เป็นความสัมพันธ์ระหว่างการทำไร่หมุนเวียนและผู้หญิงกะเหรี่ยง โดยถ่ายทอดให้เห็นถึงความสำคัญของผู้หญิงที่มีต่อการทำไร่หมุนเวียน ตลอดจนชี้ให้เห็นถึงระบบการทำไร่หมุนเวียนที่เป็นตัวช่วยรักษาสมดุลธรรมชาติรวมถึงความหลากหลายทางพันธุ์พืชให้คงอยู่ ปฏิบัติการผ่านวิถีชีวิตของการทำไร่และการแลกเปลี่ยนพันธุ์พืชระหว่างหมู่บ้าน ซึ่งทั้งหมดนี้ล้วนสะท้อนถึงวิถีทางวัฒนธรรมและภูมิปัญญาในการดำรงชีวิตของชาวกะเหรี่ยงได้เป็นอย่างดี 

การอธิบายถึงระบบนิเวศวัฒนธรรมและอาหาร ในส่วนของไร่หมุนเวียนคือ ความคงอยู่ของความหลากหลายทางพันธุ์พืช อ้าง อานันท์และคณะ (2546) กล่าวว่าไร่หมุนเวียนนั้นพันธุกรรมพืชมากถึง 207 ชนิด เป็นแหล่งกักเก็บตลอดจนรักษาความสมบูรณ์ผ่านกระบวนการทำไร่หมุนเวียนและยังคงเป็นแหล่งอาหารให้ชาวกะเหรี่ยงตลอดทั้งปี

ห้องครัวใช้เป็นพื้นที่สำหรับเก็บพันธุ์พืช เนื่องจากใช้ไออุ่นและควันไฟเพื่อป้องกันแมลง โดยห้องครัวนั้นจะถูกออกแบบมาเพื่อให้เหมาะต่อการเก็บรักษาพันธุ์พืช เหนือเตาไฟถูกออกแบบมาเพื่อใช้เป็นที่ผึ่งของเมล็ดพันธุ์

ในการจัดการกระบวนการปลูกพืชในไร่หมุนเวียนนั้นผู้หญิงกะเหรี่ยงเป็นผู้ที่ดูแลตั้งแต่กระบวนการผลิตไปจนถึงเก็บเกี่ยว การเชี่ยวชาญและมีความรู้เกี่ยวกับเมล็ดพันธุ์ทำให้รู้ว่า พืชแบบนี้ควรปลูกดินแบบไหนจึงจะเหมาะสม เช่น หัวมันต่างๆ ควรปลูกในดินที่จอมปลวกจึงจะเหมาะสมและเติบโตได้ดีที่สุด เป็นต้น ระบบของไร่หมุนเวียนและองค์ความรู้ของผู้หญิงทำให้ก่อเกิดเป็นแหล่งผลิตความหลากหลายของพันธุ์พืชนานาชนิด เป็นแหล่งรักษาพันธุ์พืชผ่านกระบวนการปลูกอย่างต่อเนื่อง หรือ ธนาคารพันธุ์พืช (Seed bank) นอกจากนี้ยังมีกระบวนการแลกเปลี่ยนพันธุ์พืชระหว่างหมู่บ้าน แลกเปลี่ยนวิธีการปลูก การดูแลรักษา ปัญหาในการปลูก รวมถึงวิธีป้องกันต่างๆ ซึ่งทำให้กระบวนการคงอยู่ของความหลากหลายพันธุ์พืชยังคงดำเนินต่อไป

ผู้หญิงมีหน้าที่และมีความเชี่ยวชาญในการดูแลจัดการไร่เป็นอย่างดี ตั้งแต่การถอนหญ้าเพื่อกำจัดวัชพืช คัดเลือกพันธุ์พืช เก็บรักษาพันธุ์พืชชนิดต่างๆ ไปจนถึงการปลูก และเก็บเกี่ยวผลผลิต ซึ่งนอกเหนือจากในหมู่บ้านตนเองแล้วยังมีการพบปะกับผู้หญิงในหมู่บ้านอื่น ในงานมหกรรมพันธุ์พืชสำหรับการพูดคุยและแลกเปลี่ยน ซึ่งผู้หญิงซึ่งเป็นผู้เชี่ยวชาญในการดูแลจัดการระบบไร่หมุนเวียนนั้น ก็จะพูดคุยและแลกเปลี่ยนวิธีการเก็บและดูแลรักษาพันธุ์พืชที่หายากให้กับคนอื่นอีกด้วย

ในช่วงการปฏิบัติวิถีรอบปี ในบางเดือนจะมีการประกอบพิธีกรรมตามความเชื่อ เช่น พิธีเลี้ยงเทพข้าว เลี้ยงเทพไฟจัดในช่วงกลางปี เพื่อขอขมาที่ใช้ไฟเผาไร่มีผลกระทบต่อระบบนิเวศจึงจัดพิธีขึ้นเพื่อขอความร่มเย็นกลับมา และเดือนแห่งการเก็บเกี่ยวจะมี พิธีเลี้ยงส่งนกขวัญข้าวขึ้นฟ้า กระทำเพื่อบอกว่าการทำไร่หมุนเวียนในปีนั้นจบลงแล้ว

ตำนานพีบียอ (ยายผู้เฒ่าผู้วิเศษ) หรือ โถ่บีข่า (นกขวัญข้าว) เป็นตำนานที่มาจากแนวตามปรัชญาของไร่หมุนเวียน โดยมีใจความว่า เทพนกขวัญข้าวแปลงตัวเป็นยายที่ยากลำบาก นำเอาพันธุ์ข้าววิเศษมาให้หนุ่มกำพร้าใจดีคนหนึ่ง โดยที่หนุ่มกำพร้าคนนี้ถูกสังคมผลักให้กลายเป็นคนชายขอบไม่มีที่ทำไร่ และข้าววิเศษที่เทพให้นั้นได้ฟื้นคืนชีพให้กับหนุ่มกำพร้า โดยตำนานเรื่องนี้ได้แฝงข้อคิดและปรัชญาของไร่หมุนเวียนว่า หนุ่มกำพร้านั้นสะท้อนถึงการไม่มีที่ยืนในสังคม เป็นสัญลักษณ์ของผู้คนที่ไร้อำนาจ ไร่หมุนเวียนจึงเป็นพื้นที่ของการสร้างโอกาสในสังคม

อัตลักษณ์และภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมด้านการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและระบบการพึ่งพาตนเองด้านอาหารอย่างมั่นคง ยังคงแสดงถึงความผูกพันและบทบาทหน้าที่ของผู้หญิงที่มีต่อระบบการทำไร่หมุนเวียน ตั้งแต่การคัดเลือกพันธุ์พืชไปจนถึงกระบวนเก็บเกี่ยวผลผลิตล้วนเป็นบทบาทของผู้หญิงทั้งสิ้น อาจกล่าวได้ว่า "ไร่หมุนเวียนเป็นมารดาแห่งพันธุ์พืช ส่วนผู้หญิงนั้นเป็นมารดาของไร่หมุนเวียน" สะท้อนถึงความสำคัญของผู้หญิงที่มีมากในระบบของการทำไร่หมุนเวียน ว่าเป็นผู้ที่มีภูมิรู้และเชี่ยวชาญในการจัดการระบบ ถูกยกย่องให้เป็นผู้ที่ช่วยดูแลปกป้องเมล็ดพันธุ์ให้คงอยู่ต่อไปได้ แนวคิดและปรัชญาของการทำไร่หมุนเวียนนั้นสืบทอดผ่านความเชื่อของหลักคำสอนว่า “ชีวิตจะอดอยากยากแค้นแค่ไหน จะสามารถอยู่รอดได้หากรักษาความหลากหลายทางพันธุ์พืชเข้าไว้ กล่าวคือ ความอยู่รอดของพันธุ์พืชย่อมนำไปสู่ความอยู่รอดของผู้คน” สะท้อนถึงไร่หมุนเวียนคือวิถีชีวิตและวัฒนธรรมที่สืบทอดผ่านปฏิบัติการทางวัฒนธรรม การให้ความหมายว่าพันธุ์พืชทุกชนิดนั้นมีจิตวิญญาณ การสร้างพื้นที่ความเชื่อต่อสิ่งศักดิ์สิทธิ์ พิธีกรรมที่ปฏิบัติระหว่างการทำไร่ ล้วนสะท้อนถึงความผูกพันระหว่างคนกับไร่อย่างแท้จริง