คนพวนในอำเภอปากพลีมีเอกลักษณ์ชาติพันธุ์ที่ซับซ้อนอยู่ 2 ระดับคือ ระดับที่เป็นคนไทยและระดับที่เป็นคนพวนควบคู่กันไป ความสำนึกในชาติพันธุ์ของลาวพวนจะมีผลต่อสังคมโดยการเกิดการรวมตัวของลาวพวนในท้องถิ่นและต่างถิ่น อันก่อให้เกิดการช่วยเหลือระหว่างลาวพวนด้วยกันมากขึ้น นอกจากนี้ยังส่งผลต่อสังคมส่วนรวมโดยก่อให้เกิดความร่วมมือระหว่างลาวพวนกับเจ้าหน้าที่ของรัฐอีกด้วย

นำเสนอ ความสำนึกในชาติพันธุ์และการรักษาไว้ซึ่งความสำนึกในกลุ่มชาติพันธุ์ของลาวพวนในอำเภอปากพลี จังหวัดนครนายก

ผู้เขียนพบว่า คนพวน ที่อำเภอปากพลี จังหวัดนครนายก มีความสำนึกชาติพันธุ์ใน 2 ระดับ คือ ระดับที่เป็นคนไทย และที่เป็นคนพวนควบคู่กันไป (หน้า 51) โดยแสดงออกให้เห็นในภาษาพูด การประกอบประเพณี และพิธีกรรมที่มีลักษณะเฉพาะเป็นของพวน เช่น กำฟ้า บุญข้าวหลาม และที่เป็นของไทยแสดงออก ให้เห็นจากการแต่งงาน การปลูกสร้างบ้านเรือน และการใช้ภาษาไทยกลาง ความเป็นพวน มิใช่เป็นเครื่องมือในการรักษาผลประโยชน์ หรือ ทำให้มีโอกาสมากขึ้นอย่างที่ Cohen (1974) ได้เสนอแนวคิดไว้ เพราะลาวพวนสามารถเป็นคนไทยได้ และมีโอกาสดังกล่าวอย่างสมบูรณ์เช่นกัน (หน้า 51) คนพวนจึงไม่มีพรมแดนชาติพันธุ์ แต่ไม่ได้หมายความว่าขาดจิตสำนึกทางชาติพันธุ์ ซึ่งได้รับถ่ายทอดจากบรรพบุรุษผ่านเรื่องเล่าต่าง ๆ ซึ่งในบางครั้งก็เกี่ยวกับความรู้สึกที่กลัวคนไทยเมื่อในอดีต

ลาวพวน อำเภอปากพลี จังหวัดนครนายก

ภาษาไทยและภาษาพวน (หน้า 58)

พ.ศ. 2538 (ค.ศ.1995)

ลาวพวนที่บ้านปากพลี อพยพมาจากแขวงเมืองเชียงขวาง เมืองพวน ลาวพวนใน อำเภอปากพลีมีทั้งอพยพเข้ามาตั้งแต่สมัยกรุงธนบุรีจนถึงสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มีหลายหมู่บ้านที่เอาชื่อบ้านเกิดเมืองนอนในแขวงเมืองเชียงขวาง เมืองพวนมาตั้งเป็นชื่อบ้านด้วย(หน้า 11-12) อำเภอปากพลี เดิมชื่อว่าอำเภอปู่งไร่ ตั้งขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2436 ในปีพ.ศ. 2448 ได้เปลี่ยนชื่อเป็นอำเภอหนองโพธิ์และย้ายที่ว่าการอำเภอไปอยู่ที่บ้านท่าแดง อำเภอเขาใหญ่เพราะท้องที่ได้ครอบคลุมถึงเขาใหญ่ เหตุที่ชื่อปากพลีนั้นเดิมสมัยก่อนประชาชนสัญจรทางเรือและบริเวณปากคลองยาง ในฤดูน้ำหลากน้ำจะหมุนวนเชี่ยว เรือที่ผ่านไปมามักจะล่มได้รับอันตราย ดังนั้นประชาชนจึงร่วมใจสร้างศาลขึ้นเพื่อทำ "พลี" หรือพลีกรรมอยู่ที่ปากคลองจึงเรียกชื่อคลองบริเวณนั้นว่า "คลองปากพลี" และใช้ชื่อเรียกหมู่บ้านและตำบลปากพลีเป็นต้นมา ในปี พ.ศ. 2457 มีกฎหมายลักษณะปกครองท้องที่จึงใช้ชื่ออำเภอปากพลีเป็นชื่อทางราชการ (หน้า 14)

พวนนิยมสร้างบ้านอยู่ใกล้ ๆ กันเป็นคุ้มในหมู่เครือญาติที่อพยพมาด้วยกัน และที่ขาดมิได้คือ การสร้างวัดเพื่อเป็นศูนย์กลางในการพบปะและทำบุญตามประเพณีพื้นบ้าน (หน้า 12,15) เรือนของพวนสมัยก่อนเป็นเรือนสูง ใต้ถุนเรือนใช้ทำประโยชน์ได้หลายอย่าง ตัวเรือนทำด้วยไม้และไม้ไผ่ จำนวนห้องขึ้นอยู่กับความเหมาะสมของแต่ละครอบครัว แต่ปัจจุบันนิยมสร้างบ้านสมัยใหม่ (หน้า 15)

อำเภอปากพลีมีประชากรทั้งสิ้น 26,994 คน เป็นชาย 13,324 คน เป็นหญิง 13,670 คน สำหรับประชากรพวนในอำเภอสำรวจเมื่อ พ.ศ. 2534 มีจำนวนประมาณ 14,000 คนโดยมากอยู่อำเภอเกาะหวาย (หน้า 16)

ชาวบ้านโดยมากมีอาชีพการเกษตร เช่น ทำนา ทำสวน เช่น ปลูกไผ่ตง ทำสวนผลไม้ ถั่วเหลืองและพืชหลังฤดูการเก็บเกี่ยว อาชีพอื่นเช่น ค้าขาย บ้างก็ทำงานที่กรุงเทพฯ มีอุตสาหกรรมในครัวเรือนบ้างเล็กน้อยคือ การทำไม้กวาด (หน้า 18)

ชาวบ้านในอำเภอปากพลีโดยทั่วไปเป็นผู้มีนิสัยใจคอสุภาพ อ่อนโยน มีความเป็นอยู่อย่างง่าย ๆ และมีความสัมพันธ์ฉันญาติพี่น้องและความเป็นเครือญาติ ความเกี่ยวดองนั้นสืบเนื่องจากการเป็นลูกหลานของบรรพบุรุษที่สืบเชื้อสายมาจากต้นตระกูลเดียวกัน (หน้า 18-19)

อำเภอปากพลี แบ่งเขตการปกครองออกเป็น 7 ตำบล 51 หมู่บ้าน สุขาภิบาล 1 แห่งคือสุขาภิบาลเกาะหวาย และมีสภาตำบล 7 แห่ง (หน้า 18)

ความเชื่อในชุมชน คนพวนมีความเชื่อเรื่องผีโดยเฉพาะผีประจำหมู่บ้าน ทุกหมู่บ้านจะต้องมี "ศาลปู่ตา" เชื่อว่าเป็นผู้รักษาหมู่บ้านและลูกบ้านจะสร้างไว้ทางทิศตะวันออกหรือทิศเหนือของหมู่บ้าน พวนจะมีพิธีเลี้ยงผีปู่ตาในเดือน 6 ของทุกปี นอกจากนี้ พวนยังมีความเชื่อในฮีต 12 คอง 14 ซึ่งเป็นคล้ายธรรมเนียมที่บรรพบุรุษพวนสั่งสอนลูกหลานให้ประพฤติปฏิบัติ เช่น ประเพณีกำฟ้า เป็นต้น คนพวนที่นี่มีความศรัทธายึดมั่นในพุทธศาสนา เห็นได้จากวัดวาอารามจำนวนมากตลอดจนการทำบุญในวาระต่าง ๆ ได้เข้าไปอยู่ในข้อกำหนดของคนลาวพวนในฮีต 12 คอง 14 โดยมีคำสั่งสอนที่เน้นการปฏิบัติตนอ่อนน้อมและหมั่นทำบุญทำทาน (หน้า 19-20) ประเพณีเกี่ยวกับชีวิต - การเกิด การทำคลอดหมอตำแยจะตัดสายสะดือด้วยผิวไม้รวก ตัดแล้วจะต้องใส่กระบอกไม้ไผ่ เอาเกลือโรยเล็กน้อยแล้วนำไปฝังดินเชิงบันไดบ้าน หลังจากนั้นจะมีการโกนผมไฟ - การแต่งงาน พิธีแต่งงานที่นี่จะต้องมีพิธีกินดองด้วย คือก่อนถึงวันแต่งหนึ่งวันฝ่ายเจ้าบ่าวจะต้องไปบ้านเจ้าสาวเพื่อทำพิธีเซ่นสรวง วันเดียวกันนั้นฝ่ายหญิงจะไปบ้านเจ้าบ่าวเพื่อให้ผูกข้อมือและทำขวัญเช่นเดียวกัน - ประเพณีเกี่ยวกับการตาย คนพวนในอดีตมีข้อห้ามว่าถ้าผู้นั้นตายโหง ตายท้องกลม ตายด้วยโรคห่า โบราณท่านว่าห้ามนำศพขึ้นบ้าน ต้องนำไปฝังโดยเร็วที่สุด การอาบน้ำศพจะทำเฉพาะคนธรรมดาเท่านั้น ในสมัยก่อนยังไม่มีการสร้างเมรุจึงต้องตั้งกองฟอนหรือเชิงตระกอนขึ้นเองแล้วเผาพร้อม ๆ กับโลง (หน้า 22-24) ประเพณีของลาวพวนอำเภอปากพลีในรอบปี ที่ยังคงปฏิบัติในปัจจุบัน - ประเพณีลงแขกเกี่ยวข้าว ประเพณีทานข้าวเม่าบุญข้าวเม่า ทำกันเดือนอ้ายข้างแรมไม่กำหนดแน่นอน ประเพณีนี้เป็นการรับขวัญข้าวที่กำลังออกรวง ประเพณีบุญข้าวหลาม แต่เดิมทำเพื่อให้คนเดินป่าติดตัวไปเป็นอาหารกลางวัน ประเพณีบุญข้าวจี่ ประเพณีกำฟ้า ประเพณีอาบน้ำก่อนกา เพื่อชำระล้างสิ่งสกปรกออกจากร่างกาย ทำกันในวันที่ 13 เมษายนของทุกปี - พิธีสูดเสื้อผ้า เป็นการสวดต่ออายุโดยชาวบ้านจะนำเสื้อผ้าของครอบครัวมาห่อนำไปที่วัด นิมนต์พระสวดเพื่อเป็นการสะเดาะเคราะห์ - ประเพณีแห่นางแมว จะทำในเดือน 5-6 เพราะฝนไม่ตกต้องตามฤดูกาลจึงต้องแห่นางแมวขึ้นโดยมีความเชื่อว่าแมวเป็นสัตว์กลัวน้ำเมื่อถูกน้ำแล้วจะทำให้เทพยดาเทฝนลงมาให้มนุษย์ - ประเพณีเลี้ยงผีปู่ตาหรือพิธีเลี้ยงบ้าน จะทำในเดือน 6 กลางเดือน 6 ขึ้น 12 ค่ำและแรม 12 ค่ำเดือน 7 ณ ที่ตั้งศาลปู่ตาเพื่อเป็นการเซ่นไหว้สิ่งเคารพบูชาประจำหมู่บ้าน ประเพณีการส่งกระทง ทำขึ้นเพื่อเป็นการสะเดาะเคราะห์ - ประเพณีไล่ผีย่าเจียงหรือผีไม่มีญาติ ทำเพื่อไล่ภูตผีปีศาจในวันแรม 5 ค่ำเดือน 9 โดยทำที่บ้านหรือวัดในวันสารทพวน - ประเพณีสารทพวน เป็นการทำบุญในเดือน 9 ขนมประจำเทศกาลคือกระยาสารท วัตถุประสงค์ของการทำขนมกระยาสารทนั้นเชื่อว่ามีคติมาจากพราหมณ์ ซึ่งเห็นข้าวกำลังตั้งท้อง ก็เก็บเอามาทำข้าวมธุปายาสยาคูเพื่อให้เกิดสิริมงคลในนา - ประเพณีทานข้าวเปลือก ทำกันในเดือน 9 โดยชาวบ้านจะนำข้าวเปลือกไปวัดเพื่อถวายพระองค์ละ 1 ถัง - ประเพณีบุญมหาชาติ (บุญพระเวส) จะมีในเดือน 12 พิธีทำบุญลาน เริ่มทำหลังฤดูเก็บเกี่ยว โดยมากกระทำในหมู่ชาวนาที่ทำนาได้มากในปีนั้น เพื่อเป็นการแสดงการขอบคุณต่อแม่โพสพ ประเพณีประสาทผึ้ง ทำเพื่ออุทิศให้แก่ผู้ที่ตายไปแล้วอยู่ในปรโลกและจะทำเมื่อทำบุญครบ 7 วันของผู้ตาย

อำเภอปากพลี มีนโยบายพัฒนาคุณภาพชีวิตของประชาชน โดยจัดบริการทางการศึกษาให้แก่ประชาชนทั้งในและนอกระบบโรงเรียน มีการฝึกอาชีพให้แก่ประชาชน โดยมีสถานศึกษาคือ โรงเรียนของกรมสามัญศึกษา ระดับมัธยมตอนปลาย 1 แห่ง ครู 65 คน นักเรียน 688 คน โรงเรียนระดับประถมศึกษา 23 แห่ง ครู 215 คน นักเรียน 2,347 คน โรงเรียนเอกชนระดับอนุบาล 2 แห่ง ครู 10 คน นักเรียน 128 คน สมัยก่อนยังไม่มีโรงเรียน สถาบันครอบครัว วัด และชุมชนเป็นสถานที่ให้การศึกษาเกี่ยวกับการดำเนินชีวิต ครอบครัวเป็นสถาบันแรกที่ให้การศึกษาเกี่ยวกับการดำเนินชีวิต วัดเป็นสถานที่ให้การศึกษาทางธรรม (หน้า 17)

เมื่อการแพทย์สมัยใหม่และสถานพยาบาลยังมิได้เข้ามามีบทบาทต่อชุมชนเมื่อมีอาการเจ็บไข้จะใช้ยาสมุนไพรต้มหรือบดรับประทานถ้ามีอาการมากก็เชิญหมอมาทำการรักษาแต่เนื่องด้วยชาวบ้านมีการเชื่อถือผีสางอยู่บ้างจึงรักษาทางผีสางควบคู่กับการรักษาด้วยสมุนไพรหรือรักษาทางผีสางอย่างเดียวก็มี วิธีทิ้งข้าว เด็กขนาดเล็กที่ยังรับประทานนมแม่อยู่ เมื่อร้องไห้มากจนตัวขดงอปลอบโยนอย่างไรก็ไม่หยุด พ่อแม่ของเด็กจะต้องเรียกหญิงที่เรียกว่าแม่เฒ่ามาทำพิธีทิ้งข้าว แต่ในปัจจุบันไม่ปรากฏว่ามีพิธีนี้แล้ว นอกจากนี้ยังมีการรักษาที่เรียกว่า วิธีเสี่ยงทาย โดยใช้หมอเยาโดยหมอเยาจะเชิญผีต่าง ๆ มาเพื่อทำการเสี่ยงทาย (หน้า 23)

ไม่มีข้อมูล

การทำบุญข้าวจี่ มีเรื่องเล่าว่าในครั้งพุทธกาลมีคนใช้ของเศรษฐีชื่อนางหุณณะ ต้องทำตักน้ำ ตำข้าวทั้งกลางวันและกลางคืน อาหารที่ทำเพื่อรับประทานเองคือข้าวจี่ วันหนึ่งขณะที่ตักน้ำ นางได้พบพระพุทธเจ้าเสด็จผ่านมา นางจึงถวายข้าวจี่แด่พระองค์และพระองค์ได้เสวยต่อหน้านาง ถือว่านางได้บุญมาก ด้วยเหตุนี้ชาวนาเมื่อเก็บเกี่ยวข้าวแล้วจึงทำบุญข้าวจี่สืบต่อกันมา (หน้า 28) ลำพวน เป็นการละเล่นพื้นเมืองของลาวพวนเล่นในเทศกาลสงกรานต์และงานรื่นเริง สถานที่เล่นคือลานบ้านหรือวัดโดยจะมีพ่อเพลงแม่เพลงเป็นผู้ร้องลำพวน สำหรับเนื้อร้องจะเป็นการตอบโต้กันระหว่างหญิงชาย เนื้อหาในทำนองตัดพ้อต่อว่าในความรักที่มีต่อกันหรือร้องจีบกันก็มี (หน้า 33)

ในระยะแรก ลาวพวนจะรวมกันอยู่เฉพาะพวกพ้องของตนและนิยมแต่งงานเฉพาะในกลุ่มชาติพันธุ์ของตน มีการรักษาขนบธรรมเนียมประเพณีต่างๆ ตลอดมา ความสำนึกในชาติพันธุ์จึงมีอยู่อย่างครบครัน ต่อมาเริ่มมีการติดต่อกันชุมชนอื่นมากขึ้น เริ่มมีการแต่งงานกับกลุ่มชาติพันธุ์อื่น เช่น คนไทย คนจีนและโซ่ง เนื่องจากการรักความสงบและยึดมั่นในพระพุทธศาสนาเช่นเดียวกันจึงเป็นเหตุหนึ่งที่สามารถอยู่ร่วมกันได้ ปัจจุบันความสำนึกในชาติพันธุ์ของลาวพวนยังคงอยู่ แต่สิ่งที่กำลังจะสูญหายคือ ภาษาพวน อย่างไรก็ตามสิ่งที่ยังดำรงอยู่คือขนบธรรมเนียม วัฒนธรรมและประเพณีต่างๆ แต่ก็มีขั้นตอนและรายละเอียดต่างไปจากเดิมเพื่อให้เหมาะสมกับสภาพสังคมปัจจุบัน ในด้านอาหารการกิน คนพวนจะรับประทานอาหารเช่นเดียวกับคนไทยทั่วไป แต่อาหารที่ใช้ในพิธีกรรมยังแสดงให้เห็นถึงความเป็นพวน เช่น ข้าวปุ๊น ข้าวจี่และปลาร้าซึ่งเป็นส่วนสำคัญในการประกอบอาหาร ในด้านการประกอบอาชีพและการปลูกเรือนไม่แตกต่างกับคนไทยทั่วไปเนื่องจากสภาวะของสังคมที่เปลี่ยนแปลง สังคมมีความซับซ้อนมากขึ้น ตลอดจนความล่มสลายของสภาพชีวิตในชนบท คนพวนจึงรวมกลุ่มจัดตั้งชมรมไทยพวนสาขาจังหวัดต่างๆ ถึง 18 สาขาจังหวัดโดยมีศูนย์กลางอยู่ที่กรุงเทพมหานคร มีการจัดงานรวมน้ำใจไทยพวนทุกปี เป็นการรวบรวมคนในกลุ่มชาติพันธุ์เดียวกันเพื่อสร้างจิตสำนึกและความสามัคคีในหมู่เชื้อสายไทยพวนและนำไปสู่ความสามัคคีของสังคมไทยในส่วนรวม (หน้า 47 - 60)

เรือนของพวน สมัยก่อนเป็นเรือนสูง ใต้ถุนเรือนใช้ทำประโยชน์ได้หลายอย่าง ตัวเรือนทำด้วยไม้และไม้ไผ่ จำนวนห้องขึ้นอยู่กับความเหมาะสมของแต่ละครอบครัวแต่ปัจจุบันสภาพสังคมเปลี่ยนแปลงไปทำให้การปลูกเรือนนิยมสร้างแบบสมัยใหม่ (หน้า 15) การแต่งงาน พิธีแต่งงานที่นี่จะต้องมีพิธีกินดองด้วย คือก่อนถึงวันแต่งหนึ่งวันฝ่ายเจ้าบ่าวจะต้องไปบ้านเจ้าสาวเพื่อทำพิธีเซ่นสรวง วันเดียวกันนั้นฝ่ายหญิงจะไปบ้านเจ้าบ่าวเพื่อให้ผูกข้อมือและทำขวัญเช่นเดียวกัน แต่ปัจจุบันรายละเอียดในพิธีบางประการจะตัดออกไปเนื่องจากเศรษฐกิจและกาลเวลาไม่เอื้ออำนวย (หน้า 22) ในอดีตนั้นเมื่ออาบน้ำศพแล้วจะไม่มีการรดน้ำศพอีก แต่ปัจจุบันมีการพบปะกับกลุ่มต่าง ๆ มากขึ้นจึงต้องเพิ่มการรดน้ำศพเข้าไปด้วย อีกทั้งการเผาศพในอดีตยังไม่มีการสร้างเมรุขึ้นมาในวัดเหมือนปัจจุบัน จึงต้องสร้างกองฟอนหรือเชิงตะกอนขึ้นเองแล้วเผาไปพร้อมๆ กับโลงศพ (หน้า 24) ประเพณีบุญข้าวหลาม แต่เดิมทำเพื่อให้คนเดินป่าติดตัวไปเป็นอาหารกลางวันปัจจุบันประเพณียังคงทำกันอยู่ที่จะเปลี่ยนไปคือ การเตรียมกระบอกไม้ไผ่ สมัยดั้งเดิมชาวบ้านจะตัดลำไผ่มาทำปล้องข้าวหลามเอง แต่ปัจจุบันนิยมซื้อกระบอกข้าวหลามสำเร็จรูปบางบ้านก็เผาเองบ้างก็ซื้อจากแม่ค้าที่ทำไว้ขาย (หน้า 28)

ไม่มีข้อมูล

ไม่มี

- แผนที่เส้นทางการอพยพเข้ามาตั้งถิ่นฐานในประเทศไทย(13) - คลองท่าแดง วัดท่าแดง อำเภอปากพลี จังหวัดนครนายก(38) - บริเวณคลองท่าแดง ที่ลาวพวนอพยพมาเริ่มแรก(39) - วัดท่าแดง อำเภอปากพลี จังหวัดนครนายก(40) - ศาลเจ้าปู่เจ้าตา วัดท่าแดง(41) - ศาลเจ้าปู่เจ้าตา วัดท่าแดง(42) - สภาพชุมชนลาวพวน(43) - ตลาดสุขาภิบาลเกาะหวาย(44) - ตลาดสุขาภิบาลเกาะหวาย(45) - ศาลปู่ตา วัดเกาะหวายอำเภอปากพลี จังหวัดนครนายก(61) - ทุ่งนาหลังการเก็บเกี่ยว(62) - ทุ่งนาหลังการเก็บเกี่ยว(63) - ที่ทำการชมรมไทยพวน(64) - ชุมชนลาวพวน(65)