เนื้อหาส่วนใหญ่เน้นในส่วนของลักษณะการตั้งบ้านเรือน และสิ่งปลูกสร้างอันเกี่ยวโยงผูกพันอยู่กับความเชื่อ-ประเพณี-พิธีกรรม กลายเป็นส่วนหนึ่งของวิถีชีวิตลีซอ

ศึกษารูปแบบการตั้งถิ่นฐาน และลักษณะการตั้งบ้านเรือนของชาวเขาเผ่าลีซอ

ไม่มี

ลีซอเรียกตัวเองว่า ลีซู แบ่งเป็น 3-กลุ่มย่อย ดังนี้ 1) ลีซอลาย (Flowery Lisu) 2) ลีซอดำ (Black Lisu or Independent Lisu) 3) ลีซอขาว (White Lisu) ลีซอในประเทศไทยส่วนใหญ่เป็นลีซอลาย มีอลีซอดำยู่บ้างเพียงไม่กี่คน (หน้าคำนำ) หลายแซ่สืบเชื้อสายบรรพบุรุษมาจากจีน ไม่พบปัญหาขัดแย้งเรื่องเชื้อชาติหรือขนบธรรมเนียมประเพณีความเชื่อถือแต่อย่างใด จีนฮ่อบางคนแต่งงานกับหญิงลีซอ บุตรหลานที่เกิดมาจึงเป็นลีซอไปในที่สุด (หน้า 8-9)

ภาษาลีซอจัดอยู่ในตระกูลภาษาจีน-ธิเบต (Sino-Tibetan) สาขาธิเบต-พม่า (Tibeto-Burman) (หน้าคำนำ)

ไม่ได้ระบุรายละเอียด เพียงแต่ระบุว่า รวบรวมข้อมูลจากหน่วยงานและบุคคลที่เกี่ยวข้องในปี พ.ศ. 2525

ตามประวัติศาสตร์กล่าวไว้ว่า ลีซอสู้รบกับชนเผ่าอื่นหลายครั้ง และได้อพยพกระจัดกระจายลงมาทางใต้เข้าไปในประเทศอินเดีย พม่า ไทย ลีซออพยพเข้ามาในประเทศไทยครั้งแรก ระหว่างปี พ.ศ. 2462-2464 และได้ตั้งหมู่บ้านลีซอแห่งแรกบนภูเขาในท้องที่จังหวัดเชียงราย

การปลูกสร้างบ้านในหมู่บ้านลีซอมีลักษณะไม่เป็นแถวเป็นแนวระเกะระกะ (หน้า 7) ทางเข้าหมู่บ้านมีการปลูกสร้างศาลาไว้ข้างทาง หันหน้าออกไปยังทางเดิน (หน้า 3-4) ศาลผีประจำหมู่บ้าน ตั้งอยู่บนเนินเขาสูงกว่าหมู่บ้านเล็กน้อย หากไม่มีเนินเขาก็อาจตั้งบริเวณกลางหมู่บ้านก็ได้ มักล้อมรั้วไม้ไผ่หรือปักไม้ไว้ห้ามผู้หญิงเข้า (หน้า 5) ลีซอจะปลูกสร้างศาลผีประจำหมู่บ้านไว้ก่อนที่จะปลูกสร้างบ้าน ประตูบ้านจะต้องอยู่ในแนวหรือทิศทางที่ไม่ตรงกับประตูของศาลผีประจำหมู่บ้าน หิ้งบูชาผีภายในบ้านและประตูบ้านของแต่ละครอบครัว จะอยู่ในแนวตรงกันตามยาวไม่ได้ ในบางแซ่สกุล ผู้ที่เป็นบุตรหลานหรือญาติพี่น้องที่อยู่ในลำดับชั้นที่ต่ำกว่าจะปลูกสร้างบ้านในแนวนอนตามขวาง เป็นแนวเดียวกันกับผู้ที่มีอาวุโสซึ่งอยู่ในลำดับชั้นที่สูงกว่าไม่ได้ (หน้า 5-8) ในการเลือกสถานที่ปลูกสร้างบ้านจะมีการประกอบพิธีกรรมเสี่ยงทาย และมักปลูกสร้างหลังฤดูเก็บเกี่ยวช่วงเดือนมกราคม-มีนาคม (หน้า 14-15) (รายละเอียดรูปแบบบ้านอยู่อาศัย ดูหัวข้อ Art and Crafts)

จากข้อมูลการกระจายตัวและข้อมูลเกี่ยวกับประชากรของลีซอในประเทศไทย ปี 2525 พบว่า ลีซอกระจายตัวอยู่ในท้องที่ 9 จังหวัดคือ เชียงใหม่ เชียงราย แม่ฮ่องสอน พะเยา ลำปาง ตาก เพชรบูรณ์ สุโขทัย กำแพงเพชร รวมเป็นจำนวน 105 หมู่บ้าน นับได้ 2,833 หลังคาเรือน มีจำนวนประชากร 16,783 คน คิดเป็นสัดส่วนร้อยละ 4 ของประชากรชาวเขาทั้งหมดในประเทศไทย การอพยพย้ายถิ่น ลีซอมักอพยพย้ายถิ่นบ่อยเนื่องจาก 1) เป็นการย้ายตามบิดามารดาของตนเองหรือของภรรยา หรือญาติพี่น้อง 2) เกิดความขัดแย้งหรือมีเรื่องบาดหมางใจกับครอบครัวอื่นที่อยู่ในหมู่บ้านเดียวกัน 3) ที่ดินทำกินขาดความอุดมสมบูรณ์ 4) ถูกรังแกหรือถูกรบกวนจากชนเผ่าอื่นอยู่เสมอ การย้ายบ้าน ลีซอจะไปกล่าวลาหมอเมืองผู้ใหญ่บ้านหรือหัวหน้าบ้าน แล้วขายบ้านหรือมอบให้ญาติพี่น้องหรืออาจรื้อบ้านขนย้ายไปปลูกสร้างกันใหม่ เป็นที่น่าสังเกตว่าเมื่อลีซอย้ายบ้านไปอยู่หมู่บ้านแห่งใด มักไม่ได้แจ้งย้ายต่อเจ้าหน้าที่ระดับท้องถิ่นของทางราชการอย่างถูกต้องตามกฎหมายบ้านเมือง (หน้า 17)

ลีซอประกอบอาชีพเกษตรกรรมและเลี้ยงสัตว์ เช่น หมู ไก่ ม้า วัว (หน้า 7, 8, 9,15) ในขณะที่จีนฮ่อในหมู่บ้านประกอบอาชีพค้าขาย นำสินค้าชนิดต่างๆ ที่จำเป็นในชีวิตประจำวัน เช่น อาหารและอุปกรณ์เครื่องใช้ต่าง ๆ มาขายให้กับลีซอ และรับซื้อผลผลิตทางการเกษตรบางชนิดจากคนในหมู่บ้าน ไปขายให้กับพ่อค้าในเมืองอีกทอดหนึ่ง

ครัวเรือนลีซอ มีทั้งครอบครัวเดี่ยวและครอบครัวขยาย ซึ่งมีมากกว่า 1 ครอบครัว แต่มักพบว่าจำนวนครอบครัวเดี่ยวมีมากกว่าจำนวนจำนวนครอบครัวขยาย เพราะว่าเมื่อถึงเวลาอันสมควรแล้ว ครอบครัวของลูกมักจะขอแยกไปปลูกสร้างบ้านของตนเองต่างหาก และกลายเป็นครอบครัวเดี่ยวต่อไป

ไม่มี

ลีซอนับถือผี ทั้งผีประจำหมู่บ้านซึ่งเรียกว่า "อาปาหมุฮี" หมายถึงบ้านของผู้ปู่เฒ่า และผีบรรพบุรุษ แต่ละครอบครัวจะเซ่นไหว้ในวันศีล ซึ่งจัดขึ้นทุก 15 วันครั้ง โดยจะหยุดงานกันทั้งหมู่บ้าน เชื่อกันว่า ภายในบริเวณศาลผีหมู่บ้านจะมีผีสิงสถิตอยู่ 3 ตัว คือ "อาปาหมุ" สิงสถิตอยู่ภายในเพิงหมาแหงน "อิดามา" ผีใหญ่ที่สุดและ "ชั่วสือ" ผีตัวเล็กสุด อยู่กลางแจ้งนอกเพิงทางขวามือและซ้ายมือ ในวันพิธีต่างๆ อาทิ ปีใหม่ใหญ่ ปีใหม่น้อย พิธีกินข้าวโพดใหม่ พิธีแต่งงาน พิธีกรรมในการเข้าทรง รวมถึงเมื่อสมาชิกเกิดเจ็บป่วย สมาชิกของหมู่บ้านจะขึ้นมาทำพิธีเซ่นไหว้บูชาด้วยข้าว สุรา น้ำชา น้ำ หมูหรือไก่ เมื่อมีการอพยพย้ายเข้ามาอยู่ใหม่ หรือเมื่อมีคนหรือสัตว์เลี้ยงเกิดในบ้าน เจ้าของบ้านจะทำพิธีบอกให้ผีประจำหมู่บ้านได้รับทราบ เพื่อคุ้มครองปกปักรักษาสมาชิกใหม่ บ้านของปู่ผู้เฒ่าถือเป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ ห้ามผู้หญิงเข้า บางหมู่บ้านก็จะห้ามเฉพาะหญิงที่แต่งงานแล้ว (หน้า 5-6,16) ลีซอทำพิธีเลี้ยงผีดินเพื่อความสุขความเจริญ เชื่อว่าจะช่วยให้สมาชิกภายในบ้านมีอายุยืนนานสุขภาพอนามัยแข็งแรง พิธีนี้จัดขึ้นภายในบ้าน เวลากลางคืนในช่วงระหว่าง ปีใหม่ใหญ่กับปีใหม่น้อย โดยจะใช้กระบอกไม้ไผ่กระทุ้งพื้นดิน หรือบริเวณเตาไฟ (สำหรับบ้านแบบยกพื้น) เป็นจังหวะ ผู้ทำพิธีโดยมากเป็นชายที่มีครอบครัวแล้ว จะต้องสวดไปด้วย ใช้เวลาระหว่าง 15-60 นาที ในระหว่างทำพิธีห้ามคนเข้า-ออกจากบ้าน (หน้า 16-17) เมื่อมีคนตาย ลีซอจะนำไปฝังหรือเผาบริเวณเนินเขา สันเขาหรือริมห้วย ขึ้นอยู่กับ สถานภาพ-วัย-ลักษณะการตาย และประเพณีความเชื่อที่ปฏิบัติสืบต่อกันมาจากบรรพบุรุษ ไม่มีสุสานส่วนรวม ลีซอมีความเชื่อเรื่องผีเคร่งครัด ภายในบ้านจึงมีหิ้งบูชาผีบรรพบุรุษตั้งอยู่ติดฝาบ้านด้านใน ตรงกับแนวประตูบ้าน อยู่สูงเหนือศีรษะเล็กน้อย มักตั้งน้ำในถ้วยและธูปเป็นเครื่องเซ่นไหว้ (หน้า 15-16) เมื่อลีซอต้องการเลือกสถานที่ปลูกสร้างบ้าน จะเซ่นไหว้ผีและทำพิธีเสี่ยงทายโดยใช้ข้าวเปลือกที่สมบูรณ์ จำนวนเท่ากับจำนวนสมาชิกในครัวเรือนรวมทั้งสัตว์เลี้ยง มาเรียงวางล้อมรอบไม้ที่ปักอยู่กลางหลุม บริเวณที่ต้องการปลูกสร้างบ้าน เจ้าของบ้านหรือผู้อาวุโสที่เป็นชาย ทำพิธีจุดธูป 2 ดอก ใช้น้ำ 4 ถ้วยวางข้างหลุมแล้วอธิษฐาน หากเป็นบริเวณที่ปลูกสร้างบ้านได้ ข้าวสารจะเรียงเม็ดอยู่อย่างเดิม แต่หากข้าวสารกระจัดกระจายไม่เรียงเป็นระเบียบ แสดงว่าผีไม่ต้องการให้ปลูกสร้าง ณ ที่นั้น มีข้อห้ามและความเชื่อเกี่ยวกับการปลูกสร้างบ้าน เช่น ไม้ที่ถูกฟ้าผ่าหรือไม้ที่แห้งตายเอง จะไม่นิยมนำมาสร้างบ้าน เพราะเชื่อว่าเป็นอัปมงคล หากมีวัวหรือสุนัขขึ้นหลังคาบ้านที่อยู่อาศัยถือเป็นลางร้าย เจ้าของบ้านต้องทำพิธีเซ่นไหว้บูชาผี เพื่อป้องกันมิให้เกิดเคราะห์กรรมหรือเหตุร้ายแก่สมาชิกในครอบครัว ห้ามไม่ให้ปลูกสร้างยุ้ง คอกเล้าสัตว์ โรงตีเหล็ก ตรงแนวประตูบ้านซึ่งอยู่ตรงกับหิ้งบูชาผีภายในบ้าน เพราะเชื่อว่าเป็นเหมือนเครื่องกีดขวางทางเดินเข้าออกของผี การย้ายบ้าน หากมิใช่เป็นการย้ายอย่างฉุกเฉิน จะต้องทำพิธีเซ่นไหว้ผีประจำหมู่บ้าน บอกให้ผีทราบ เพื่ออัญเชิญผีบรรพบุรุษภายในบ้านไปอยู่กับตนในหมู่บ้านแห่งใหม่และให้ความคุ้มครองขณะ เดินทาง (หน้า 14-15)

ไม่มีข้อมูล

ไม่มีข้อมูล

ลักษณะการปลูกสร้างบ้านเรือนของลีซอ มีทั้งบ้านที่อยู่คร่อมกับดินเรียกว่า "หมี่ชาฮี" และบ้านแบบยกพื้นที่เรียกว่า คะซาฮี นอกจากนี้ยังมีบ้านที่ลีซอปลูกเลียนแบบชาวจีนฮ่อซึ่งใช้ดินเหนียวผสมกับฟางข้าว ซึ่งทำให้บ้านค่อนข้างมืดทึบแต่คงทนแข็งแรง อากาศในบ้านไม่ร้อน บ้านแบบคร่อมดินจะยกพื้นเฉพาะที่นอนและที่รับแขก เช่นเดียวกับชาวเขาเผ่าม้งและเย้า คล้ายบ้านชาวจีน มีเตาไฟอยู่ภายในบ้าน ประตูบ้านอยู่ระหว่างกึ่งกลางของฝาบ้านด้านหน้า ส่วนบ้านแบบยกพื้น หรือ "คะซาฮี" จะยกพื้นบ้านสูงจากพื้นดินประมาณ 2-3 เมตร มีบันไดพาดสำหรับเดินขึ้นลงด้านข้างของตัวบ้าน พื้นบ้านมักสร้างให้มีความสูงต่ำเป็น 2 ชั้น พื้นบ้านด้านในจะสูงกว่าด้านนอก การปลูกสร้างบ้านแตกต่างกันออกไปขึ้นอยู่กับ ความยากง่ายในการหาวัสดุภายในท้องถิ่น แรงงานที่ใช้ในการปลูกสร้าง และฐานะทางเศรษฐกิจ โดยมากญาติพี่น้องจะช่วยกันหาวัสดุจากป่าหรือซื้อมาให้พร้อม แล้วขอแรงสมาชิกในหมู่บ้านมาช่วยกันปลูกสร้าง (หน้า 9 -11,15) โครงสร้างบ้าน ผู้วิจัยอธิบายด้วยแผนผังทั้งครอบครัวเดี่ยวและครอบครัวขยาย (หน้า 13) ประกอบด้วยห้องนอน หิ้งบูชาผี เตาไฟ ที่นอนสำหรับแขก รางไม้ใส่เศษอาหารเพื่อนำไปให้สัตว์เลี้ยง ชั้นวางถ้วยชามอาหาร บริเวณที่เก็บเครื่องมือเกษตร ราวไม้สำหรับแขวนเก็บเสื้อผ้า แบบบ้านทั้งสองชนิดนี้เป็นแบบทั่ว ๆ ไปของลักษณะที่อยู่อาศัยของลีซอ ซึ่งบางครัวเรือนก็อาจมีห้องนอนเดียวสำหรับครอบครัวเดี่ยว หรือมีสองห้องนอนสำหรับครอบครัวขยาย ที่นอนสำหรับแขกบางครัวเรือนก็มีอยู่ด้านขวามือของประตูทางเข้า บางเรือนก็จัดไว้ตรงหิ้งบูชาผีภายในบ้าน

ไม่มีข้อมูล

ไม่มีข้อมูล

ไม่มีข้อมูล

ไม่มีข้อมูล

สุขลักษณะ ในหมู่บ้านลีซอจะเลี้ยงสัตว์ เช่น หมู ไก่ สุนัข บางแห่งมีการเลี้ยงวัวด้วย สัตว์เลี้ยงมักจะเลี้ยงในลักษณะที่ปล่อยให้หากินเอง และให้อาหารเช้าเย็นเป็นเวลา คอกสัตว์จะปลูกสร้างขึ้นไว้สำหรับให้สัตว์พักผ่อนหลบแดดฝน และเป็นที่สำหรับนอน กลางคืนด้วย พบมูลสัตว์อยู่ทั่วไปในหมู่บ้าน การรักษาความสะอาดของหมู่บ้านในบางแห่ง ที่ได้รับการพัฒนาจากทางราชการก็ได้ปรับปรุงดีขึ้น โดยชาวบ้านช่วยกันกวาดสิ่งปฏิกูล ล้อมรั้วบริเวณบ้าน ขังสัตว์ไว้ และใช้ประปาจากน้ำธรรมชาติ สำหรับเรื่องส้วม โดยมากยังใช้ป่าหรือท้องทุ่งใกล้หมู่บ้านเป็นที่บรรเทาทุกข์ การใช้ส้วมอย่างถูกสุขลักษณะมีอยู่บ้างบางครอบครัวในบางหมู่บ้านเท่านั้น (หน้า 7)

ภาพหมู่บ้านลีซอ (3) ภาพศาลาริมทางเข้าหมู่บ้าน (4) ภาพศาลาในหมู่บ้าน (5) ภาพศาลผีประจำหมู่บ้าน (6) ภาพบ้านอยู่คร่อมกับดิน (10) ภาพบ้านแบบยกพื้น (11) แผนภาพ - แปลนภายในบ้านครอบครัวเดี่ยว-ครอบครัวขยาย (13)