การศึกษาวิถีชีวิตการพึ่งตนเองของชุมชนชาวไตหย่า บ้านน้ำบ่อขาว ตำบลห้วยไคร้ อำเภอแม่สาย จังหวัดเชียงราย ผู้วิจัยได้ลงพื้นที่เข้าไปเก็บข้อมูลโดยใช้วิธีการภาคสนามทางมานุษยวิทยา โดยใช้เวลาเป็นเวลา 1 ปี (น.30) จากการศึกษาความเป็นมาพบว่าเป็นชุมชนที่ชาวไตหย่าอาศัยอยู่มากกว่าที่อื่นๆ มีจำนวนทั้งสิ้น 210 คน (น.32)  หลังจากเข้ามาอาศัยอยู่ในประเทศไทย วิถีชีวิตแบบดั้งเดิมค่อยๆปรับเปลี่ยนไปสู่ระบบตลาด วิถีชีวิตการพึ่งการเกษตรอย่างเดียวไม่เพียงพอเลยต้องมีการทำอาชีพเสริมเข้าสู่ระบบตลาด โดยมีการเปลี่ยนแปลงไปตามยุคสมัยผันแปรไปกับสภาวะโลก  ผลกระทบจากที่เกิดวิกฤตเศรษฐกิจในพ.ศ.2535 ส่งผลสู่ชุมชนบ้านน้ำบ่อขาวของชาวไตหย่า พร้อมทั้งเกิดปัญหาโรคติดต่อเข้ามาในหมู่บ้าน ทำให้ชุมชนอ่อนแอ (น.37) ผู้นำของคริสตจักรที่เป็นที่ศรัทธาของชาวบ้านได้ประชุมกับชาวบ้านถึงปัญหาที่เกิดขึ้น จนทำให้เกิดการรวมกลุ่ม จัดตั้งกลุ่มออมทรัพย์ในชุมชนขึ้นมาเพื่อแก้ปัญหาเศรษฐกิจ การจัดตั้งกลุ่มนี้เองส่งผลให้มีการจัดตั้งกลุ่มอื่นๆขึ้น  โดยใช้พื้นที่คริสตจักรเป็นศูนย์กลางของกิจกรรมที่ทำให้ผู้คนมารวมตัวกัน ทั้งนี้เกิดจากตัวของชาวไตหย่าได้ตระหนักและเข้าใจถึงศักยภาพของชุมชนและวัฒนธรรมอันดีงามที่มีอยู่ของตนเอง (น.39-40) ผลการศึกษาพบว่า การจัดตั้งกลุ่มพึ่งตนเอง ส่งผลทำให้ สภาพชีวิตความเป็นอยู่เริ่มดีขึ้นตามลำดับ มีการแสดงวัฒนธรรมของตัวเองออกสู่พื้นที่ทางสังคมสร้างจุดเด่นให้ชุมชนในหลายเรื่อง โดยผู้วิจัยพิจารณาจากคุณภาพชีวิต ทั้ง 3 ด้าน ได้แก่  ด้านสังคม พบว่าผู้คนได้ใกล้ชิดและมีความสามัคคีกันมากขึ้น เกิดโครงสร้างและเครือข่ายทางสังคมในชุมชน ด้านเศรษฐกิจ พบว่าสามารถแก้ปัญหาหนี้นอกระบบได้ รวมไปถึงสร้างรายได้แก่ครัวเรือน และด้านจิตใจ ถือว่ากลายเป็นส่วนเยียวยาและสร้างขวัญกำลังใจแก่ชุมชน สามารถยืนหยัดและดำรงชีวิตต่อไปได้  

การศึกษาวิจัยครั้งนี้ได้มุ่งเน้นศึกษาประวัติศาสตร์ความเป็นมาของชุมชนชาติพันธุ์ไตหย่า บ้านน้ำบ่อขาว ตำบลห้วยไคร้ อำเภอแม่สาย จังหวัดเชียงราย รวมไปถึงรูปแบบและวิธีการทำกิจกรรมพึ่งตนเองของชุมชน ที่นำไปสู่การพัฒนาชุมชนของกลุ่มชาติพันธุ์ไตหย่าให้มีความเข้มแข็ง ผ่านการสนับสนุนส่งเสริมกิจกรรมการพึ่งตนเองกับการพัฒนาคุณภาพชีวิตของกลุ่มชาติพันธุ์ไตหย่าให้ดียิ่งขึ้นในด้านต่างๆ ได้แก่ ด้านสังคม ด้านเศรษฐกิจ ด้านจิตใจ 

ความเป็นมาของชุมชนบ้านน้ำบ่อขาว ในเดิมทีแล้ววิถีชีวิตของชาวไตหย่ามีความเรียบง่าย พึ่งพาอาศัยธรรมชาติ เป็นสิ่งที่สืบทอดมาตั้งแต่บรรพบุรุษที่พึ่งพาการเกษตร ด้วยปัจจัยต่างๆที่ผลักดันให้ชุมชนเกิดการเปลี่ยนแปลงไป ความทันสมัยเข้ามาสู่ชุมชน กระแสของทุนหลั่งไหลเข้ามา เงินมีความสำคัญส่งผลให้ผู้คนเริ่มปรับเปลี่ยนวิถีชีวิตจากภาคการเกษตรสู่การรับจ้าง การพึ่งพาธรรมชาติลดลง  (น.60) ประกอบกับสถานการณ์ของวิกฤตเศรษฐกิจที่เข้ามาผลกระทบจึงเกิดโดยตรง  โดยการพึ่งพางานรับจ้างที่ความมั่นคงของงานผันแปรไปกับปัจจัยทางเศรษฐกิจ ต่างกันกับการพึ่งพาธรรมชาติใช้ชีวิตแบบเกษตรที่รักษาเสถียรภาพในการดำรงชีวิตได้โดยไม่กระทบ ในยุคสมัยใหม่ที่ที่ดินทรัพยากรธรรมชาติถูกจำกัด การทำการเกษตรอย่างเดียวก็ไม่อาจทำให้เลื่อนสถานะทางเศรษฐกิจให้ดีขึ้น ในการก้าวทันยุคที่โลกที่ผู้คนพัฒนาคุณภาพชีวิตตลอดเวลา ทำให้เกิดมาตรฐานคุณภาพชีวิตที่ดีในโลกยุคใหม่ที่ขับเคลื่อนด้วยทุน รวมไปถึงทรัพยากรธรรมชาติอย่างในพื้นที่สูงถูกจำกัดเป็นเขตป่า นอกจากนี้วิกฤตโรคติดต่อที่มาพร้อมวิกฤตเศรษฐกิจ โดยผู้ป่วยส่วนใหญ่คือกำลังหลักของครอบครัว ที่ออกไปทำงานก็ได้รับความเสี่ยงก็มีผลตามมาสู่ชุมชน สิ่งที่เกิดขึ้นคือ ชุมชนบ้านน้ำบ่อขาวตระหนักถึงวิกฤตนี้ การหาทางออกจึงเกิดขึ้น โดยการรวมผู้คนด้วยศรัทธาทางศาสนาที่ตนเองนับถือผ่านผู้นำที่ชุมชนไว้ใจ (น.11) นั่นคืออย่างแรกที่เป็นการดึงเอาหลักธรรมในศาสนาเพื่อเชื่อมคนเข้าหากันเพื่อสร้างกระบวนการมีส่วนร่วม จัดตั้งกลุ่มต่างๆ ขึ้นมาเพื่อพึ่งพากันเองในชุมชน (น.20-21) เกิดทุนของชุมชนจากกลุ่มออมทรัพย์ ถือเป็นเครือข่ายที่พึ่งพารู้ใจกัน ความเสี่ยงก็ได้ลดลงมา ผลประโยชน์จึงตกอยู่กับชุมชน จึงเป็นปัจจัยที่ควบคุมได้ในชุมชน (น.12)  และในขณะเดียวกันก็ได้ดึงทุนทางสังคมที่มีอยู่ในชุมชนเรียนรู้ร่วมกัน รวมถึงได้อนุรักษ์ วัฒนธรรมที่ดีงามมีอยู่ชุมชนให้แสดงออกมาจากพื้นที่ทางสังคมมากขึ้นเพื่อดึงดูดสร้างรายได้เข้าครัวเรือนและแสดงวัฒนธรรมชุมชนออกมาเป็นรูปแบบสินค้าที่เป็นเอกลักษณ์ของชุมชน (น.49) 

ชาติพันธุ์ไตหย่า คือชาวไตกลุ่มหนึ่ง ที่รู้จักกันในชื่อกลุ่มของชาติพันธุ์ไต ในประเทศจีน ถิ่นที่อยู่ดั้งเดิม คือตำบลโมซาเจียง อำเภอซินผิง จังหวัดยี่วซี มณฑลยูนนาน ซึ่งอยู่ทางตอนบนของแม่น้ำแดง ชาวจีนเรียกขานว่า ฮวาเย่าไต (Huayaodai)  แปลว่า ไตเอวลาย (Flowery Belted) เหตุที่ได้ชื่อเช่นนี้เนื่องจากการแต่งกายของสตรีที่มีลักษณะโดดเด่นของ ผ้าคาดเอวที่ปักลวดลาย และตกแต่งด้วยแถบผ้าหลากสีสันสวยงามบริเวณรอบเอว (น.5)

การศึกษาครั้งนี้ เป็นการวิจัยภาคสนามใช้เวลาระหว่าง เดือน พฤษภาคม 2553 – เมษายน 2554 รวมเวลา 1 ปี 

ชาวไตหย่าในหมู่บ้านน้ำบ่อขาว อาศัยแม่น้ำที่ไหลผ่านหมู่บ้าน ตั้งถิ่นฐานริมน้ำเพื่อพึ่งพาอาศัยน้ำในการทำการเกษตร ปลูกกก การปลูกบ้านอยู่แบบรั้วชิดติดกัน ตามนิสัยของชาวไตหย่าที่ชอบอยู่รวมช่วยเหลือกัน  (น.34-น.35)

ชาวไตหย่าศรัทธาและนับถือศาสนาคริสต์ จึงยกให้คณะธรรมกิจของคริสตจักรเป็นผู้นำที่ไม่เป็นทางการของชุมชนในประเทศไทย  (น.39) เหตุผลที่เป็นเช่นนี้ เพราะใช้หลักศาสนาในการนำทางชุมชน  จึงตัดสินใจเลือกผู้นำศาสนาที่สามารถสร้างศรัทธาให้แก่ชาวบ้านเข้ามาเป็นผู้นำ เนื่องจากในวันอาทิตย์จะมารวมกันเข้าโบสถ์เป็นประจำ ทำให้ตระหนักดีว่าผู้นำทางศาสนานั้นมีความเข้าใจสมาชิกและคนในชุมชนเป็นอย่างดี โดยพิจารณาจากบุคลิกของผู้นำที่มีความเข้มแข็ง กล้าคิด กล้าทำ รวมคนให้สามัคคีเป็นหนึ่งเดียวกันได้  แต่อย่างไรก็ตามคนในชุมชนนั้นจะร่วมมือกันในทุกเรื่อง โดยไม่ได้รอผู้นำเพียงอย่างเดียว เพราะช่วยกันคิดช่วยกันทำกิจกรรมต่างๆร่วมกัน (น.54-น.55) หลังจากการสร้างความเป็นหนึ่งเดียวและรวมผู้คนในชุมชนเข้าหากันโดยใช้พื้นที่ของคริสตจักรแล้ว ทำให้มีกลุ่มต่างๆเกิดขึ้นมากมาย เช่น กลุ่มออมทรัพย์ส่งผลต่อการก่อตั้งกลุ่มอื่นๆตามมาในการแก้ปัญหาชุมชน รวมไปถึงสร้างรายได้แก่ครอบครัว (น.38) จึงทำให้เกิดเครือข่ายทางสังคมที่สามารถปฏิสัมพันธ์กับองค์กรภายนอกได้ ทำให้ได้รับการสนับสนุน จากหน่วยงานภาครัฐและเอกชน และองค์กรทั้งในประเทศและต่างประเทศ ได้เข้ามาดูงานและศึกษาชุมชน (น.60)