เป็นการวบรวมนิทานพื้นบ้านของไทยพวนตำบลหาดเสี้ยว มีเนื้อหาครอบคลุมวรรณกรรมพื้นบ้านประเภทนิทาน มีการจำแนกประเภท วิเคราะห์โครงสร้างของนิทาน ภาพสะท้อนสังคมด้านต่าง ๆ เช่นชีวิตความเป็นอยู่ การประกอบอาชีพ ประเพณี ความเชื่อ ค่านิยม ที่ปรากฎในนิทานตามกฎวรรณกรรมพื้นบ้านของเอกเซล ออลริค (หน้า265)

วิเคราะห์ประเภท โครงสร้างและภาพสะท้อนสังคม อันได้แก่ การประกอบอาชีพ ความเชื่อ ประเพณี ค่านิยมที่ปรากฎในนิทานไทยพวน ตำบลหาดเสี้ยว อำเภอศรีสัชนาลัย จังหวัดสุโขทัย

ผู้ศึกษาได้ใช้หลักพื้นฐานทางทฤษฎีแนวคิดในการวิเคราะห์วรรณกรรมท้องถิ่นพื้นบ้านของไทยพวน ตำบลหาดเสี้ยว อำเภอศรีสัชนาลัย จังหวัดสุโขทัย โดยได้อ้างอิงทฤษฎีหรือกฏวรรณกรรมพื้นบ้านของเอกเซล ออริค (Axel Olrik ) นักคติชนวิทยาชาวเดนมาร์ค เป็นที่ยอมรับว่าสามารถใช้เป็นพื้นฐานสำหรับการศึกษาคติชนวิทยา ทำให้มองเห็นลักษณะที่เป็นสากลของนิทานไทยพวน และทำให้กฎของวรรณกรรมพื้นบ้านเป็นสากลมากขึ้น โดยชี้ให้เห็นความต้องการของคนในสังคมอย่างเด่นชัด ในด้านพฤติกรรมที่เป็นแบบอย่างของคนในสังคม ว่าจะต้องมีความประพฤติดี ซื่อสัตย์ มีปัญญาเฉลียวฉลาด ด้วยกฎของการซ้ำและการเพ่งจุดสนใจ นอกจากนี้ยังแสดงให้เห็นถึงค่านิยมที่แปลกไปจากความเป็นจริงในสังคมคือ นิยมยกย่องเมียน้อยให้เป็นคนดี เพื่อเป็นคติเตือนใจให้เมียหลวงประพฤติตนเป็นคนดี สามีจะได้ไม่มีเมียน้อย นอกจากนิทานจะเป็นเครื่องมือในการถ่ายทอดแนวทางการดำเนินชีวิตของคนในสังคมแล้วยังเป็นเครื่องผ่อนคลายความตึงเครียด ให้ความเพลิดเพลินได้อีกด้วย ดังนั้นการศึกษาวิเคราะห์รวบรวมนิทานพื้นบ้านไว้ จึงเป็นหลักฐานสำคัญในการศึกษาวัฒนธรรม ประเพณีดั้งเดิมของคนในท้องถิ่น (หน้า 340-343)

ไทยพวน เป็นกลุ่มชนที่อพยพมาจากเมืองพวน แขวงเมืองเชียงขวาง ประเทศลาว ตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 3 โดยเข้ามาทางชายแดนจังหวัดน่าน แล้วมาตั้งถิ่นฐานที่อำเภอศรีสัชนาลัย (หน้า 5)

ประชากรในจังหวัดสุโขทัยมีภาษาพูดที่แตกต่างกันออกไปหลายภาษาในแต่ละท้องถิ่นของตน ส่วนใหญ่ประมาณร้อยละ 30 จะพูดภาษากลาง นอกนั้นเป็นภาษาถิ่นเช่น ภาษาถิ่นไทยเหนือ ภาษาไทยพวน ภาษาไทยสระบุรี และภาษาจีน (หน้า22) ไทยพวนที่บ้านหาดเสี้ยว ตำบลหาดเสี้ยว อำเภอศรีสัชนาลัย จังหวัดสุโขทัย มีภาษาเป็นของตัวเองคือภาษาถิ่นไทยพวน (หน้า 5)

ไม่ระบุ

อำเภอศรีสัชนาลัยมีความสำคัญทางประวัติศาสตร์คู่กับเมืองสุโขทัยมาตั้งแต่โบราณ เดิมเรียกกันว่าอำเภอด้ง มีหัวหน้าชุมชนเรียกว่าเจ้าปู่เมืองด้ง ชาวบ้านได้สร้างอนุสาวรีย์ของท่านไว้ที่บ้านตึก ได้ 12 ปี ต่อมาย้ายมาที่บ้านป่างิ้วฝั่งซ้ายแม่น้ำยมเนื่องจากที่เดิมมีการคมนาคมไม่สะดวก ต่อมาปี พ.ศ. 2451 ย้ายมาตั้งที่ตำบลหาดเสี้ยวโดยยังใช้ชื่ออำเภอด้งอยู่ จนกระทั่ง พ.ศ. 2460 จึงเปลี่ยนชื่อเป็นอำเภอหาดเสี้ยวตามชื่อของหมู่บ้าน เมื่อปี พ.ศ. 2476 รัฐบาลเห็นว่าสมควรเปลี่ยนชื่อเพื่อให้สอดคล้องกับความเป็นนครเก่าแก่และมีประวัติศาสตร์อันยาวนาน จึงได้เปลี่ยนมาเป็นอำเภอศรีสัชนาลัย หรือที่ชาวบ้านเรียกกันว่า "บ้านเมืองเก่า" ในอดีต (หน้า 31)

ประชากรส่วนใหญ่จะมีลักษณะการตั้งถิ่นฐานบ้านเรือนรวมกันเป็นหมู่เป็นหน่วยอย่างชัดเจน มีส่วนน้อยที่จะตั้งบ้านเรือนแบบกระจาย ยกเว้นพวกไทยภูเขาเท่านั้น แสดงให้เห็นว่าประชากรในพื้นที่อำเภอศรีสัชนาลัยมีการตั้งถิ่นฐานกันมาเป็นเวลานานแล้ว (หน้า30) บ้านของไทยพวนหาดเสี้ยวจะเป็นบ้านยกพื้น มีใต้ถุนสูงประมาณ 1.20-1.50 เมตร สร้างด้วยไม้ ใต้ถุนบ้านสามารถใช้ประโยชน์ในการเลี้ยงสัตว์ หรือตั้งอุปกรณ์ทอผ้าได้ (หน้า38)

ประชากรในเขตอำเภอศรีสัชนาลัยมีการกระจายหลายเผ่าพันธุ์ ต่างก็อพยพมาอยู่ร่วมกับชนพื้นเมือง เนื่องมาจากลี้ภัยการเมือง และสมัครใจมาหาแหล่งที่ทำกินใหม่เช่น ทางตอนเหนือและตะวันตกเป็นคนไทยภูเขา ตอนกลางแถบอำเภอหาดเสี้ยวเป็นไทยพวน ตำบลหาดเสี้ยวมีประชากรทั้งสิ้น 7,082 คนคิดเป็นร้อยละ 8.53 ของประชากรในอำเภอศรีสัชนาลัย จำแนกเป็นชาย 3,420 คน หญิง 3,662 คน บ้านหาดเสี้ยวหมู่ 1 และ 2 จะมีประชากรอาศัยอยู่อย่างหนาแน่น มีจำนวนถึง 4,735 คน คิดเป็นร้อยละ 66.86 ของประชากรทั้งตำบล ประชากรของตำบลหาดเสี้ยวมีความแตกต่างทางชาติพันธุ์ โดยประชากรในหมู่ 1 2 และ 3 เป็นคนไทยพวนประมาณร้อยละ 90 นอกนั้นเป็นคนจีน ส่วนหมู่ที่ 4 และ 5 เป็นคนไทย ที่สืบเชื้อสายมาจากไทยในภาคเหนือ ปะปนกับคนไทยพวนบ้างประมาณร้อยละ 10 (หน้า 34-35)

นิทานไทยพวนตำบลหาดเสี้ยว สะท้อนภาพการประกอบอาชีพทำนามากที่สุด ส่วนใหญ่มีที่ดินทำกินเป็นของตัวเอง การเลี้ยงสัตว์ ทั้งเพื่อการบริโภคในครัวเรือนและใช้แรงงาน การทำประมง ริมฝั่งแม่น้ำยม ช่วงแรกเพื่อการบริโภคในครัวเรือน ต่อมาหลายครอบครัวยึดเป็นอาชีพเสริมหารายได้นอกเหนือจากการทำนา และอีกอาชีพหนึ่งซึ่งถือเป็นอาชีพที่สำคัญของไทยพวนคือ การทอผ้าซึ่งสืบทอดมาตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบันจนเป็นที่รู้จักในนาม "ผ้าหาดเสี้ยว" ส่วนการค้าขายนิยมการค้าทางเรือมากที่สุดเนื่องจากตำบลหาดเสี้ยวนั้นตั้งอยู่บริเวณริมฝั่งแม่น้ำยม นอกจากนี้ ไทยพวนยังนิยมตัดไม้ ล่าสัตว์ เป็นอาชีพเสริมอีกด้วย ( หน้า 37-39, 336-337)

ลักษณะของการอยู่รวมกันเป็นครอบครัวของไทยพวนมีหลายแบบด้วยกันได้แก่ แบบครอบครัวเดี่ยว ครอบครัวขยาย และครอบครัวรวม ส่วนใหญ่นิยมอยู่กันแบบครอบครัวขยายคืออยู่รวมกันหลายครอบครัวที่เป็นเครือญาติกัน เมื่อแต่งงานแล้วก็จะมีการตกลงกันว่าจะให้ฝ่ายชายหรือหญิงไปอยู่บ้านของฝ่ายตรงข้าม ซึ่งเรียกกันว่า "กินมูล" แต่ก็มีแนวโน้มว่าไทยพวนที่แต่งงานแล้วจะแยกตัวออกมาเป็นครอบครัวเดี่ยวมากขึ้น แม้จะห่างไกลกับญาติพี่น้องแต่ก็ไปมาหาสู่กันเสมอ (หน้า 300) ซึ่งลักษณะของครอบครัวเดี่ยวนี้จะปรากฎมากที่สุดในนิทานของไทยพวนตำบลหาดเสี้ยว (หน้า336)

ให้รายละเอียดข้อมูลเกี่ยวกับการเมืองการปกครองน้อยมากบอกแต่เพียงว่า อำเภอศรีสัชนาลัยแบ่งเขตการปกครองออกเป็น 11 ตำบลได้แก่ ตำบลหาดเสี้ยว ตำบลดงคู่ ตำบลท่าชัย ตำบลแก่ง ตำบลตึก ตำบลป่างิ้ว ตำบลแม่สำ ตำบลแม่สิน ตำบลศรีสัชนาลัย ตำบลหนองอ้อ และตำบลสารจิตร (หน้า 28) ส่วนตำบลหาดเสี้ยวนั้นแบ่งเขตการปกครองออกเป็น 5 หมู่บ้าน ได้แก่ บ้านหาดเสี้ยว1 บ้านหาดเสี้ยว 2 บ้านหาดสูง บ้านใหม่ และบ้านป่าไผ่ มีบ้านเรือนทั้งสิ้น 1,329 ครัวเรือน (ข้อมูลปี 2526 ) (หน้า 33)

จากการวิเคราะห์ความเชื่อที่ปรากฎในนิทานไทยพวน พบว่ามีความเชื่อดังต่อไปนี้ ความเชื่อเกี่ยวกับศาสนา คนไทยพวนบ้านหาดเสี้ยวมีการนับถือพระพุทธศาสนาอย่างเคร่งครัดในปีหนึ่ง ๆ จะมีการทำบุญประจำวัน ทำบุญวันพระ ทำบุญตามเทศกาล และการทำบุญบวช มีความเชื่อว่าการให้ทานกับผู้ถือศีลอันบริสุทธิ์จะได้บุญมาก มีความเชื่อเรื่องนรกสวรรค์ และความเชื่อเรื่องบุญวาสนา บุพเพสันนิวาส (หน้า 315-319 ) ความเชื่อเกี่ยวกับสิ่งศักดิ์สิทธิ์ เชื่อว่าสิ่งศักดิ์สิทธิ์คือผู้มีอำนาจสามารถบันดาลให้เกิดเหตุการณ์ต่าง ๆ (หน้า 319) เช่น ความเชื่อเรื่องพระอินทร์ว่าเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่คอยช่วยเหลือคนดีที่ตกทุกข์ได้ยาก ความเชื่อเรื่องพระยาแถนว่าเป็นผู้สร้างโลก ให้กำเนิดสิ่งต่าง ๆ และความเชื่อเรื่องเทวรูป ความเชื่อเรื่องผีและคาถาอาคม ความเชื่อเรื่องผีเกิดขึ้นเพราะความกลัวในสิ่งเหนือธรรมชาติ จึงต้องหาหนทางปัดเป่าความกลัวเหล่านั้นด้วยการใช้เล่ห์กระเท่ห์เสกคาถาอาคมหรือลงเลขยันต์ เพื่อไม่ให้ผีมายุ่งวุ่นวายได้ ความเชื่อเรื่องผีของคนไทยพวนนี้จะมีแต่ผีร้ายไม่มีใครอยากพูดถึงเพราะเชื่อว่าถ้าพูดเรื่องผีแล้วผีจะตามมาหลอกหลอน ซึ่งถือเป็นความเชื่อที่ยังหลงเหลืออยู่ในปัจจุบัน (หน้า 321-323 ) ส่วนประเพณีที่ปรากฎมีดังต่อไปนี้ ประเพณีศพ ไทยพวนไม่นิยมเก็บศพไว้หลายวัน จะรีบจัดการให้เสร็จในวันนั้น มีความเชื่อว่าห้ามให้แมวข้ามศพ ในการเผาศพญาติจะต้องตัดฟืนไปตั้งไว้บนกองฟอน ถ้ายังไม่ได้ฝังหรือเผาตอนกลางคืนจะมีการสวดมาติกา แล้วก็บังสุกุล เมื่อเสร็จพิธีกลับถึงบ้านต้องรีบอาบน้ำชำระร่างกาย (หน้า 323-324) ประเพณีลงข่วง เป็นประเพณีการลงแขกทำงานเล็ก ๆ น้อย ๆ ของสาวไทยพวน มักจะเป็นงานปั่นฝ้าย ถือเป็นโอกาสที่บ่าวสาวไทยพวนจะได้พบปะพูดคุยกันตามประสาหนุ่มสาว โดยมีการจุดไฟไว้ตรงกลางวง ผู้หญิงนั่งปั่นฝ้ายรอบ ๆ กองไฟ ผู้ชายจะมาพูดคุยหยอกเย้าจนกว่าจะปั่นฝ้ายเสร็จหรือเรียกว่าขึ้นข่วง (หน้า 324) ประเพณีแต่งงาน เมื่อชายหญิงตกลงใจจะใช้ชีวิตร่วมกัน ฝ่ายชายก็จะให้ผู้ใหญ่ไปสู่ขอ ฝ่ายหญิง โดยมีข้อแม้ว่าจะแต่งกันได้ก็ต่อเมื่อผู้ใหญ่ทั้ง 2 ฝ่ายเห็นชอบ บางคู่ฝ่าฝืนหนีตามกัน เมื่อผู้ใหญ่ทั้งสองฝ่ายทราบก็จำเป็นต้องยินยอมให้อยู่กินกันได้แต่ต้องทำพิธีขอขมาก่อน (หน้า 325) ประเพณีแห่บั้งไฟ ถือปฏิบัติกันในเดือน 6 เช่นเมื่อมีการฉลองถาวรวัตถุซึ่งสร้างไว้ในวัด ก็จะทำบั้งไฟจุดฉลองด้วยถือว่าเป็นเรื่องบุญกุศลด้วย เพราะเวลาไปจุดจะต้องกล่าวคำถวายเป็นพุทธบูชาก่อน คือเมื่อแต่ละวัดนำบั้งไฟมาพร้อมกันแล้ว ก็จะพากันแบกหามบั้งไฟรอบหมู่บ้าน รอบโบสถ์หรือพระเจดีย์ แล้วกล่าวคำถวายเป็นพุทธบูชา (หน้า 326)

การจัดระบบการศึกษาในตำบลหาดเสี้ยวมีตั้งแต่ระดับชั้นอนุบาลไปจนถึงระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย (หน้า35) เมื่อวิคราะห์จากนิทานไทยพวนตำบลหาดเสี้ยวได้สะท้อนให้เห็นถึงค่านิยมทางการศึกษาใน 2 ลักษณะคือ การศึกษาในวัดโดยมีพระสงฆ์ทำหน้าที่เป็นผู้สอน ซึ่งผู้เรียนจะต้องเป็นชายเท่านั้น และการศึกษาในโรงเรียนโดยมีครูเป็นผู้สอน ซึ่งเป็นการเปิดโอกาสให้ทั้งหญิงและชายมีโอกาสได้เรียนเท่าเทียมกัน นอกจากนี้นิทานไทยพวนตำบลหาดเสี้ยวยังสะท้อนให้เห็นว่า ไทยพวนนิยมส่งลูกเข้าเรียนหนังสือ ศึกษาหาความรู้ตามแหล่งต่าง ๆ ทั้งในและนอกชุมชน โดยเฉพาะในเมืองหลวง เดิมทีผู้ชายมีโอกาสมากกว่าผู้หญิง แต่ปัจจุบันทั้งหญิงและชายมีโอกาสในการศึกษาเท่าเทียมกัน (หน้า327-328)

ไม่มีข้อมูล

การทอผ้าหาดเสี้ยว ของไทยพวนหาดเสี้ยว แต่เดิมทอขึ้นเพื่อใช้เองในครัวเรือน แต่เนื่องจากมีลวดลายที่สวยงามมาก เป็นเอกลักษณ์เฉพาะท้องถิ่น จึงทำให้เป็นที่นิยมของผู้คนต่างถิ่น การทอผ้าในปัจจุบันจึงกลายมาเป็นอุตสาหกรรมในครัวเรือนเป็นการสร้างรายได้แก่ครอบครัวและชุมชน (หน้า 312)

นิทานไทยพวนที่รวบรวมได้มี 61 เรื่อง จำแนกประเภทตามรูปแบบได้ดังนี้ นิทานทรงเครื่อง นิทานคติ นิทานเรื่องสัตว์ นิยาย และนิทานมุขตลก นิทานที่มีมากที่สุดคือนิทานมุขตลก นิทานที่มีน้อยที่สุดคือนิทานทรงเครื่อง นิทานทุกเรื่องมีลักษณะสอดคล้องกับกฎวรรณกรรมพื้นบ้านของเอกเซล ออลริค (หน้า 335) นิทานเหล่านี้ได้แสดงให้เห็นถึงสภาพความเป็นอยู่ของไทยพวน ได้แก่ สถาบันครอบครัว การประกอบอาชีพ ประเพณี ความเชื่อ และค่านิยมต่าง ๆ ได้เป็นอย่างดี นอกจากนี้ยังชี้ให้เห็นถึงความต้องการของคนในสังคมไทยพวนอย่างเด่นชัดในด้านพฤติกรรมที่เป็นแบบอย่างที่ดี ได้แก่ มีความประพฤติดี ซื่อสัตย์ มีสติปัญญา เฉลียวฉลาดสามารถแก้ปัญหาต่างๆ ได้ดี นิทานจึงมีบทบาทสำคัญในการถ่ายทอดแนวทางในการดำเนินชีวิตของคนในสังคมนอกจากจะเป็นการสอนคนโดยทางอ้อมแล้วยังเป็นเครื่องผ่อนคลายความตึงเครียดให้ความสนุกเพลิดเพลินกับคนในสังคมอีกด้วย (หน้า 336)

ไม่มีข้อมูล

ในนิทานไทยพวนตำบลหาดเสี้ยวปรากฎค่านิยมเรื่องเมียน้อย เมียหลวง ซึ่งแปลกไปจากความเป็นจริงในสังคมทั่วไปคือ นิยมยกย่องเมียน้อยให้เป็นคนดี และแก้ปัญหาช่วยเหลือสามีให้พ้นจากอันตรายได้ ซึ่งตรงกันข้ามกับเมียหลวงที่เป็นคนไม่ดี ไม่สามารถช่วยเหลืออะไรสามีได้ ซึ่งความเป็นจริงในสังคมไทยพวนนั้นไม่นิยมมีเมียน้อย ปรากฎการณ์ที่เกิดขึ้นในนิทานอาจสันนิษฐานได้ 2 กรณีคือ เป็นนิทานที่ได้รับอิทธิพลจากท้องถิ่นอื่น และอาจเป็นความต้องการของไทยพวนเองที่ต้องการสอนเมียหลวงให้เป็นคนดีเพื่อป้องกันสามีไปมีเมียน้อยก็เป็นได้ (หน้า 340-341)

ไม่มีข้อมูล

ไม่มี

ผู้เขียนได้ใช้แผนที่ แผนผังและตาราง เพื่ออธิบายข้อมูลเชิงปริมาณให้เห็นภาพที่ชัดเจน ได้แก่ ตารางแสดงความหนาแน่นของประชากร อำเภอศรีสัชนาลัย จังหวัดสุโขทัย (หน้า 29) ตารางแสดงพื้นที่และครัวเรือนของตำบลหาดเสี้ยว (หน้า 34) ตารางแสดงข้อมูลการศึกษาในตำบลหาดเสี้ยว อำเภอศรีสัชนาลัย จังหวัดสุโขทัย (หน้า36) แผนที่จังหวัดสุโขทัย (หน้า368) แผนที่อำเภอศรีสัชนาลัย จังหวัดสุโขทัย (หน้า 369) แผนที่ตำบลหาดเสี้ยว อำเภอศรีสัชนาลัย จังหวัดสุโขทัย (หน้า 370) แผนที่จังหวัดสุโขทัย (หน้า368)