“มันนิ” กลุ่มชาติพันธุ์ในพื้นที่อำเภอมะนัง จังหวัดสตูล ซึ่งเป็นอำเภอเล็กๆ ตั้งอยู่ทางทิศเหนือของจังหวัดสตูล ชาวมันนิส่วนมากยังคงดำรงชีวิตแบบดั้งเดิมที่สืบเนื่องมาจากบรรพบุรุษ การทำมาหากินของมันนิยังคงอาศัยความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากรธรรมชาติ ปัจจุบันกระแสการท่องเที่ยวได้หลั่งไหลเข้ามาในพื้นที่มากขึ้น อีกทั้งพวกเขาต้องเปลี่ยนวิถีชีวิตเข้าร่วมกับชาวบ้านเพราะแหล่งอาหารและปัจจัยพื้นฐานเกี่ยวกับการดำรงชีพในป่าเริ่มลดลงจากกระแสการพัฒนาแนวใหม่ โครงการมันนิภูบรรทัดในกระแสความเปลี่ยนแปลง จึงดำเนินกิจกรรมขึ้นเพื่อเรียนรู้เข้าใจเรื่องราวของชาวมันนิ กิจกรรมถูกแบ่งออกเป็นสองส่วน ส่วนแรก เป็นการศึกษาถึงวิถีชีวิตของกลุ่มชาติพันธุ์มันนิในพื้นที่ศึกษา ส่วนที่สอง เป็นการจัดสัมมนาวิชาการในลักษณะของนิทรรศการเคลื่อนที่นำเสนอชีวิตเรื่องราวของชาวมันนิให้รับรู้เป็นวงกว้าง เพื่อการนำไปสู่แนวทางการแก้ปัญหาในอนาคต

ศึกษาวิถีชีวิตของชาวมันนิ ในพื้นที่อำเภอมะนัง จังหวัดสตูล ที่กำลังเผชิญสถานการณ์ความเปลี่ยนแปลง เพื่อนำไปสู่แนวทางแก้ปัญหาในการคงอัตลักษณ์ของกลุ่มชาติพันธุ์

ใช้วิธีการเก็บรวมรวมข้อมูลภาคสนามโดยการลงพื้นที่สัมภาษณ์กลุ่มชาติพันธุ์มันนิ และร่วมถอดบทเรียนจากการเข้าร่วมฟังเสวนา “มันนิในกระแสความเปลี่ยนแปลง” โดยนักศึกษา คณาจารย์ มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช เพื่อรู้จัก เข้าใจวิถีชีวิตของกลุ่มชาติพันธุ์มันนิ ให้สามารถอยู่ร่วมกันในสังคม อีกทั้งเพื่อหาแนวทางในการส่งเสริมให้ชาวมันนิสามารถคงอัตลักษณ์ของตนเองไว้ได้

มกราคม 2562 – พฤษภาคม 2562

มันนิกลุ่มถ้ำภูผาเพชร มีสมาชิกทั้งหมด 36 คน แบ่งเป็นผู้ชาย 22 คน ผู้หญิง 14 คน (ข้อมูล ณ วันที่ 25 เมษายน 2562) (น.49)

ด้วยพื้นฐานของชาวมันนิที่พึ่งพิงธรรมชาติเป็นหลัก จึงไม่ได้พึ่งพาเศรษฐกิจภายนอกมากนัก มีบ้างที่ออกมารับจ้างทำงานเป็นครั้งคราวหรืออาศัยการหาของป่าเพื่อนำมาแลกเปลี่ยนสินค้ากับชาวบ้าน

ชาวมันนิกลุ่มหนึ่งประกอบด้วยครอบครัวหลายครอบครัวที่อาศัยอยู่ร่วมกัน จากผังเครือญาติ (น.60) แสดงให้เห็นถึงความสัมพันธ์ในครอบครัว และระหว่างกลุ่มนั้นมีการสลับคู่สามี-ภรรยา ซึ่งจะเปลี่ยนแปลงได้อยู่ตลอดเวลาด้วยลักษณะทางวัฒนธรรมของกลุ่มมันนิในการทำหน้าที่สืบทอดและการดำรงอยู่ของกลุ่ม (น.59)

ระบบโครงสร้างทางสังคมและบทบาทภายในกลุ่มชาติพันธุ์มันนิ มีความซับซ้อนไม่มากนัก เพราะมีวิถีชีวิตที่ถือว่าเป็นชนเผ่าดั้งเดิม แม้ว่าจะมีการติดต่อกับภายนอกบ้าง (น.90-91)
1.ผู้ชายสูงวัย มีบทบาทในฐานะเป็นผู้ถ่ายทอดประสบการณ์แก่ลูกหลาน
2.ผู้หญิงสูงวัย มีบทบาทค่อนข้างคล้ายคลึงกับผู้ชาย (สูงวัย) หน้าที่ส่วนใหญ่เป็นการซ่อมแซมทับ
3.ผู้ชายวัยกลางคน มีบทบาทการเป็นพ่อซึ่งมีหน้าที่หาเลี้ยงครอบครัวรวมถึงพ่อแม่ที่สูงอายุด้วย และมีหน้าที่ถ่ายทอดประสบการณ์ให้แก่บุตรด้วยเช่นกัน
4.ผู้หญิงวัยกลางคน  มีบทบาทในฐานะแม่ผู้ให้กำเนิด และถ่ายทอดประสบการณ์ให้แก่บุตร ตามสถานะทางเพศและหน้าที่ที่ต้องได้รับ เช่น ผู้ชายสอนให้สร้างทับ ทำเครื่องมือล่าสัตว์ ส่วนผู้หญิงสอนงานบ้านเป็นหลัก
5.ผู้ชายวัยรุ่น วัยนี้สามารถหาเลี้ยงตัวเองได้ มีการสร้างทับเป็นของตัวเอง และเข้าสู่วัยที่สามารถหาคู่ครองได้แล้ว
6.ผู้หญิงวัยรุ่น เช่นเดียวกับวัยรุ่นผู้ชายที่สามารถหาเลี้ยงตัวเองได้ สร้างทับเป็นของตัวเอง เข้าสู่วัยหาคู่ครอง
7.วัยเด็ก เป็นวัยที่ต้องเรียนรู้ประสบการณ์ต่างสังคมทั้งภายในกลุ่มและสังคมภายนอก 

ความเชื่อของชาวมันนิตั้งอยู่บนพื้นฐาน การเคารพธรรมชาติ อย่างการให้กำเนิดบุตร เมื่อมีการคลอดบุตร พ่อมีหน้าที่เป็นผู้ทำคลอดให้หรืออาจเป็นคนที่เชี่ยวชาญในการทำคลอด เมื่อมีการตั้งท้องชาวมันนิไม่ได้มีกระบวนการดูแลตัวเองเป็นพิเศษ ใช้ชีวิตอย่างปกติทั่วไป และภายหลังคลอดเสร็จก็ไม่มีการอยู่ไฟ บุตรเมื่อเกิดมามักให้ผู้อาวุโสตั้งชื่อให้ เชื่อว่าจะเป็นสิ่งที่ดี (น.88)

วิถีชีวิตของกลุ่มชาติพันธุ์มันนิไม่มีการจดบันทึก อาศัยการสืบทอดชุดความรู้ด้วยการบอกเล่าสืบต่อเป็นทอด ๆ ด้วยการเรียนรู้ปฏิบัติจากวิถีชีวิตที่เป็นอยู่ (น.88) ภายหลังได้รับความร่วมมือจากเจ้าหน้าที่องค์การบริหารส่วนท้องถิ่น เจ้าหน้าที่ป่าไม้ ผู้นำชุมชน และชาวบ้านในพื้นที่ โดยร่วมกันสร้างอาคารหลังปัจจุบันขึ้นเมื่อ ตุลาคม 2561 โดยมีครูอาสาที่เป็นชาวบ้านทำหน้าที่เป็นครูสอนเด็ก ๆ เป็นประจำ (น.36-37) 

ในอดีต เมื่อมีการเจ็บป่วยหรือมีไข้จะใช้สมุนไพรในการรักษา เช่น ขิงดอกเดียว ใช้แก้อาการปวดหัว หัวไอ้เหล็ก ช่วยบำรุงร่างกาย บำรุงเลือด ซึ่งสมุนไพรเหล่านี้หาได้จากป่าทึบที่อยู่ห่างออกไปจากทับ ปัจจุบันการรักษาโรคของชาวมันนิได้เปลี่ยนแปลงไป เริ่มเข้ารับการรักษาโรคในโรงพยาบาลประจำอำเภอ หรือโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพประจำตำบล ได้รับการรักษาพยาบาลขั้นพื้นฐาน จากโรงพยาบาลมะนัง จังหวัดสตูล โดยต้องอาศัยชาวบ้านหรือเจ้าหน้าที่รัฐเป็นผู้รับ-ส่งไปยังโรงพยาบาล แต่ยังอาศัยภูมิปัญญาการใช้สมุนไพรในการดูแลสุขภาพเบื้องต้น (น.36)

การเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นกับกลุ่มชาติพันธุ์มันนิในปัจจุบัน ด้วยเทคโนโลยีและความเจริญก้าวหน้าทางสังคมเข้ามามีบทบาทมากยิ่งขึ้น ชาวมันนิหลังได้รับรู้และทำความเข้าใจกับวัฒนธรรมความเป็นอยู่ของคนเมืองเริ่มนำเอาวิถีชีวิตของคนเมืองไปใช้ จากกลุ่มสังคมหาของป่าล่าสัตว์แบบดั้งเดิมไปสู่กลุ่มกึ่งเร่ร่อน เริ่มตั้งถิ่นฐาน เกิดจากแรงผลักดันในการต่อสู้ดิ้นรนเพื่อปากท้องทำให้บางกลุ่มของชนเผ่ามันนิต้องออกมาทำงานในสังคมคนเมืองเพื่อนำเงินมาซื้ออาหาร เครื่องนุ่งห่มและของจำเป็นต่าง ๆ แต่ก็ต้องโดนเอารัดเอาเปรียบเรื่องค่าแรงหรือการแลกเปลี่ยนของป่าที่ไม่ยุติธรรม