| |
Princess Maha Chakri Sirindhorn Anthropology Centre
Ethnic Groups Research Database |
|
Record |
 |
 |
| Subject |
โส้ โซร ซี,การผสมกลมกลืน,วัฒนธรรมภาคตะวันออกเฉียงเหนือ,สกลนคร |
| Author |
ขบวน พลตรี |
| Title |
การผสมกลมกลืนทางวัฒนธรรมของโซ่กับวัฒนธรรมของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ศึกษาเฉพาะกรณีโซ่ ตำบลกุสุมาลย์และตำบลโพธิ์ไพศาล อำเภอกุสุมาลย์ จังหวัดสกลนคร |
| Document Type |
วิทยานิพนธ์ |
Original Language of Text |
ภาษาไทย |
| Ethnic Identity |
โส้ โทรฺ,
|
Language and Linguistic Affiliations |
ออสโตรเอเชียติก(Austroasiatic) |
Location of
Documents |
ห้องสมุดศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร |
Total Pages |
86 |
Year |
2527 |
| Source |
ศิลปศาสตรมหาบัณฑิตสาขาพัฒนาสังคม บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ |
| Abstract |
พื้นฐานของการผสมกลมกลืนทางวัฒนธรรมของโซ่กับวัฒนธรรมภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ได้แก่ เพศ อายุ สถานภาพสมรส ระดับการศึกษา ฐานะทางเศรษฐกิจ การเข้าร่วมกิจกรรมของสังคมและการติดต่อกับคนภายนอก โซ่ครึ่งหนึ่งสามารถพูดภาษาภาคตะวันออกเฉียงเหนือได้ดี เวลาออกจากบ้านจะพูดภาษาภาคตะวันออกเฉียงเหนือ หรือภาษากลางมากกว่าภาษาโซ่ คนโซ่ 4 ใน 5 เห็นว่าคู่สมรสไปอยู่บ้านของฝ่ายใด ให้เป็นไปตามความสมัครใจของทั้ง 2 ฝ่าย ความเชื่อในผีวงศ์มีเพียง 1 ใน 3 ที่ไม่นิยมเลี้ยงผีวงศ์ประจำปีและไม่นิยมตามหมอเยาเพื่อรักษาคนป่วย คนโซ่ครึ่งหนึ่งนิยมบวชในพุทธศาสนาและตักบาตรเป็นประจำ ผสมกลมกลืนทางวัฒนธรรมของโซ่กับวัฒนธรรมภาคตะวันออกเฉียงเหนือพบว่า 2 ใน 10 ผสมกลมกลืนมาก 1 ใน 10 ยังผสมกลมกลืนน้อย และ 7 ใน 10ผสมกลมกลืนอยู่ในระดับปานกลาง เพศหญิงมีแนวโน้มที่จะผสมกลมกลืนมากกว่าเพศชาย ผู้มีฐานะทางเศรษฐกิจสูงจะผสมกลมกลืนทางวัฒนธรรมมากกว่าผู้มีฐานะทางเศรษฐกิจต่ำ ผู้เข้าร่วมกิจกรรมของสังคมและติดต่อกับคนนอกชุมชนมาก จะผสมกลมกลืนทางวัฒนธรรมมากกว่าผู้เข้าร่วมกิจกรรมของสังคมและติดต่อกับคนนอกชุมชนน้อย ส่วนอายุและระดับการศึกษาไม่มีความสัมพันธ์อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติกับการผสมกลมกลืนทางวัฒนธรรม |
|
| Focus |
ศึกษาวัฒนธรรมและปัจจัยที่ทำให้เกิดการผสมกลมกลืนทางวัฒนธรรม กับวัฒนธรรมภาคตะวันออกเฉียงเหนือของโซ่ ในตำบลกุสุมาลย์และตำบลโพธิ์ไพศาล อำเภอกุสุมาลย์ จังหวัดสกลนคร |
|
| Ethnic Group in the Focus |
" โซ่ "เป็นกลุ่มมองโกลอยด์ ตระกูลออสโตรเอเซียติค มอญ - เขมร อยู่ในกลุ่ม "ข่า" เช่นเดียวกับพวกกะเลิงและพวกแสก(หน้า17) โซ่คิดว่าตัวเองเป็น "ข่า" แต่ไม่ใช่ "ข่า" ป่าเถื่อน |
|
| Language and Linguistic Affiliations |
ภาษาโซ่คล้ายกับภาษาเขมรและส่วย บางคำในปัจจุบันได้เลือนหายกลายเป็นภาษาไทยอีสานทั่วไปแต่ออกสำเนียงโซ่ (หน้า 26) |
|
| Study Period (Data Collection) |
|
| History of the Group and Community |
"โซ่ "ยืนยันว่าบรรพบุรุษของตนมาจากหลายแหล่งและหลายรุ่น เช่น เมืองมหาชัยกองแก้ว เมืองบก เมืองวังและเมืองบ้ำ อันเนื่องจากสงคราม เมื่อกองทัพไทยยกทัพปราบและโจมตีเวียงจันทน์ เจ้าอนุได้หลบหนีมาอยู่เมืองมหาชัยกองแก้วซึ่งเป็นเมืองของเจ้าจุลนี เมื่อกองทัพพระยาราชสุภาวดียกกองทัพมาตีเมืองมหาชัยกองแก้ว เจ้าอนุและเจ้าจุลนีพร้อมด้วยญาติจำนวนหนึ่งหลบหนีไปทางเมืองเซเมืองกะปอมและไปอาศัยในเขตแดนญวน เจ้าจุลนีได้ขอกำลังจากญวนเข้ายื้อแย่งเมืองมหาชัยกองแก้วจากไทย กองทัพไทยหลบหนีมาตั้งที่เมืองนครพนมและลงไปยึดเมืองคืนไว้ได้อีก พฤติกรรมของเจ้าจุลนีแห่งเมืองมหาชัยกองแก้วที่ฝักใฝ่ต่อญวนทำให้แม่ทัพไทยไม่พอใจ จึงกวาดต้อนผู้คนในเมืองมหาชัยกองแก้ว ซึ่งถือเป็นเมืองใหญ่มีชนกลุ่มเผ่าต่าง ๆ รวมอยู่หนาแน่น กว่าแห่งอื่น ชนเผ่าต่าง ๆ จึงหนีไปอยู่ตามป่าเขาและถูกติดตามจับกุมทุกวันมิได้ขาดจนเมืองมหาชัยกองแก้วไม่มีผู้อยู่อาศัย จากการกวาดต้อนครั้งนี้ทำให้เกิดการแพร่กระจายของพวกข่าและกระโซ่ในพื้นที่ต่าง ๆ เช่น โซ่ได้เข้ามาตั้งบ้านเรือนในบริเวณ ที่ปัจจุบันเรียกว่าบ้านหนองสิม บริเวณห้วยขมานและมีความสัมพันธ์ในการตั้งชื่อเมืองกุสุมาลย์ในเวลาต่อมา (หน้า 18 - 19 ) |
|
| Settlement Pattern |
บ้านเรือนยังล้าหลัง ครัวไฟอยู่รวมกับตัวเรือน โดยมากไม่มีส้วมใช้ ทำคอกสัตว์ไว้ใต้ถุนบ้าน (หน้า 21) |
|
| Demography |
เมื่อเริ่มแรก ตามหลักฐานมี "...บุตรหลานท้าวเพี้ยจัดแจงให้ครอบครัวกระโซ่ตั้งอยู่บ้านกุดขมานแขวงเมืองสกลนคร เป็นคนท้าวเพี้ย 67 ฉกรรจ์ 512 รวม 679 คน ครอบครัว 2503 รวมฉกรรจ์ 3209 คน ครัว 2000..." (หน้า 19) ปัจจุบันกลุ่มประชากรที่มีอายุ 20 - 39 ปีมีมากที่สุด (ร้อยละ 50) กลุ่มอายุ 60 ปีขึ้นไปมีน้อยที่สุด (ร้อยละ 14.83) คนวัยหนุ่มสาวที่อยู่ในวัยใช้งานและวัยเจริญพันธุ์มีมาก ประชากรเกือบทั้งหมดสมรสแล้ว โดยทั่วไปในสังคมชนบททางภาคตะวันออกเฉียงเหนือหนุ่มสาวอายุ 20 ปีขึ้นไปมักจะสมรสเป็นส่วนใหญ่และเป็นที่ยอมรับของสังคม ส่วนหญิงที่มีอายุ 40 ปีขึ้นไปโดยมากจะเป็นหม้าย (หน้า 22-23) |
|
| Economy |
อาชีพของประชากรคือทำนา อาชีพรองยังไม่เป็นกิจลักษณะ (หน้า 21) คนโซ่มีฐานะทางเศรษฐกิจปานกลาง มีพียง 1 ใน 5 ที่มีฐานะทางเศรษฐกิจต่ำ แต่โดยทั่วไปสภาพรายได้ที่ได้เป็นตัวเงินไม่ต่างกันมากนัก แต่จะต่างกันที่การถือครองที่ดินและจำนวน วัว ควาย ฯลฯ (หน้า 25) |
|
| Social Organization |
"โซ่ " ยึดมั่นในเรื่องความเชื่อ ค่านิยม ภาษา ขนบธรรมเนียมประเพณีอย่างเหนียวแน่น เชื่อมั่นในการดำเนินชีวิตในกลุ่มของพวกตน ยากที่จะเปลี่ยนแปลง ไม่นิยมคบค้ากับชนกลุ่มอื่น พูดภาษาของตนเอง โดยมากนิยมแต่งงานกับคนในกลุ่ม ความเป็นอยู่ทั่วไปยังล้าหลังหญิงวัย 40 ปีขึ้นไป โดยมากเป็นหม้าย ส่วนหนุ่มสาวที่อยู่ในวัยทำงานและวัยเจริญพันธุ์มีมาก โดยทั่วไปในสังคมชนบทของภาคตะวันออกเฉียงเหนือหนุ่มสาวอายุ 20 ปีขึ้นไปโดยมากจะสมรสและเป็นที่ยอมรับของสังคม (หน้า 20 - 23) การแต่งงาน ไม่นิยมให้พ่อแม่หรือญาติผู้ใหญ่มาทาบทามสู่ขอ แต่จะบอกกล่าวกับครอบครัวฝ่ายหญิงเอง หลังจากนั้นอีก 2 - 3วันจะนำพ่อแม่และญาติมาสู่ขอและแต่งงาน โดยวันสู่ขอและวันหมั้นรวมอยู่ในวันเดียวกัน พิธีการแต่งงานของโซ่ไม่ยุ่งยาก มีล่ามซึ่งเป็นผู้อาวุโสในเหล่ากอของฝ่ายหญิง นั่งอยู่ข้างคู่สมรสกล่าวโอวาทและอวยพร มีการดูดเหล้าไหเพื่อสาบานจะซื่อสัตย์ต่อกัน บรรดาญาติมิตรผูกแขน อวยพรและรับประทานอาหารร่วมกันเป็นเสร็จพิธี ไม่นิยมการสู่ขวัญเพราะถือว่าเป็นพิธีของลาวในตอนค่ำมีพิธีลักพาเจ้าสาวหนี (หน้า 30 - 33) |
|
| Political Organization |
ตำบลกุสุมาลย์ มี 7 หมู่บ้าน เป็นโซ่ทั้งหมดยกเว้นบ้านนิรมัย ตำบลโพธิ์ไพศาล มี 11 หมู่บ้าน ทั้งสองตำบลมีวัดพุทธ 16 วัด วัดคริสต์ 1 วัด โรงเรียนประถมศึกษา 13 โรงเรียน โรงเรียนมัธยมศึกษา 1 โรงเรียน (หน้า 21) |
|
| Belief System |
โซ่นับถือผีคู่กับการนับถือพระพุทธศาสนา (หน้า 21) ผีเหล่ากอหรือผีวงศ์ หมายถึงผีบรรพบุรุษของเหล่ากอใดกอหนึ่ง ความเชื่อในเรื่องมนุษย์มีบรรพบุรุษร่วมกัน มีลักษณะคล้ายกับการนับถือ "แซ่" ของชาวจีนหรือการถือเหล่ากอ (Clan) ของชนเผ่าต่างๆ ผีวงศ์ของโซ่ถือฝ่ายแม่เป็นหลัก เมื่อแต่งงานแล้วจะถือว่าฝ่ายชายต้องเป็นสมาชิกผีเหล่ากอฝ่ายหญิง เมื่อมีงานจัดเลี้ยงผีฝ่ายแม่ของฝ่ายชาย ผู้เป็นสามีก็ยังเกี่ยวข้องกับผีเดิมของตน |
|
| Education and Socialization |
"โซ่" ไม่นิยมเรียนหนังสือ (หน้า 21) |
|
| Health and Medicine |
"การเยา" เป็นการรักษาพยาบาลผู้เจ็บป่วย โดยการพยายามขอร้องให้ผีออกจากร่างผู้ป่วยโดยการหาสิ่งตอบแทน ในพิธีจำเป็นต้องมีหมอแคนบรรเลงนับแต่เริ่มพิธีกรรม การเจ็บป่วยที่มิใช่เกิดจากผี หมอเยาจะแนะนำให้ใช้ยาสมุนไพรในการรักษา |
|
| Art and Crafts (including Clothing Costume) |
|
| Folklore |
มีตำนานเรื่อง กษัตริย์อ้ายกก ซึ่งเป็นผู้มีสติปัญญาเฉลียวฉลาด ได้ทรงคิดประดิษฐ์อักษรเพื่อใช้สอนประชาราษฎร์ของพระองค์ให้รู้จักขีดเขียนและอ่านหนังสือ แต่พระองค์ถูกศัตรูทำร้ายจนสิ้นพระชนม์ในสนามรบ ยิ่งกว่านั้น สุนัขยังเข้าไปในพระราชวังของพระองค์และได้คาบเอาหนังควายที่จารึกอักษรโซ่ไว้ไปกิน จึงทำให้โซ่ไม่มีอักษรตั้งแต่บัดนั้น คงเหลือแต่ภาษาพูด (หน้า 26) |
|
| Ethnicity (Ethnic Identity, Boundaries and Ethnic Relation) |
โซ่จะพูดภาษาโซ่ในหมู่คนโซ่แต่เมื่อพูดกับคนภาคตะวันออกเฉียงเหนือจะพูดภาษาไทยภาคตะวันออกเฉียงเหนือสลับกันไปตามพวกในวงสนทนา ยกเว้นคนที่อายุมากจะมีปัญหาเรื่องการใช้ภาษา โซ่ยอมรับการใช้ภาษาอื่นว่าเป็นภาษาที่จำเป็นในชีวิตประจำวัน (ร้อยละ 77.74) คนโซ่ส่วนใหญ่ร้อยละ 80.22 เห็นด้วยว่าโซ่จะแต่งงานกับใครก็ได้ ส่วนวิถีชีวิตและการนับถือพระพุทธศาสนาของโซ่ไม่แตกต่างกับคนไทยภาคตะวันออกเฉียงเหนือ (หน้า 49 - 53) |
|
| Social Cultural and Identity Change |
|
| Map/Illustration |
- เพศและอายุของประชากร(22) - สถานภาพการสมรสของประชากร(23) - ระดับการศึกษาของประชากร(24) - ฐานะทางเศรษฐกิจของประชากร(หน้า 25) - การพูดภาษาโซ่ในชีวิตประจำวันในครอบครัวของประชากร(39) - ความคิดเห็นของประชากรต่อการที่จะให้บุตรหลานหรือญาติสนิทต้องรู้และพูดภาษาโซ่ได้เป็นอย่างดี(40) - พื้นเพของผู้สมรสของประชากร(41) - พิธีการสมรสของประชากร(42) - ความคิดเห็นของประชากรต่อคำกล่าวที่ว่าคนโซ่ต้องแต่งงานกับคนโซ่เท่านั้น (43) - ความคิดเห็นของประชากรต่อคำกล่าวที่ว่าพิธีสมรสของโซ่จะต้องจัดตามประเพณีของโซ่จึงจะถือว่าถูกต้อง(44) - สถานที่อยู่ของคู่สมรสหลังจากแต่งงานแล้วของประชากร(45) - ความคิดเห็นของประชากรต่อคำกล่าวว่าหลังจากแต่งงานแล้วฝ่ายหญิงจะต้องไปอยู่ที่บ้านของฝ่ายชายเท่านั้น(46) - การเคยเข้าร่วมเลี้ยงผีคุณหรือจุ้มผีของประชากร(47) - การเคยตามหมอเยามาเยาเพื่อรักษาคนป่วยที่บ้านของประชากร(48) - ความสามารถพูดภาษาไทยภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประชากร(49) - การพูดภาษาโซ่ในชีวิตประจำวันนอกครอบครัวของประชากร(50) - ความคิดเห็นของประชากรต่อคำกล่าวว่าโซ่จะแต่งงานกับใครก็ได้(51) - ความเชื่อและการปฏิบัติตามความเชื่อทางพระพุทธศาสนาของประชากร(52) - ความคิดเห็นของประชากรที่ว่า ถ้ามีโอกาสบวชจะบวชหรือไม่(53) - ความคิดเห็นของประชากรต่อคำกล่าวว่า หลังจากแต่งงานแล้วคู่สมรสจะอยู่บ้านของฝ่ายใดก็ได้แล้วแต่ความสมัครใจของทั้ง 2 ฝ่าย(54) - การเข้าเป็นสมาชิกของกลุ่มของประชากร(55) - การเข้าร่วมกิจกรรมการพัฒนาของประชากร(56) - การเคยเดินทางไปธุรกิจนอกหมู่บ้าน นอกตำบลของประชากร(57) - การพบปะคนภายนอกในชีวิตประจำวันของประชากร(58) - การเข้าร่วมกิจกรรมของสังคมและติดต่อกับคนนอกชุมชนของประชากร(59) - ระดับการผสมกลมกลืนทางวัฒนธรรมของโซ่กับวัฒนธรรมของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ(60) - ความสัมพันธ์ระหว่างเพศกับการผสมกลมกลืนทางวัฒนธรรมของโซ่กับวัฒนธรรมของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ(61) - ความสัมพันธ์ระหว่างอายุกับการผสมกลมกลืนทางวัฒนธรรมของโซ่กับวัฒนธรรมของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ(62) - ความสัมพันธ์ระหว่างระดับการศึกษากับการผสมกลมกลืนทางวัฒนธรรมของโซ่กับวัฒนธรรมของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ(64) - ความสัมพันธ์ระหว่างฐานะทางเศรษฐกิจกับการผสมกลมกลืนทางวัฒนธรรมของโซ่กับวัฒนธรรมของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ(66) - ความสัมพันธ์ระหว่างการเข้าร่วมกิจกรรมของสังคมและติดต่อกับคนภายนอกชุมชนกับการผสมกลมกลืนทางวัฒนธรรมของโซ่กับวัฒนธรรมของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ(68) |
|
|
ค้นหาแบบละเอียด
