Identity |
อิ้วเมี่ยน เมี่ยน,
|
Language and Linguistic Affiliations |
ม้ง-เมี่ยน |
Location of
Documents |
ห้องสมุดศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร |
Total Pages |
140 |
Year |
2530 |
| Source |
หลักสูตรวิทยาศาสตรมหาบัณฑิต (สาธารณสุขศาสตร์) สาขาอนามัยครอบครัว บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยมหิดล |
| Abstract |
จากการศึกษาปัจจัยที่มีผลต่อการคุมกำเนิดของสตรีชาวเขาเผ่าเย้า 4 หมู่บ้านในอำเภองาว จังหวัดลำปาง พบว่าจำนวนบุตร เพศระยะทางจากหมู่บ้านถึงสถานีบริการสาธารณสุข ประสบการณ์เกี่ยวกับการใช้วิธีคุมกำเนิด เช่น อาการข้างเคียง ตลอดจนความกลัวต่อผลเสียที่อาจจะเกิดขึ้นจากการใช้วิธีคุมกำเนิด และข่าวลือมีผลต่อการคุมกำเนิด สำหรับปัจจัยอื่นๆ ได้แก่ ลัทธิการนับถือ ลักษณะของครอบครัว ความรู้และการรับรู้ถึงวิธีคุมกำเนิด แหล่งรับบริการคุมกำเนิด แหล่งข่าวสาร ทัศนคติต่อการคุมกำเนิด ความเชื่อและขนบธรรมเนียมประเพณีที่มีต่อการคุมกำเนิด ตลอดจนการปฏิบัติตัวเมื่อเจ็บป่วย พบว่าไม่มีผลต่อการคุมกำเนิด สตรีชาวเขาเผ่าเย้ามีแนวโน้มจะยอมรับการคุมกำเนิด แต่อัตราการคุมกำเนิดในบางหมู่บ้านยังต่ำ เนื่องจากความรู้ ความเข้าใจเดี่ยวกับการคุมกำเนิดยังไม่ดีพอ ประกอบกับยังนิยมการมีบุตรชายและที่ตั้งหมู่บ้านที่ห่างไกลจากสถานีอนามัยทำให้มีภาวะการเจริญพันธุ์สูงขึ้น จึงควรส่งเสริมความรู้ทางด้านการวางแผนครอบครัวส่งเสริมวิธีคุมกำเนิดที่สตรีชาวเขาเผ่าเย้าให้การยอมรับอยู่แล้ว คือ การฉีดและทำหมันหญิงและควรขยายสถานบริการให้เข้าถึงกลุ่มเป้าหมายมากยิ่งขึ้น (หน้า ก-ข) |
|
| Focus |
ศึกษาปัจจัยที่มีผลต่อการใช้วิธีคุมกำเนิดและไม่ใช่วิธีคุมกำเนิดของหญิงวัยเจริญพันธุ์ รวมทั้งทัศนคติและความเห็นเกี่ยวกับการคุมกำเนิดขนาดครอบครัว เพศของบุตร ความรู้เกี่ยวกับวิธีคุมกำเนิดของชาวเขาเผ่าเย้า จังหวัดลำปาง (หน้า 5-6) |
|
| Ethnic Group in the Focus |
เป็นการศึกษาเย้า บ้านขุนแหง หมู่ที่ 7 ตำบลปงเตา, บ้านขุนแม่หวด หมู่ที่ 4 ตำบลบ้านหวด, บ้านแม่หยวก หมู่ที่ 4 ตำบลบ้านร้อง บ้านห้วยโป่ง หมู่ที่ 1 ตำบลบ้านแหง อำเภองาว จังหวัดลำปาง |
|
| Language and Linguistic Affiliations |
|
| Study Period (Data Collection) |
|
| History of the Group and Community |
|
| Demography |
บ้านขุนแหง หมู่ที่ 7 ตำบลปงเตา อำเภองาว มีจำนวน 32 หลังคาเรือน 54 ครอบครัว ประชากรรวม 353 คน เป็นชาย 83 คน หญิง 91 คน เด็กชาย 81 คน เด็กหญิง 98 คนทั้งหมดนับถือผี (หน้า 59) บ้านขุนแม่หวด หมู่ที่ 4 ตำบลบ้านหวด อำเภองาว มีจำนวน 33 หลังคาเรือน 39 ครอบครัว ประชากรรวม 210 คน เป็นชาย 58 คน หญิง 50 คน เด็กชาย 54 คน เด็กหญิง 48 คนสมาชิกส่วนใหญ่นับถือผี นับถือคริสต์เพียง 1 ครอบครัว (หน้า 55) บ้านแม่หยวก หมู่ที่ 4 ตำบลบ้านร้อง อำเภองาว มีจำนวน 18 หลังคาเรือน 22 ครอบครัว ประชากรรวม 119 คน เป็นชาย 33 คน หญิง 29 คน เด็กชาย 21 คน เด็กหญิง 36 คนทั้งหมดนับถือผี (หน้า 63) บ้านห้วยโป่ง หมู่ที่ 1 ตำบลบ้านแหง อำเภองาว มีจำนวน 15 หลังคาเรือน 26 ครอบครัว ประชากรรวม 176 คน เป็นชาย 45 คน หญิง 46 คน เด็กชาย 36 คน เด็กหญิง 49 คนทั้งหมดนับถือศาสนาคริสต์ (หน้า 67) |
|
| Social Organization |
งานนี้ได้ศึกษาความคิดเห็นเกี่ยวกับขนาดครอบครัวที่เย้าเห็นว่าเหมาะสม พบว่าจำนวนบุตรที่เหมาะสมของประชากรชาวเขาเผ่าเย้าที่นับถือผี,พุทธ-ผี และนับถือคริสต์ที่ใช้วิธีคุมกำเนิด ทุกกลุ่มเห็นสอดคล้องกันว่า มีบุตร 4 คน ถือว่าพอดี(หน้า 78) และให้ความสำคัญกับบุตรชายมากกว่าบุตรหญิงเนื่องจากบุตรชายสืบสกุลได้และเลี้ยงดูพ่อแม่ยามแก่เฒ่า ดังนั้นแม้มีบุตรจำนวนเพียงพอตามต้องการแล้วแต่ยังไม่มีบุตรชายก็จำเป็นต้องมีบุตรต่อไปจนกว่าจะได้บุตรชาย (หน้า 83-84) สำหรับกลุ่มที่ไม่คุมกำเนิดนั้น ทุกกลุ่มลัทธิเห็นว่า จำนวน 3-4 คนกำลังพอดีและเห็นว่าบุตรชายสำคัญกว่าบุตรหญิง (หน้า 102-103, 105) ปัจจุบันค่านิยมต่อครอบครัวขยายของชาวเขาเผ่าเย้า จังหวัดลำปางเริ่มมีความนิยมลดลง เนื่องจากปัญหาทางด้านเศรษฐกิจและที่ดินทำกินลดลง และเห็นว่าการอยู่ด้วยกันเป็นครอบครัวขยายเหมือนสมัยก่อนมีปัญหามาก เช่น การทะเลาะกัน ที่ดินทำกินไม่พอเพียง การแยกครอบครัวจะเป็นวิธีแก้ปัญหาที่ดี (หน้า 85) จึงมีการแยกครอบครัวออกมาจากครอบครัวใหญ่ ทุกกลุ่มลัทธิเห็นด้วยต่อการมีบุตรน้อยและให้ความเห็นว่าครอบครัวใดมีบุตรมากจะยากจน แนวโน้มที่จะมีครอบครัวเดี่ยวจึงมีเพิ่มขึ้น แต่ผลจากการวิจัยครั้งนี้พบว่าลักษณะครอบครัวไม่มีผลต่อการคุมกำเนิดและไม่มีผลต่อจำนวนบุตร (หน้า 120-125) |
|
| Belief System |
หมู่บ้านขุนแหง ตำบลปงเตา นับถือผี หมู่บ้านแม่หยวก ตำบลบ้านร้อง นับถือพุทธ-ผี หมู่บ้านห้วยโป่ง ตำบลบ้านแหง นับถือคริสต์ หมู่บ้านขุนแม่หวด ตำบลบ้านหวด นับถือผี (หน้า 119) การนับถือผี,พุทธ-ผี และคริสต์ ไม่ได้มีส่วนเกี่ยวข้องกับการคุมกำเนิด ลัทธิการนับถือจะมีผลในการปฏิบัติตัวทางด้านเจ็บป่วยเท่านั้น (หน้า 116) |
|
| Education and Socialization |
|
| Health and Medicine |
กลุ่มที่ใช้วิธีคุมกำเนิด ผู้ที่ใช้วิธีคุมกำเนิดทุกลัทธิเข้าใจว่าการคุมกำเนิดคือการไม่ให้มีลูกมาก และส่วนใหญ่รู้จักวิธีคุมกำเนิด คือ กลุ่มนับถือผี รู้จักวิธีคุมกำเนิดทุกชนิด กลุ่มพุทธ-ผี ส่วนใหญ่รู้จักเฉพาะยาเม็ดและทำหมัน และกลุ่มนับถือคริสต์ ส่วนใหญ่รู้จักชนิดยาเม็ด ยาฉีดและทำหมัน ส่วนห่วงอนามัยนั้นไม่มีผู้ใดเคยเห็นเลย (หน้า 86-87) กลุ่มคุมกำเนิดทุกลัทธิมีความเห็นเกี่ยวกับการคุมกำเนิดว่าช่วยให้ไม่มีบุตรมากเกินไป และทำให้ทำงานสะดวกสบาย ส่วนเหตุผลที่ตัดสินใจคุมกำเนิดนั้นเนื่องจากเห็นว่ามีบุตรมากแล้วและต้องการเว้นระยะการมีบุตร และการเลือกใช้วิธีคุมกำเนิดเพื่อเว้นระยะการมีบุตร สามารถใช้ได้ทุกชนิด เนื่องจากเห็นว่าเป็นวิธีชั่วคราวส่วนการเลือกใช้วิธีคุมกำเนิดเมื่อมีบุตรเพียงพอแล้วทุกกลุ่มเห็นว่าควรใช้วิธีทำหมัน เนื่องจากเป็นวิธีการถาวรไม่ต้องกลัวมีบุตรอีก (หน้า 90-92) สำหรับวิธีคุมกำเนิดที่ชอบนั้น กลุ่มนับถือผีชอบวิธีฉีดยา เนื่องจากถ้าใช้วิธีกินยาอาจจะลืมได้ กลุ่มนับถือพุทธ-ผี ชอบวิธีฉีดยาเช่นกัน เนื่องจากสะดวกและคุมได้นาน สำหรับกลุ่มนับถือคริสต์ เห็นว่าวิธีใส่ห่วงอนามัยใช้ง่าย เสียเงินน้อย เมื่อต้องการมีบุตรก็ถอดออกได้ ส่วนวิธีคุมกำเนิดที่ชอบน้อย กลุ่มนับถือผี เห็นว่าการใส่ห่วงอนามัยเพราะอายไม่กล้าให้แพทย์ใส่ให้ กลุ่มนับถือพุทธ-ผีและกลุ่มนับถือคริสต์ เห็นว่าวิธีกินยาเม็ดเพราะลืมง่าย (หน้า 94-95) กลุ่มที่ไม่คุมกำเนิด ผู้ที่ไม่คุมกำเนิดส่วนใหญ่ไม่สามารถตอบได้ว่าการคุมกำเนิดคืออะไร แต่ส่วนใหญ่รู้จักวิธีคุมกำเนิดเกือบทุกวิธี แต่มีสมาชิกบางคนไม่เคยเห็นวิธีคุมกำเนิดที่กล่าวไว้เลย มีสมาชิกกลุ่มนับถือผีเพียง 2 คน ที่เคยใช้วิธีคุมกำเนิด นอกนั้นไม่เคยใช้วิธีคุมกำเนิดมาก่อน สมาชิกที่เคยคุมกำเนิดนั้นที่เลิกเนื่องจากมีอาการข้างเคียง เช่น ปวดท้อง จึงหันมาใช้สมุนไพรแทน (หน้า 106-108) กลุ่มไม่คุมกำเนิดทุกลัทธิเห็นด้วยกับการคุมกำเนิด สาเหตุที่ไม่คุมกำเนิดกลุ่มนับถือผี กำลังใช้สมุนไพรอยู่ 3 คน อีก 2 คนกลัวมีผลต่อร่างกาย กลุ่มพุทธ-ผี ส่วนใหญ่ยังต้องการมีบุตรเพิ่ม ส่วนผู้ที่มีบุตรเพียงพอแล้วแต่ไม่คุมกำเนิดเพราะกลัวผลเสียต่อร่างกายและไม่มั่นใจต่อวิธีคุมกำเนิด ส่วนกลุ่มนับถือคริสต์ยังต้องการมีบุตรเพิ่มส่วนใหญ่เห็นว่าหากตนมีบุตรเพียงพอแล้วจะใช้วิธีคุมกำเนิดถาวร คือทำหมันสำหรับวิธีคุมกำเนิดที่เหมาะสม ทุกกลุ่มลัทธิเห็นว่า ยาเม็ดคุมกำเนิดเหมาะในการใช้เว้นระยะการมีบุตร ส่วนวิธีที่เหมาะสำหรับผู้ที่มีบุตรเพียงพอแล้วคือ การทำหมันส่วนวิธีที่ชอบน้อยที่สุดคือการใส่ห่วงอนามัยเพราะทำให้มีประจำเดือนมาก และเห็นตัวอย่างผู้เคยใช้มีอาการปวดท้อง จะเห็นได้ว่าข่าวลือและอาการข้างเคียงมีผลต่อกลุ่มที่ไม่คุมกำเนิดมาก เช่น ได้ยินว่าการการใช้ยาเม็ด ยาฉีดและทำหมันจะทำให้ร่างกายอ่อนเพลีย (หน้า 111-115) สรุปได้ว่าปัจจัยทางด้านความรู้และการรับรู้ถึงวิธีคุมกำเนิดไม่มีผลต่อการใช้และไม่ใช้วิธีคุมกำเนิด กล่าวคือแม้ว่ากลุ่มที่ไม่คุมกำเนิดจะรู้วิธีคุมกำเนิดทุกชนิดแต่ไม่ได้ตัดสินใจใช้วิธีคุมกำเนิดเลย ปัญหาเกี่ยวกับอาการข้างเคียงเป็นปัจจัยสำคัญต่อการเลือกใช้วิธีคุมกำเนิด (หน้า 126-127) ระยะทางใกล้ไกลของสถานีบริการอนามัยมีผลต่อการใช้วิธีคุมกำเนิด คือ สตรีที่อยู่ใกล้สถานีบริการมีอัตราคุมกำเนิดสูงกว่า สาเหตุหลักของการไม่คุมกำเนิด นั้นมาจากการรับข่าวสารด้านการคุมกำเนิด เช่น ข้อดี-ข้อเสีย และค่าใช้จ่ายสำหรับวิธีคุมกำเนิดแต่ละชนิดของกลุ่มที่ไม่คุมกำเนิดยังไม่ดีพอ จึงตัดสินใจไม่คุมกำเนิด และยังเคยได้ยินข่าวลืออาการต่างๆ ที่เป็นผลจากการคุมกำเนิดจึงมีทัศนคติไม่ดีต่อผลเสียของการคุมกำเนิด เช่น ทำให้อ่อนเพลีย ปวดศีรษะ ผอมและมีผลต่อบุตรที่จะเกิด คือ เมื่อใช้วิธีคุมกำเนิดนานๆเมื่อเลิกใช้ บุตรจะไม่สมบูรณ์ ตัวเหลือง จึงควรเร่งทำความเข้าใจที่ถูกต้องแก่ประชาชนต่อไป (หน้า 130-133) |
|
| Art and Crafts (including Clothing Costume) |
|
| Ethnicity (Ethnic Identity, Boundaries and Ethnic Relation) |
|
| Social Cultural and Identity Change |
|
| Map/Illustration |
ตารางที่ 1 ชาวเขาเผ่าเย้าในจังหวัดลำปาง (หน้า 44) ตารางที่ 2 จำนวนหญิงวัยเจริญพันธุ์ที่แต่งงานแล้วและอยู่กินกันสามีที่คุมกำเนิดของหมู่บ้านแม่ขุนแม่หวดแยกตามกลุ่มอายุและจำนวนบุตรโดยเฉลี่ย (หน้า 57) ตารางที่ 3 จำนวนหญิงวัยเจริญพันธุ์ที่แต่งงานแล้วและอยู่กินกันสามีที่ไม่คุมกำเนิดของหมู่บ้านแม่ขุนแม่หวดแยกตามกลุ่มอายุและจำนวนบุตรโดยเฉลี่ย (หน้า 57) ตารางที่ 4 เปรียบเทียบจำนวนบุตรโดยเฉลี่ยตามเพศและการคุมกำเนิดของหญิงวัยเจริญพันธุ์ที่แต่งงานแล้วและอยู่กินกันสามีบ้านขุนแม่หวด (หน้า 58) ตารางที่ 5 ร้อยละของการคุมกำเนิดแยกตามลักษณะครอบครัวของหญิงวัยเจริญพันธุ์บ้านขุนแม่หวด (หน้า 58) ตารางที่ 6 จำนวนบุตรโดยเฉลี่ยของหญิงวัยเจริญพันธุ์แยกตามลักษณะครอบครัว (หน้า 58) ตารางที่ 7 จำนวนหญิงวัยเจริญพันธุ์ที่แต่งงานแล้วและอยู่กินกับสามีที่คุมกำเนิดของหมู่บ้านขุนแหงแยกตามกลุ่มอายุและจำนวนบุตรโดยเฉลี่ย (หน้า 61) ตารางที่ 8 จำนวนหญิงวัยเจริญพันธุ์ที่แต่งงานแล้วและอยู่กินกับสามีที่ไม่คุมกำเนิดของหมู่บ้านขุนแหงแยกตามกลุ่มอายุและจำนวนบุตรโดยเฉลี่ย (หน้า 61) ตารางที่ 9 เปรียบเทียบจำนวนบุตรโดยเฉลี่ยตามเพศและการคุมกำเนิดของหญิงวัยเจริญพันธุ์ที่แต่งงานแล้วและอยู่กินกันสามีบ้านขุนแหง (หน้า 62) ตารางที่ 10 ร้อยละของการคุมกำเนิดแยกตามลักษณะครอบครัวของหญิงวัยเจริญพันธุ์บ้านขุนแหง (หน้า 62) ตารางที่ 11 จำนวนบุตรโดยเฉลี่ยของหญิงวัยเจริญพันธุ์แยกตามลักษณะครอบครัว (หน้า 63) ตารางที่ 12 จำนวนหญิงวัยเจริญพันธุ์ที่แต่งงานแล้วและอยู่กินกันสามีที่คุมกำเนิดของหมู่บ้านแม่หยวกแยกตามกลุ่มอายุและจำนวนบุตรโดยเฉลี่ย (หน้า 65) ตารางที่ 13 จำนวนหญิงวัยเจริญพันธุ์ที่แต่งงานแล้วและอยู่กินกันสามีที่ไม่คุมกำเนิดของหมู่บ้านแม่หยวกแยกตามกลุ่มอายุและจำนวนบุตรโดยเฉลี่ย (หน้า 65) ตารางที่ 14 เปรียบเทียบจำนวนบุตรโดยเฉลี่ยตามเพศและการคุมกำเนิดของหญิงวัยเจริญพันธุ์ที่แต่งงานแล้วและอยู่กินกันสามีบ้านแม่หยวก (หน้า 66) ตารางที่ 15 ร้อยละของการคุมกำเนิดแยกตามลักษณะครอบครัวของหญิงวัยเจริญพันธุ์บ้านแม่หยวก (หน้า 66) ตารางที่ 16 จำนวนบุตรโดยเฉลี่ยของหญิงวัยเจริญพันธุ์แยกตามลักษณะครอบครัว (หน้า 67) ตารางที่ 17 จำนวนหญิงวัยเจริญพันธุ์ที่แต่งงานแล้วและอยู่กินกันสามีที่คุมกำเนิดของหมู่บ้านห้วยโป่งแยกตามกลุ่มอายุและจำนวนบุตรโดยเฉลี่ย (หน้า 69) ตารางที่ 18 จำนวนหญิงวัยเจริญพันธุ์ที่แต่งงานแล้วและอยู่กินกันสามีที่ไม่คุมกำเนิดของหมู่บ้านห้วยโป่งแยกตามกลุ่มอายุและจำนวนบุตรโดยเฉลี่ย (หน้า 69) ตารางที่ 19 เปรียบเทียบจำนวนบุตรโดยเฉลี่ยตามเพศและการคุมกำเนิดของหญิงวัยเจริญพันธุ์ที่แต่งงานแล้วและอยู่กินกันสามีบ้านห้วยโป่ง (หน้า 70) ตารางที่ 20 ร้อยละของการคุมกำเนิดแยกตามลักษณะครอบครัวของหญิงวัยเจริญพันธุ์บ้านห้วยโป่ง (หน้า 70) ตารางที่ 21 จำนวนบุตรโดยเฉลี่ยของหญิงวัยเจริญพันธุ์แยกตามลักษณะครอบครัว (หน้า 71) ตารางที่ 22 เปรียบเทียบจำนวนบุตรโดยเฉลี่ยตามเพศและการคุมกำเนิดของประชากร จำแนกตามลัทธิการนับถือผี พุทธ–ผีและคริสต์ (หน้า 72) ตารางที่ 23 เปรียบเทียบจำนวนบุตรเฉลี่ยของประชากร จำแนกตามลักษณะครอบครัวและตามลัทธิการนับถือ (หน้า 73) ตารางที่ 24 เปรียบเทียบลักษณะครอบครัวของประชากรจำแนกตามลักษณะการคุมกำเนิดและลัทธิการนับถือ (หน้า 74) ตารางที่ 25 อายุ จำนวนบุตรและวิธีคุมกำเนิดที่ใช้ของกลุ่มประชากรตัวอย่างที่นับถือผี พุทธ- ผี และคริสต์ (หน้า 75) แผนภูมิที่ 1 สัดส่วนผู้ที่คุมกำเนิดและคุมกำเนิดตามวิธีต่างๆ (หน้า 56) แผนภูมิที่ 2 สัดส่วนผู้ที่ไม่คุมกำเนิดและคุมกำเนิดตามวิธีต่างๆ (หน้า 60) แผนภูมิที่ 3 สัดส่วนผู้ที่ไม่คุมกำเนิดและคุมกำเนิดตามวิธีต่างๆของกลุ่มนับถือพุทธ-ผี (หน้า 64) แผนภูมิที่ 4 สัดส่วนผู้ที่ไม่คุมกำเนิดและคุมกำเนิดตามวิธีต่างๆ ของกลุ่มนับถือคริสต์ (หน้า 68) |
|
|
ค้นหาแบบละเอียด
