โครงการเก็บรวบรวมข้อมูลและจัดทำหนังสือภาพถ่ายประกอบคำบรรยายชุมชนพหุวัฒนธรรม (ลาหู่ ลีซู และม้ง) ตำบลปิงโค้ง อำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ ได้รับการสนับสนุนโดยศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน) ดำเนินการโดยนักศึกษาสาขาวิชาวัฒนธรรมศึกษา คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่ เพื่อเก็บรวบรวมองค์ความรู้ทางด้านวัฒนธรรมของพื้นที่พหุวัฒนธรรม จัดทำหนังสือภาพถ่ายพร้อมคำบรรยายทางวัฒนธรรมของพื้นที่พหุวัฒนธรรม และจัดเวทีคืนความรู้สู่ชุมชนนำเสนอข้อมูลพื้นที่พหุวัฒนธรรมกลุ่มชาติพันธุ์ อย่างไรก็ดี ในภายหลังพื้นที่ที่ได้กำหนดไว้นั้นไม่สามารถเข้าไปดำเนินกิจกรรมได้ เนื่องจากข้อจำกัดของระยะห่างของแต่ละหมู่บ้านกลุ่มชาติพันธุ์ ผู้ดำเนินโครงการจึงได้มีการระบุพื้นที่ใหม่ โดยอยู่ในอำเภอและจังหวัดเดียวกัน ซึ่งก็คือ ชุมชนพหุวัฒนธรรม (ลีซู ลาหู่ ไทใหญ่ และจีน) บ้านหนองแขม ตำบลเมืองนะ อำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ ซึ่งเป็นพื้นที่พหุวัฒนธรรมที่มีการอยู่ร่วมกันของ 4 กลุ่มชาติพันธุ์อันได้แก่ ลีซู ลาหู่ ไทใหญ่ และจีน ซึ่งมีความหลากหลายทั้งทางด้านประวัติศาสตร์ ศาสนา และวัฒนธรรม ปัจจุบันกลุ่มชาติพันธุ์ทั้ง 4 กลุ่มอยู่ร่วมกัน โดยยังคงรักษาวัฒนธรรมเดิมของแต่ละกลุ่ม อาทิ ความเชื่อที่เกี่ยวกับบรรพบุรุษ การประกอบประเพณีพิธีกรรมตามวาระสำคัญ อย่างไรก็ดี พบความเปลี่ยนแปลงที่น่าสนใจเกี่ยวกับการนับถือศาสนา การแลกรับปรับเปลี่ยนระหว่างกลุ่มชาติพันธุ์ และการได้รับอิทธิพลจากภายนอกชุมชน

เก็บรวบรวมองค์ความรู้ทางด้านวัฒนธรรมของพื้นที่พหุวัฒนธรรมอย่างรอบด้าน เพื่อจัดทำหนังสือภาพถ่ายและจัดเวทีคืนความรู้สู่ชุมชน ภายในหมู่บ้านหนองแขม อำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ ซึ่งเป็นพื้นที่ที่มีความหลากหลายทั้งทางด้านประวัติศาสตร์ ศาสนา และวัฒนธรรม ที่อาศัยอยู่รวมกันของกลุ่มชาติพันธุ์ 4 กลุ่ม ได้แก่ ลีซู ลาหู่ ไทใหญ่ และจีน ภายใต้การดำเนินงานของกลุ่มนักศึกษาชั้นปีที่ 3 สาขวิชาวัฒนธรรมศึกษา คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่ ด้วยเครื่องมือการเก็บข้อมูลภาคสนามข้อมูลชุมชนในลักษณะต่างๆ ได้แก่ แผนที่ชุมชน ผังเครือญาติ ปฏิทินชุมชน ความเชื่อและศาสนา ข้อมูลภูมิปัญญาท้องถิ่น

ใช้วิธีการเก็บรวมรวมข้อมูลภาคสนามโดยการลงพื้นที่สัมภาษณ์ เก็บข้อมูลอย่างรอบด้าน ด้วยเครื่องมือเก็บสึกษาชุมชน เช่น แผนที่ชุมชน ผังเครือญาติ ปฏิทินชุมชน ภายหลังได้มีการสังเคราะห์ข้อมูลเรียบร้อยแล้ว จึงมีการจัดเวทีคืนความรู้สู่ชุมชน เพื่อให้เป็นประโยชน์และเกิดความเข้าใจในการอยู่ร่วมกันของกลุ่มชาติพันธุ์ และให้เกิดสัมพันธ์อันดีระหว่างกลุ่มชาติพันธุ์ต่อไป

มกราคม 2562 – พฤษภาคม 2562

จากการสอบถามพระและคนในชุมชนบ้านหนองแขมอดีตเดิมเคยมีหมู่บ้านที่เจริญอยู่ช่วงหนึ่งของการตั้งถิ่นฐานของกลุ่มชาติพันธุ์ลัวะอาศัยอยู่ตั้งแต่แรกสันนิษฐานจากการพบโบราณสถานบริเวณวัดและโบราณวัตถุแต่ได้มีการอพยพย้ายถิ่นฐานไปที่อาศัยอยู่ที่อื่นจากสาเหตุพื้นที่นี้ในอดีตชาวลัวะคิดว่าเป็นพื้นไม่เหมาะแก่การอยู่อาศัยเพราะมีการล้มตายจึงเป็นเหตุให้มีการย้ายที่อยู่หลังจากนี้เลาหลู่ได้อพยพมาจากบ้านถ้ำงอบ อำเภอไชปราการเพราะเกิดความขัดแย้งกับชุมชนเดิมจึงเดินทางมาตามเส้นทางคาราวาน และอีกหนึ่งสาเหตุที่ได้ย้ายมาในพื้นที่นี้เพื่อดูงานสัมปทานป่าไม้ของตระกูลชินวัตรจึงเลือกพื้นที่แห่งนี้อาศัยอยู่พอในปี พ.ศ.2505-2506 ได้ตั้งหมู่บ้านขึ้นเป็นอย่างทางการมีเพียงแค่ 7 หลังคาเรือนหลังจากนั้นก็มีการอพยพย้ายเครือญาติทำให้มีประชากรเพิ่มขึ้น (น.26)

การปกครองนั้นอดีตมีการปกครองตามอายุตามความอาวุโส หรือผู้นำชุมชนเป็นคนมีบทบาทมากที่สุดในหมู่บ้าน  ผิดว่ากันไปตามผิดตามความตัดสินใจของผู้นำหมู่บ้าน แต่ปัจจุบันนี้หน่วยงานภาครัฐเข้ามามีบทบาทในชุมชนในการเลือกตั้ง ผู้ใหม่บ้าน ผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้าน แต่ในแท้ที่สุดการจะทำอะไรก็ต้องมีการไปปรึกษากับผู้นำชุมชนอีกที ถึงจะมีการเลือกตั้งตามตำแหน่งงานแต่ก็ต้องผ่านการปรึกษาผู้นำชุมชนเช่นเดิมก่อนจะจัดทำงานหรือกิจกรรมในชุมชน (น.27)

ระดับการศึกษาของชาวบ้านในชุมชน จากสถิติส่วนใหญ่ถ้าอายุมากกว่า 70 ปี ไม่สามารถพูดภาษาไทยได้ อายุน้อยกว่า 50 ปี สามารถพูดเขียนภาษาไทยได้บ้าง และช่วงอายุ 30 ปี เรื่อยลงมาเริ่มมีการศึกษา ซึ่งจากการสัมภาษณ์ของผู้เก็บข้อมูลระบุว่า ในปี พ.ศ. 2529 ผู้นำชุมชนสมัยนั้น ลุงเร ประจวบ จารุจันญาวงศ์ ได้เชิญนักศึกษา มหาวิทยาลัยรามคำแหง มาสอนเด็กในหมู่บ้าน มาด้วยต่อมาในปี พ.ศ.2539 ผู้นำชุมชน และคณะกรรมการชุมชนทำหนังสือขอให้กองร้อย ตชดที่ 335 ให้เข้ามาทำการสอนหนังสือเด็กและกองร้อย ตชด ที่ 3 สามารถสำรวจและรวบรวมข้อมูลพิจารณาเพื่อส่งครูไปสอนต่อมาในปี พ.ศ. 2540 ตชด จัดส่งครูเข้ามาสอน 3 นายชื่อว่าโรงเรียน ตชด บำรุงที่ 107 มีการสอนตั้งแต่อนุบาลถึง ป.3 มีนักเรียนทั้งหมด 52 คน ผู้ชาย 27 ผู้หญิง 25 คนและในปี พ.ศ. 2541 ได้โอนโรงเรียนให้สำนักงานปฐมศึกษาเชียงใหม่และตั้งชื่อโรงเรียนว่าโรงเรียนบ้านหนองแขมเปิดสอนอย่างเป็นทางการเมื่อวันที่ 25 กันยายน 2541 นอกจากการเรียนในห้องเรียนแล้ว มีการเรียนนอกห้องเรียนโดยการเชิญ ปราชญ์ชาวบ้านมาสอน เช่น การดีดซึง การเป่าแคน การเต้นรำ (น.30-31)

มีเรื่องเล่าเกี่ยวกับถ้ำในหมู่บ้าน คือ ถ้ำงู ซึ่งตั้งอยู่ทางหลังหมู่บ้าน มีตำนานเล่าว่า ถ้ำนี้มีงูขนาดใหญ่อาศัยอยู่ภายในถ้ำ เมื่อมีคนเดินทางมาเส้นทางนี้ส่งเสียงดังงูจะออกมากิน ชาวบ้านเลยเชิญคนจีนมาปราบงูตัวนั้นโดยที่ คนจีนนั้นนำหญ้ามาวางบนหัวล่องูออกจากถ้ำแล้วก็ฟันคองูตัวนั้นตาย สาเหตุที่เรียกว่าถ้ำงูนั้น สันนิษฐานว่าบนเพดานถ้ำมีลอยงูขนาดใหญ่เลื้อยผ่านไป (น.27)

การเปลี่ยนศาสนา นอกจากการนับถือผีบรรพบุรุษแล้วยังนับถิศาสนาพุทธและคริสต์ ภายหลังมีพากันเปลี่ยนศาสนาเพิ่มขึ้น ด้วยเหตุผลว่า “ศาสนาพุทธมีค่าใช้จ่ายเยอะ เพราะเวลาคนในบ้านเจ็บไข้ได้ป่วย ก็ต้องไปจ้างปราชญ์ในหมู่บ้านมาทำพิธีและค่าใช้จ่ายในการเซ่นไหว้ต่างๆ “ เป็นเหตุให้ชาวบ้านบางส่วนเปลี่ยนมานับถือศาสนาคริสต์