เป็นการศึกษาพิธีกรรมการฟ้อนผีหมอและการปรับเปลี่ยนพิธีกรรมการฟ้อนผีหมอของโส้อำเภอดงหลวง จังหวัดมุกดาหาร โดยศึกษาจากเอกสารและภาคสนาม กลุ่มตัวอย่างคือหมอเหยาและผู้รู้ นำเสนอผลการศึกษาแบบพรรณนาวิเคราะห์ ปรากฎผลดังนี้ พิธีกรรมการฟ้อนผีหมอของโส้ อ.ดงหลวง ปฏิบัติสืบทอดกันมาตั้งแต่บรรพบุรุษ เป็นพิธีกรรมที่ทำในเดือน 4 ของทุกๆ ปี ใช้เวลา 2 วันกับ 1 คืน เป็นการแสดงความกตัญญูกตเวทีและเคารพต่อผีบรรพบุรุษ โส้เชื่อว่าหลังจากประกอบพิธีกรรมนี้แล้วจะทำให้โส้อยู่เย็นเป็นสุขพ้นจากอันตราย และยังเชื่อว่าเป็นการบูชาพญาแถนเพื่อให้ฝนตกตามฤดูกาลเพื่อเป็นขวัญกำลังใจในการทำเกษตรในปีนั้นๆ จากการศึกษายังพบว่าพิธีกรรมเปลี่ยนไปจากอดีต ดังนี้ การปรับเปลี่ยนพิธีกรรมด้านองค์ประกอบเพื่อความเหมาะสมและสะดวกในการจัดหา เช่น การเซ่นสรวงบูชามีการปรับเปลี่ยนวัสดุอุปกรณ์ในการเซ่นสรวง วัสดุอุปกรณ์ที่เคยผลิตเองก็จัดซื้อตามท้องตลาดตามท้องสมัยนิยม เช่น ดอกรักจากที่เคยเก็บจากหัวไร่ปลายนาก็เปลี่ยนมาใช้ดอกพลาสติกแทน เหล้าขาวจากอดีตก็เปลี่ยนเป็นน้ำอัดลมและเหล้าขาวบ้างตามโอกาส การปรับเปลี่ยนพิธีกรรมด้านขั้นตอน ยังคงเหมือนเดิม จะปรับเปลี่ยนเฉพาะองค์ประกอบด้านเครื่องแต่งกาย วัสดุอุปกรณ์ในการเซ่นสรวง การละเล่นพิธีกรรมในแต่ละขั้นตอน การปรับเปลี่ยนพิธีกรรมด้านความเชื่อ ยังคงคติความเชื่อเหมือนเดิม แม้จะปรับเปลี่ยนองค์ประกอบ ขั้นตอน วัสดุ แต่ก็ไม่ทำให้คติความเชื่อของโส้ต่อพิธีกรรมนี้เปลี่ยนแปลงไปจากเดิม การปรับเปลี่ยนเพียงเพื่อความอยู่รอดของพิธีกรรมและการสืบทอดพิธีกรรมของโส้ อ.ดงหลวง จ.มุกดาหาร (ดูบทคัดย่อ)

เพื่อศึกษาถึงการปรับเปลี่ยนพิธีกรรมการฟ้อนผีหมอของโส้ อำเภอดงหลวง จังหวัดมุกดาหาร

ไม่มี

กลุ่มชาติพันธุ์ที่ศึกษาในงานชิ้นนี้คือกลุ่มชาติพันธุ์ "โส้" ใน อ.ดงหลวง โดยเฉพาะหมู่บ้านกลุ่มชาติพันธุ์โส้จำนวน 6 หมู่บ้าน คือ บ้านหนองยาง บ้านหนองยางน้อย บ้านดงหลวง บ้านเปียด บ้านโสถ และบ้านโพนแดง (หน้า 4)

ใช้ภาษาตระกูลมอญ - เขมร คล้ายกุยหรือข่า (หน้า 9)

ระยะเวลาในการศึกษาค้นคว้าตั้งแต่เดือนมีนาคม 2542 ถึงเดือนตุลาคม 2542 (หน้า 5)

กลุ่มชาติพันธุ์โส้อพยพสู่ประเทศไทย 2 ครั้ง กระจายกันอยู่ทั่วไปบริเวณภาคอีสานและภาคตะวันออก เชื่อว่าการอพยพครั้งแรกเข้ามาตามคำทำนายและคำสั่งของแถนให้โยกย้ายที่อยู่ใหม่เพื่อความมั่นคงและเจริญรุ่งเรืองในอนาคต ครั้งที่ 2 โส้อพยพมาในรัชกาลที่ 3 เป็นการอพยพเข้าไทยครั้งใหญ่โดยเข้ามาทาง จ.นครพนม เนื่องจากเป็นช่วงเวลาที่กองทัพไทยกวาดต้อนโส้จากเมืองตะโปนมา ซึ่งอพยพเข้ามาสู่เมืองรามราช เมืองกุสุมาลย์มณฑลและภาคตะวันออก ส่วนการอพยพเข้าสู่ จ.มุกดาหารนั้น เข้ามาก่อนพวกที่ถูกกวาดต้อนมาพร้อมกับสงคราม ตามตำนานว่าเป็นคำสั่งของแถนโดยผู้ทรงเจ้าทรงผีของโส้เป็นผู้บอกว่าอีกไม่ช้าจะเกิดกลียุคบริเวณนี้ จึงให้พวกลูกหลานที่รักอิสระและความสงบให้อพยพหนีข้ามแม่น้ำโขงมายังดินแดนอันศักดิ์สิทธิ์ซึ่งอยู่บริเวณที่มีหนองน้ำศักดิ์สิทธิ์อยู่ในบริเวณนั้นด้วยและเป็นบริเวณที่อุดมสมบูรณ์ จะทำให้กลุ่มชาติพันธุ์โส้เจริญรุ่งเรืองสืบไปในอนาคต ผู้ที่เชื่อถือตามคำทำนายก็เดินทางมาตามคำบอกนั้น (หน้า 1) โส้ในภาคอีสานอยู่กระจายกันเป็นกลุ่มๆ เช่น ที่ อ.โพนพิสัย จ.หนองคาย อ.ท่าอุเทน อ.ปลาปาก อ.ศรีสงคราม อ.โพนสวรรค์ จ.นครพนม อ.กุสุมาลย์ อ.พรรณานิคม จ.สกลนคร อ.กุฉินารายณ์ อ.เขาวง จ.กาฬสินธุ์ และ อ.เมืองมุกดาหาร อ.ดอนตาล อ.คำชะฮี อ.ดงหลวง จ.มุกดาหาร เป็นกลุ่มที่อพยพมาจากบริเวณแถบภาคกลางของลาวในเขตการปกครองเมืองภูวดลสอางค์หรือภูวานากระเด้ง ในสมัยที่อาณาจักรไทยบริเวณนี้ประกอบด้วยเมืองพิณ เมืองนอง เมืองวัง-อ่างคำ และเมืองตะโปน หรือเมืองเซโปน โส้อาศัยในลาวเป็นกลุ่มเล็กๆจำนวน 5-20 ครอบครัว โดยส่วนใหญ่อาศัยอยู่ตามหลังเขาและซอกเขา ตั้งบ้านเรือนอยู่เป็นหย่อมๆ (หน้า 9-10) โส้อพยพเข้าสู่ จ.มุกดาหารในสมัยของพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ในปี 2359 ก่อนพวกที่ถูกกวาดต้อนมาอันเนื่องจากสงคราม โส้ที่อพยพมาส่วนใหญ่มาจากเมืองวัง-อ่างคำ เมืองตะโปนหรือเซโปน อพยพมาโดยการเดินเท้าแบบกลุ่มคาราวาน เดินข้ามริมน้ำโขงขึ้นฝั่งที่บ้านคำฝักแพว เดินเท้าตามลำห้วยชะโนดไปทางทิศตะวันตก เมื่อพบหนองน้ำและป่าสูงใหญ่ที่มีพืชพันธุ์ไม้สมบูรณ์จึงพากันตั้งรกรากบ้านเรือนบริเวณนั้นประมาณ 10-12 ครอบครัว และมีกลุ่มหนึ่งเดินทางต่อเพื่อต้องการอยู่บนป่าเขาโดยติดตามหลวงวาโนพบหนองน้ำใหญ่ที่ถูกต้องตามตำนานโส้ จึงตั้งชื่อหนองน้ำนี้ว่า "หนองฮก" หรือ "หนองฮะ" ซึ่งเป็นแหล่งน้ำที่อุดมสมบูรณ์ และเป็นที่อยู่ของชุมชนในปัจจุบัน (หน้า 11-12)

ไม่มีข้อมูล

ตำบลดงหลวงมีประชากร 4,595 คน ชาย 2,301 คน หญิง 2,294 คน (หน้า 12) ตำบลคำชะโนดน้อย มีประชากรรวม 4,906 คน ชาย 2,397 คน หญิง 2,509 คน (หน้า 13)

โส้มีอาชีพทำไร่ ทำสวน อาศัยน้ำฝนจากธรรมชาติเป็นหลัก เป็นสังคมการเกษตรแบบไม่สลับซับซ้อน พืชส่วนใหญ่ที่ปลูกเป็นพืชผักต่างๆ เช่น พริก มะเขือ ผักต่างๆ ซึ่งปลูกยังชีพพอเลี้ยงตัวเองและครอบครัว เป็นกลุ่มที่ชำนาญในการล่าสัตว์ (หน้า 10)

ไม่มีข้อมูล

ไม่มีข้อมูล

โส้เชื่อเรื่องสิ่งเหนือธรรมชาติหรือผีสางเทวดา เมื่อโส้คนใดคนหนึ่งทำผิดฮีตคลองแล้วก็เชื่อว่าผีนั้นต้องมาทำให้คนใดคนหนึ่งมีอาการเจ็บป่วยขึ้น ต้องไปหาหมอมารักษาซึ่งโส้เรียกว่า "หมอเหยา" มาประกอบพิธีกรรมเพื่อรักษาพยาบาลผู้ป่วยหรือทำพิธีกรรมเหยาขึ้นมาเพื่อให้สมาชิกในครอบครัว ญาติพี่น้องพ้นจากอันตราย โส้ยังนับถือผี คือ วิญญาณผีบรรพบุรุษ ซึ่งเชื่อว่าคือวิญญาณของบรรพบุรุษผู้ล่วงลับไปแล้วยังวนเวียนอยู่ในบ้านเรือนของโส้เพื่อดูแลลูกหลาน ทักท้วงเรื่องไม่ดีงาม เพื่อเป็นการระลึกถึงผีบรรพบุรุษ โส้ อ.ดงหลวง จึงประกอบพิธีกรรมการฟ้อนผีหมอเพื่อบูชาผีบรรพบุรุษ ซึ่งจะช่วยทำให้ฝนตกต้องตามฤดูกาล ข้าวปลาอาหารสมบูรณ์ในปีนั้นๆ การฟ้อนผีหมอต้องทำติดต่อกันทุกปี ถ้าปีไหนไม่ประกอบพิธีกรรมจะทำให้สมาชิกในครอบครัวหรือญาติพี่น้องเจ็บป่วยอยู่ตลอดเวลาและพืชพันธุ์ธัญญาหารจะไม่อุดมสมบูรณ์ การประกอบพิธีกรรมฟ้อนผีหมอนี้จะทำในเดือน 4 ของทุกๆ ปี (หน้า 2) ในงานวิจัย ผู้ศึกษาได้วิเคราะห์ข้อมูลของพิธีกรรมการฟ้อนผีหมอของโส้ อ.ดงหลวง จ.มุกดาหาร ออกเป็น 4 ประเด็นคือ 1)องค์ประกอบของพิธีกรรม 2)ขั้นตอนของพิธีกรรม 3)คติความเชื่อของพิธีกรรม 4)การปรับเปลี่ยนของพิธีกรรม องค์ประกอบพิธีกรรม มี 3 ส่วน คือ 1) การเซ่นสรวงบูชา 2) การกินเลี้ยง 3) การละเล่น ในการเซ่นสรวงบูชามีบุคคลที่เข้าร่วมพิธีกรรมคือ 1) หมอเหยาเจ้าของหิ้งผีที่เป็นเจ้าภาพ 2) หมอเหยาที่เชิญมาร่วมพิธีกรรม เป็นหมอที่ประกอบพิธีกรรมทุกขั้นตอน 3) หมอเหยาที่เชิญมาร่วมดูพิธีกรรมเท่านั้น 4) หมอแคนหรือหมอดนตรีอื่นๆ 5) ญาติพี่น้องของหมอเหยาและชาวบ้าน เพื่อมาช่วยดูแลเตรียมงานตลอด 2 วัน 1 คืน วัสดุอุปกรณ์หรือเครื่องคายที่ใช้ประกอบพิธีกรรมมีดังนี้ 1)วัสดุอุปกรณ์ที่เป็นเครื่องเล่นของผี ต้องทำใหม่ทุกชิ้นในตอนเช้าของวันทำพิธีกรรม มีดังนี้ หิ้งผี, แจกันดอกไม้, มาลัยดอกไม้สด, ช้างแกะสลัก, ม้า, เรือ, ไม้หลักเมือง, บุหรี่, หอตุ้มหอโฮง, กลองหรือฆ้อง, ฝ้ายตีกลองตีฆ้อง, ฝ้ายสำหรับคล้องช้าง, หน้าไม้, ไม้พายเรือ, โอ่งน้ำ, เหล้าขาว, กระด้ง, สวิง, ดาบ, แคน 2) วัสดุเครื่องคายที่ใช้ประกอบการฟ้อนผีหมอ จัดแต่งเหมือนกับเครื่องคายในพิธีเหยารักษาคนเจ็บป่วย มีวัสดุ เงิน 6 หรือ 12 บาท ข้าวสาร ไข่ไก่สุก 2 ฟอง ดอกไม้ เทียน ฝ้ายขาว เจ้าภาพต้องจัดหาวัสดุให้ครบจำนวนหมอเหยาที่ถูกเชิญมา สถานที่ประกอบพิธีกรรมจะจัดขึ้นบริเวณใกล้ๆบ้านเรือนของหมอเหยาเจ้าภาพ โดยจะสร้างตูบหรือปะรำ 1 หลัง ส่วนวันและเวลาประกอบพิธีกรรมจะทำกันในเดือน 4 ของทุกๆ ปี จะทำทุกๆ ปี หรือปีเว้นปีก็ได้ ขึ้นอยู่กับสภาวะเศรษฐกิจของแต่ละครอบครัว การกินเลี้ยง เหล้าเป็นสิ่งสำคัญในพิธีกรรมเซ่นสรวง โดยเฉพาะเหล้าขาว เพราะเชื่อว่า เหล้าเป็นเครื่องดื่มที่ผีบรรพบุรุษชอบและยังเชื่อว่าเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ เหล้าทุกขวดที่ใช้ในพิธีกรรมหมอเหยาและผู้เข้าร่วมพิธีกรรมจะนำมาดื่มในการกินเลี้ยงเพื่อความเป็นสิริมงคลกับตัวผู้เข้าร่วม รวมไปถึงอาหารคาวหวานด้วย โส้ถือว่าเป็นการรับเศษอาหารจากผีบรรพบุรุษ ทำให้อยู่เย็นเป็นสุขปลอดภัยจากอันตราย การละเล่น โส้ให้ความสำคัญกับการละเล่นนี้มาก เพราะเชื่อว่าเป็นการรำลึกถึงผีบรรพบุรุษ แสดงความกตัญญูกตเวทีที่ช่วยปกป้องรักษาตนเองและครอบครัวให้ห่างจากอันตราย ขั้นตอนของพิธีกรรม มี 2 ช่วงคือ 1) ขั้นตอนพิธีกรรมการฟ้อนผีหมอในช่วงกลางคืน 2) ขั้นตอนพิธีกรรมการฟ้อนผีหมอในช่วงกลางวัน ขั้นตอนพิธีกรรมการฟ้อนผีหมอในช่วงกลางคืน ใช้เวลาประมาณ 3 ชม. ถึงเที่ยงคืน มี 11 ขั้นตอนคือ 1) การฟ้อนไหว้ครู 2) การฟ้อนเรียกเทวดามาสิงร่าง 3) การฟ้อนเล่นไม้ 2 อัน 4) การฟ้อนเล่นไม้ 1 อัน 5) การฟ้อนเล่นดอกไม้ 6) การฟ้อนเล่นหอโฮง 7) การฟ้อนตีกลอง 8) การฟ้อนเล่นปืนและธนู 9) การฟ้อนเล่นม้า 10) การฟ้อนเล่นเทียน 11) การฟ้อนเล่นมวย ขั้นตอนพิธีกรรมการฟ้อนผีหมอในช่วงกลางวัน ใช้เวลาประมาณ 5 ชม. เสร็จประมาณ 15.00 น. มี 10 ขั้นตอน ดังนี้ 1) การไหว้ครู 2) การเหยาปัดรังควาน 3) การฟ้อนเล่นไม้ 2 อัน 4) การฟ้อนเล่นไม้ 1 อัน 5) การฟ้อนเล่นหอโฮง 6) การฟ้อนเล่นตีกลองตีฆ้อง 7) การฟ้อนเล่นปืนและธนู 8) การฟ้อนเล่นช้าง 9) การฟ้อนเล่นเรือ 10) การฟ้อนแสดงถึงความอุดมสมบูรณ์ คติความเชื่อของพิธีกรรม ความเชื่อของบุคคล หมอเหยาเป็นผู้หญิงทั้งหมด ส่วนมากอายุตั้งแต่ 45 ปีขึ้นไป บุคคลที่จะเป็นหมอเหยาต้องถูกเลือกจากผีบรรพบุรุษ ผู้สืบทอดหมอเหยาต้องเป็นเครือญาติกลุ่มชาติพันธุ์โส้ ความเชื่อเกี่ยวกับวัสดุสิ่งของ ที่ใช้ประกอบพิธีกรรม เช่น เครื่องบูชา เครื่องเซ่น โดยเชื่อว่า ธูปและเทียนสามารถเป็นสื่อติดต่อระหว่างมนุษย์กับวิญญาณของผีบรรพบุรุษได้ ความเชื่อเกี่ยวกับวัน เวลา เหตุที่เลือกเอาเดือน 4 ของทุกปีเพื่อประกอบพิธีกรรม เพราะชาวบ้านและหมอเหยาเชื่อว่า ผีบรรพบุรุษจะพอใจที่แม้ตนจะจากโลกนี้ไปแล้ว แต่ลูกหลานยังคำนึงถึงจัดพิธีกรรมให้ทุกปี ความเชื่อเกี่ยวกับขั้นตอนการประกอบพิธีกรรม มีความเชื่อเรื่องวิญญาณของบรรพบุรุษแฝงไว้ในองค์ประกอบและขั้นตอนของพิธีกรรมที่แสดงออกถึงการนับถือผีบรรพบุรุษตั้งแต่เกิดจนตาย (หน้า 24-78) การปรับเปลี่ยนพิธีกรรม (หน้า 60-78)

โส้ไม่ได้รับการศึกษาเท่าที่ควร เนื่องจากสภาพภูมิประเทศไม่เอื้ออำนวย (หน้า 10)

อาหารและยารักษาโรคส่วนใหญ่ได้จากป่าและแหล่งน้ำ (หน้า 10)

ไม่มีข้อมูล

ตามตำนานของโส้กล่าวไว้ว่า โส้มีบรรพบุรุษที่กล้าหาญในการสู้รบและการเดินป่า ได้แก่ ขุนทั้งสาม คือ ปู่ลางเชิง ขุนเค็ก ขุนคาน ขุนทั้งสามมีความเก่งกล้าสามารถ โดยเคยขึ้นไปอยู่ที่เมืองแถนแต่ก็ต้องกลับมาอยู่ที่เมืองมนุษย์เนื่องจากไม่สะดวกเท่าที่ควร ดังคำกล่าวว่า "อยู่เมืองแถน บ่แกน แล่นเมืองฟ้าบ่เป็น" จึงลงมาอยู่เมืองมนุษย์บริเวณนาน้อยอ้อยหนู โดยทำมาหาเลี้ยงชีพตามธรรมดาจนได้เกิดมวลมนุษย์จากผลไม้ที่เรียกว่า "น้ำเต้าปุ้ง" และได้กำเนิดมนุษย์เป็นไทยลอ ไทยเลิง และไทยกวาง ซึ่งเป็นบรรพบุรุษของคนไทย คนลาว ผู้ไทยและคนญวณในเวลาต่อมา ปัจจุบันโส้เชื่อว่าบรรพบุรุษของเขาเกิดจากน้ำเต้าปุ้งจริงและยังนับถืออยู่โดยเชื่อว่าข่าหรือโส้เป็นพี่คนโต ย้อเป็นพี่คนรอง ผู้ไทยและผู้ลาวเป็นน้องคนสุดท้อง (หน้า 10)

ที่อำเภอดงหลวงมีกลุ่มชาติพันธุ์ต่างๆ เช่น กลุ่มชาติพันธุ์โส้ร้อยละ 60 กลุ่มชาติพันธุ์ผู้ไทยร้อยละ 25 กลุ่มชาติพันธุ์ข่าร้อยละ 10 และกลุ่มชาติพันธุ์อื่นๆ ร้อยละ 5 (หน้า 12)

ปัจจุบันความเชื่อในพิธีกรรมการฟ้อนผีหมอได้ปรับเปลี่ยนไปตามกระแสโลกาภิวัตน์ การประกอบวัสดุอุปกรณ์เปลี่ยนจากเหล้าขาวเป็นเบียร์หรือน้ำอัดลม ดอกรักของจริงเป็นดอกรักพลาสติกในบางครั้ง แต่ก็ไม่ได้ทำให้ความเชื่อในการประกอบพิธีกรรมเปลี่ยนไป (หน้า 2, และดูรายละเอียดการปรับเปลี่ยนพิธีกรรมได้ที่หน้า 60-78)

ไม่มีข้อมูล

ไม่มี

ตาราง เปรียบเทียบขั้นตอนการประกอบพิธีกรรมช่วงกลางคืนและกลางวัน (หน้า 56) การปรับเปลี่ยนวัสดุอุปกรณ์ในการประกอบพิธีกรรม (หน้า 64) การเปรียบเทียบการปรับเปลี่ยนพิธีกรรมการฟ้อนผีหมอ (หน้า 77) ภาพประกอบ วัสดุอุปกรณ์ในการประกอบพิธีกรรม (หน้า 28) เครื่องคายเหยาที่ใช้ประกอบพิธีกรรมการฟ้อนผีหมอ (หน้า 29) ตูบหรือปะรำที่ใช้ประกอบพิธีกรรมการฟ้อนผีหมอ (หน้า 30) การเสี่ยงดาบของง้าวหรือหมอเหยาบนถ้วยข้าวสาร (หน้า 34) หมอเหยากำลังฟ้อนเพื่อเรียกเทวดามาสิงร่างของตนเอง (หน้า 35) หมอเหยาทำพิธีคารวะหลักบ้านหรือผีปู่ตา (หน้า 36) หมอเหยาฟ้อนเล่นไม้ 2 อัน (หน้า 37) หมอเหยากำลังเล่นฟ้อนไม้ 1 อัน (หน้า 38) หมอเหยาฟ้อนเล่นดอกไม้เพื่อบูชาพญาแถน (หน้า 39) หมอเหยากับหอโฮงของบรรพบุรุษ (หน้า 40) หมอเหยานำกลองที่ทำจากไข่ปักไว้ที่เสาข้างตุ่มน้ำ (หน้า 41) เฒ่าจ้ำกับการฟ้อนเล่นปืนและธนูกำลังโยนดินปืนลงบนเทียนเกิดประกายไฟ (หน้า 42) หมอเหยาฟ้อนเล่นม้า (หน้า 43) หมอเหยากำลังแต่งตัวเพื่อออกเล่นในขั้นตอนการเล่นเทียน (หน้า 44) หมอเหยากำลังฟ้อนเล่นเทียน (หน้า 45) หมอเหยากำลังฟ้อนเล่นชกมวย (หน้า 46) หัวหน้าหมอเหยากำลังไหว้ครูในช่วงกลางวัน (หน้า 48) ผู้ศึกษาค้นคว้าเข้าร่วมพิธีกรรมปัดรังควาน (หน้า 49) หมอเหยาฟ้อนเล่นตีกลอง ตีฆ้อง ก่อนนำไปเก็บในตูบเหยา (หน้า 50) หมอเหยาฟ้อนเล่นปืนและธนูก่อนนำไปเก็บในตูบเหยา (หน้า 50) เครื่องคาวหวานที่นำมาเซ่นไหว้ผีบรรพบุรุษ (หน้า 51) เฒ่าจ้ำกำลังคล้องช้างที่มาเล่นน้ำ (หน้า 52) เฒ่าจ้ำและหมอเหยากำลังเล่นคล้องเรือ (หน้า 53) หมอเหยาเล่นน้ำเพื่อแสดงถึงความอุดมสมบูรณ์ (หน้า 54) หมอเหยาเล่นช้อนปลาแสดงถึงความอุดมสมบูรณ์ (หน้า 55) คนแก่ที่เข้าร่วมชมพิธีกรรม (หน้า 62) เด็กๆ ที่มาชมพิธีกรรม (หน้า 63) แคนดนตรีประกอบพิธีกรรมการฟ้อนผีหมอในอดีต (หน้า 67) เครื่องขยายเสียง ดนตรีที่ใช้ประกอบพิธีกรรมในปัจจุบัน (หน้า 68) การแต่งกายของหมอเหยาในปัจจุบัน (หน้า 71)