ชาวลาวเวียงเป็นกลุ่มชาติพันธุ์ที่อพยพมาจากเวียงจันทน์ ของสปป.ลาว เมื่ออพยพมาแล้วก็ได้นำเอาแบบแผนทางสถาปัตยกรรมจากถิ่นที่อยู่เดิมมาใช้ด้วย และได้มีการปรับใช้ให้เข้ากับวัฒนธรรมของไทย ไม่เพียงแต่นำเอาแบบแผนทางสถาปัตยกรรมมาเท่านั้น แต่ยังรวมไปถึงวิถีชีวิตและความเชื่อต่าง ๆ นอกจากนี้ภูมิปัญญา   การปฏิบัติตนของชาวลาวเวียงยังสะท้อนให้เห็นถึงการรักษาวัฒนธรรมของตนเองไว้อยู่ด้วย (น.45)

นำเสนอภูมิปัญญาในการปรับตัวเกี่ยวกับบ้านเรือนของชาวลาวเวียงตำบลบ้านเลือก อำเภอโพธาราม จังหวัดราชบุรี บริเวณลุ่มน้ำแม่กลอง และนำไปเปรียบเทียบกับบ้านเรือนพื้นถิ่นเดิมของสปป.ลาว ว่ามีความเหมือนเดิมหรือเปลี่ยนไปมากน้อยเพียงใด รวมทั้งให้เหตุผลที่แสดงให้เห็นถึงการปรับตัวของชาวลาวเวียงที่มีต่อการเปลี่ยนแปลงรูปแบบบ้านเรือน

ผู้วิจัยเริ่มเก็บข้อมูลโดยเลือกพื้นที่ศึกษาที่ ชุมชนลาวเวียงในตำบลบ้านเลือก อำเภอโพธาราม จังหวัดราชบุรี มีการรวบรวมข้อมูลจากบทความและเอกสารที่เกี่ยวข้อง และมีการลงเก็บข้อมูลภาคสนาม มีการสัมภาษณ์ สังเกตการณ์และการสนทนากลุ่ม และเนื่องจากผู้วิจัยมีการนำเสนอข้อมูลโดยการเปรียบเทียบบ้านเรือนของชาวลาวเวียงในไทยและในสปป.ลาว ทำให้ผู้วิจัยได้ศึกษาข้อมูลจาก 2 ส่วน ได้แก่ ศึกษาเรือนพื้นถิ่นในเขตพระนครหลวงเวียงจันทน์ สปป.ลาว จากหนังสือและการสำรวจภาคสนามในเวียงจันทน์ สปป.ลาว และอีกส่วนหนึ่งคือ ศึกษาจากเอกสารที่เกี่ยวข้องและสำรวจภาคสนามเช่นกัน แต่เป็นชุมชนลาวเวียงในตำบลบ้านเลือก ข้อมูลทั้งหมดที่ผู้วิจัยได้ศึกษาจะใช้วิธีการวิเคราะห์ข้ามกรณีศึกษาและการจัดกลุ่ม เพื่อจะนำข้อมูลของแต่ท้องถิ่นมาเปรียบเทียบกัน (น.46-47)

ชาวลาวเวียงเป็นกลุ่มชาติพันธุ์ที่มีการอพยพย้ายถิ่นฐานมาจากเวียงจันทน์ ของสปป.ลาว และได้เข้ามาอยู่ในประเทศไทยช่วงกรุงธนรีและรัตนโกสินทร์ตอนต้น โดยอพยพมาด้วยกัน 2กลุ่ม คือ กลุ่มที่อพยพเข้ามาเองและกลุ่มที่เป็นเฉลยศึกที่ถูกกวาดต้อนเข้ามา (น.46)

ระยะเวลาในการสำรวจภาคสนามที่บ้านดอนตูม เมืองไชทานี บ้านหัวห้า เมืองหาดทรายฟอง และบ้านห้องค้า เมืองจันทบุรี ในเขตพระนครหลวงเวียงจันทน์ คือ ในเดือนสิงหาคม 2553

ระยะเวลาในการเก็บข้อมูลภาคสนามที่จังหวัดราชบุรี คือ ในช่วงเดือนมกราคม 2553 - เดือนเมษายน 2555

ชาวลาวเวียงอพยพมาจากเวียงจันทน์และได้มาอยู่ที่ประเทศไทยตั้งแต่กรุงธนบุรีจนถึงรัตนโกสินทร์ตอนต้น รวมเป็นเวลากว่า 200ปี มีทั้งที่อพยพเข้ามาเองและโดนกวาดตอนมา กลุ่มชาวลาวเวียงที่โดนกวาดต้อนมา มักจะโดนจำกัดสิทธิในการเคลื่อนย้ายที่อยู่อาศัย คือจะให้อยู่แค่เฉพาะกลุ่มชาติพันธุ์ของตนเองเท่านั้น แต่เมื่อประชากรชาวเวียงเพิ่มขึ้นก็เริ่มมีการขยายชุมชนออกไปและกระจายทั่วประเทศไทยเมื่อมีการยกเลิกทาสใน ปีพ.ศ. 2417(น.46)

จังหวัดราชบุรีเป็นจังหวัดที่ที่มีชาวลาวเวียงที่ถูกกวาดตอนมาตั้งแต่สมัยอพยพมาแรก ๆ อาศัยอยู่จำนวนมาก ต่อมาในสมัยรัชกาลที่ 1 ทรงมีพระบรมราชานุญาตให้ชาวมอญอพยพเข้ามาอยู่ที่บริเวณนี้ด้วย ทำให้ชาวเวียงที่เคยอยู่ในพื้นที่นี้ต้องอพยพและถอยร่นเข้าไปทางทิศตะวันออกของลุ่มน้ำแม่กลอง ซึ่งเป็นพื้นที่ศึกษาของผู้วิจัยครั้งนี้ คือ ตำบลบ้านเลือก อำเภอโพธาราม จังหวัดราชบุรี (น.50)

ตามหลักฐานที่ปรากฏในชุมชน สันนิษฐานได้ว่าบ้านเลือก หมู่ที่ 4น่าจะเป็นพื้นที่แรก ๆ ที่มีการตั้ง      ถิ่นฐานของชาวลาวเวียง และยังมีการตั้งศาลปู่ตา เพื่อเป็นที่สิงสถิตของวิญญาณบรรพบุรุษ และตั้งศาลปู่ทุ่ง     เพื่อปกป้องคุ้มครองไร่นา มีการสันนิษฐานว่าการขยายตัวของชุมชนน่าจะมีจุดเริ่มต้นมาจากบริเวณนี้ด้วย เช่น  หมู่ 2 บ้านดอนกลาง และในอดีตมักมีการตั้งบ้านเรือนกระจุกอยู่รวมกัน แต่เมื่อมีการตัดผ่านถนนเพชรเกษมและถนนในชุมชน ทำให้จำนวนบ้านเรือนกระจายออกมากขึ้น (น.52)

ตำบลบ้านเลือกมีประชากรจำนวน 10,022 คน ประชากรที่เป็นลาวเวียงส่วนใหญ่พบทั้งหมด 7หมู่บ้าน นอกนั้นจะเป็นกลุ่มชาติพันธุ์อื่นที่เข้ามาอาศัยอยู่ประปราย

ชาวลาวเวียงจะประกอบอาชีพทำนา ทำไร่ ทำสวน เป็นส่วนใหญ่ แต่ก่อนจะมีการทำนาปีโดยใช้แรงงานจากคนและวัว มีการใช้เทคโนโลยีเข้ามาช่วยบ้างแต่เป็นส่วนน้อย นอกจากนี้ยังมีปลูกพืชชนิดอื่นไว้บริโภค และนำไปจำหน่าย และภายหลังชาวนามักจะทำนาปรัง แต่ผู้สูงอายุยังคงทำนาปีที่เก็บเกี่ยวด้วยมืออยู่ (น.50-51)

ชุมชนลาวเวียงในตำบลบ้านเลือกมีอยู่หลายหมู่บ้านด้วยกัน แต่จะมีการรวมกลุ่มกันในประเพณีทำบุญ เบิกบ้าน ในหมู่ที่ 4จะเป็นการรวมกลุ่มเฉพาะคนที่ยังเคารพและเชื่อถือ เช่น คนเฒ่าคนแก่และเด็ก และยังมีการรวมตัวของแต่ละหมู่บ้านอีกประเพณีหนึ่ง นั่นคือ ประเพณีทำบุญกลางบ้าน โดยจะใช้ส่วนกลางของชุนเป็นพื้นที่ที่ประกอบพิธีกรรม (น.52-53)

นอกจากนี้ในงานบุญหรือวันสำคัญต่าง ๆ ชาวลาวเวียงจะมีการทำบุญร่วมกันที่วัดอย่างสม่ำเสมอ และจะร่วมกันแต่งกายในแบบเฉพาะของลาวเวียงราชบุรีอีกด้วย (น.51)

ตำบลบ้านเลือก ที่เป็นที่ตั้งของชุมชนลาวเวียง มีการเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา นโยบายของรัฐมีอิทธิพลต่อชุมชนมาก การเปลี่ยนแปลงที่เคยเกิดขึ้นต่อชุมชน ได้แก่ ในสมัยจอมพล ป. พิบูลสงคราม มีการออกนโยบายให้ยกเลิกวัฒนธรรมท้องถิ่นต่าง ๆ และห้ามใช้ภาษาถิ่น ซึ่งส่งผลกระทบให้วิถีชีวิตดั้งเดิมของคนในชุมชนค่อย ๆ เลือนหาย และในสมัยพลเอกชาติชาย ชุณหะวัณ มีการดำเนินนโยบายที่ส่งผลกระทบต่อที่ดินทำกินของชาวบ้าน ทำให้ชาวบ้านถูกกวาดซื้อที่ดินจากนายทุน และนั่นก็ทำให้อาชีพของชาวลาวเวียงเริ่มเปลี่ยนแปลงไป จากที่มีอาชีพหลักคือ การทำนา ก็เปลี่ยนไปเป็น รับจ้าง ค้ายขาย เป็นต้น แต่บางคนก็ยังคงทำนาอยู่ แต่เป็นการเช่าที่ดินจากนายทุนอีกทอดหนึ่ง สะท้อนให้เห็นว่าระบบการปกครองและนโยบายของรัฐ ส่งผลกระทบต่อชุมชนและชาวบ้านชาวลาวเวียงเป็นอย่างมาก

แต่ต่อมาได้มีการจัดตั้งสภาองค์กรชุมชนตำบลบ้านเลือกขึ้น ตามพระราชบัญญัติสภาองค์กรชุมชนตำบล พ.ศ. 2549ทำให้ยังมีการอนุรักษ์วัฒนธรรรมต่าง ๆ ของลาวเวียงไว้อยู่ และมีการจัดตั้งหอวัฒนธรรมลาวเวียง เพื่อเป็นแหล่งเรียนรู้ประเพณีวัฒนธรรมของลาวเวียง (น.51-52)

ชาวลาวเวียงมีความเชื่อเกี่ยวกับศาลปู่ตาและศาลปู่ทุ่ง กล่าวคือ ชาวลาวเวียงเชื่อว่าศาลปู่ตา เป็นที่      ยึดเหนี่ยวจิตใจของชาวลาวเวียงและยังช่วยปกป้องคุ้มครองลูกหลานให้อยู่ร่มเย็นเป็นสุข ส่วนศาลปู่ทุ่ง เชื่อว่าจะปกป้องคุ้มครองไร่นาและการทำมาหากินของชาวลาวเวียง และในตำบลบ้านเลือกยังพบ ศาลปู่ตาเจ้านาย เชื่อว่า จะสร้างความอบอุ่นใจให้แก่ชุมชน นอกจากนี้ ยังมีความเชื่อในการสร้างบ้านเรือนของชาวลาวเวียง คือ ในกลุ่มที่เป็นเครือญาติกัน จะไม่ปลูกเรือนโดยเอามุมบ้านเข้าหากัน แต่จะปลูกเรียงแถวกันไปอย่างสม่ำเสมอ เชื่อว่าหากปลูกเรือนให้เหลื่อมกันหรือหันมุมบ้านข้าหากัน จะทำให้เกิดการบางหมางกันในหมู่พี่น้องหรือเครือญาติ (น.52,56)

สถาปัตยกรรมในเวียงจันทน์ มักจะให้มีการปลูกเรือนแบบให้หลังคาวางไปในแนวเดียวกัน มีลักษณะเรือนเป็นเรือนไม้ยกสูง ใต้ถุนบ้านเปิดโล่ง และเรือนมักจะประกอบไปด้วย ห้องนอน ส่วนใหญ่จะวางไปตามทิศตะวันออกและตะวันตก เซีย มีลักษณะเหมือนระเบียงและมีหลังคาคลุม เรือนครัว จะตั้งอยู่ทางด้านหลังของเรือนมีขาดพื้นที่ต่างกันออกไปในแต่ละเรือน ชาน เป็นระเบียงเปิดโล่ง มักใช้สำหรับการล้างภาชนะต่าง ๆ และอาจจะมีองค์ประกอบอื่นนอกเหนือจากที่กล่าวไป เช่น บันไดที่มีหลังคาคลุม เป็นต้น ในปัจจุบันมีการเปลี่ยนแปลงไปบ้าง เช่น การเปลี่ยนการใช้วัสดุหลังคา การก่อผนังกั้นบริเวณต่าง ๆ (น.48-50)

ตำบลบ้านเลือก พบเรือนพื้นถิ่นที่เป็นเรือนยกสูง บ้านเรือนของชาวลาวเวียงยังคงมีลักษณะทางสถาปัตยกรรมเดิม คือ เป็นเรือนจั่วเดี่ยวและเรือนหลังคาแฝด โดยมีองค์ประกอบของเรือนดังนี้

เรือนนอน ภายในเรือนนอนจะถูกแบ่งออกเป็น 2ส่วน คือ ในเรือนและนอกเปิง ในเรือนจะใช้เป็นห้องนอนลูกสาว ส่วนนอกเปิงจะใช้เป็นที่ตั้งหิ้งพระ เป็นที่นอนของคนเฒ่าคนแก่ และยังถูกใช้เป็นพื้นที่ในการตั้งศพอีกด้วย

ไม้แป้นท่อง ใช้เป็นที่นั่งของพระภิกษุหรือผู้หลักผู้ใหญ่ที่มาเยี่ยมบ้าน ไม้แป้นท่องมีความสูงจากพื้นระเบียงประมาณ 45 เซนติเมตร และเป็นไม้ที่วางขนานไปกับพื้นเรือน

ระเบียง จะมีการคลุมหลังคาใน 2 ลักษณะด้วยกัน คือ หลังคาจั่ว และหลังคาลาดเอียง ระเบียงมักจะอยู่ทางด้านสกัดของเรือนนอนและบริเวณหน้าบ้าน

เรือนครัว จะอยู่ทางทิศตะวันตกของเรือน มีหลังคาคลุมแยก นอกจากนี้ในบริเวณบ้านยังมียุ้งฉางและ   บ่อบาดาลด้วย

ในปัจจุบันเรือนแบบดั้งเดิมแทบจะไม่มีแล้ว เหลือพบเพียงเรือนที่มีอายุ 40-60ปี แต่ยังคงมีองค์ประกอบเรือนคล้ายเดิม คือ มีเรือนนอน โถง และระเบียง และมีเรือนครัวอยู่ใต้ถุนบ้าน บางหลังมีการก่อผนังด้วยอิฐหรือปูนล้อมรอบเพื่อใช้เป็นห้องนอน และยังพบห้องน้ำอยู่ชั้นล่างด้วย

การคลุมหลังคาของเรือนที่มีอายุ40-60ปี ที่พบในปัจจุบัน ได้แก่ เรือนหลังคาแฝด มีลักษณะคือ หลังคาบริเวณโถงนอนจะมีความสูงต่ำกว่าหลังคาเรือนนอน เรือนหลังคาแบบจั่วแฝดนี้ ถือเป็นอัตลักษณ์ทางสถาปัตยกรรมของชาวลาวเวียง และเรือนหลังคาเดี่ยว จะมีลักษณะคือ มักจะเป็นหลังคาเอียงต่ำ และยื่นออกมาคลุมพื้นที่ชั้นล่างด้วย ซึ่งการสร้างหลังคาแบบลาดเอียงเช่นนี้ทำให้เกิดการลดหลั่นของอาคาร ถือเป็นการสร้าง   อัตลักษณ์ใหม่ให้กับชุมชน (น.53-55)

ชาวลาวเวียงไม่ได้นำเอารูปแบบทางสถาปัตยกรรมจากเวียงจันทน์มาทั้งหมด แต่มีการปรับเปลี่ยนเพื่อให้เข้ากับสภาพอากาศของภาคกลางประเทศไทย คือ มีการปลูกเรือนแบบผสมผสานเรือนไทยของภาคกลาง โดยมีองค์ประกอบเรือน เช่น นอกชาน หลังคาจั่วทรงสูงแบบมีตัวเหงา เป็นต้น

ชาวลาวเวียงแม้จะอพยพจากเวียงจันทน์มาอยู่ในประเทศไทย แต่ยังคงอัตลักษณ์เดิมของตนไว้ได้เป็นอย่างดี เห็นได้จากการสร้างบ้านเรือนตามแบบแผนเดิม หรือการสืบทอดประเพณี ความเชื่อ เช่น การสร้างบ้านเรือนตามความเชื่อที่ว่า ในบรรดาญาติพี่น้องจะไม่สร้างบ้านเรือนที่เหลื่อมกัน ต้องสร้างให้เสมอเป็นแนวเดียวกัน เพื่อเป็นการแสดงความเคารพต่อกัน สิ่งนี้ทำให้บ้านเรือนของชาวลาวเวียงมีลักษณะเฉพาะที่บ่งบอกถึง อัตลักษณ์ของชาวลาวเวียงได้ชัดเจน หรือจะเป็นการสืบทอดประเพณีงานบุญกลางบ้านของชาวลาวเวียง และการสร้างศาลปู่ตาที่มีลักษณะคล้ายกับชุมชนพื้นถิ่นที่เวียงจันทน์

บ้านเรือนของชาวลาวเวียงในจังหวัดราชบุรีไม่ได้เป็นรูปแบบเดิมตามบ้านเรือนที่เวียงจันทน์ไปทุกอย่าง เนื่องจากมีความต่างกันตรงภูมิประเทศและสภาพอากาศ จึงต้องมีการเปลี่ยนแปลงลักษณะบ้านเรือนเพื่อให้เหมาะสมกับถิ่นที่อยู่ใหม่ คือมีการปลูกเรือนแบบเวียงจันทน์ผสมผสานกับเรือนไทยภาคกลาง เช่น การปลูกเรือนแฝดเก้าเสา นอกจากนี้ยังมีการเปลี่ยนแปลงสังคมและวัฒนธรรมด้วย เนื่องจากจังหวัดราชบุรีอยู่ใกล้เคียงกับ  เมืองหลวง คือ กรุงเทพมหานคร ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงที่ค่อนข้างรวดเร็ว อย่างในสมัยพลเอกชาติชาย ชุณหะวัณเป็นนายกรัฐมนตรี ได้มีนโยบายที่ทำให้ที่ดินมีราคาสูงขึ้น ทำให้ชาวลาวเวียงที่ประกอบอาชีพทำนาส่วนใหญ่ต้องขายที่ดินให้กับนายทุน และส่งผลให้มีการเปลี่ยนแปลงต่อประเพณีและวัตนธรรม คือ ประเพณีและวัฒนธรรมที่เกี่ยวกับการทำนาถูกยกเลิกไป นอกจากนี้ความเจริญทางสังคมอย่างด้านคมนาคมก็ได้มีอิทธิพลต่อการรเปลี่ยนแปลงในการประกอบพิธีกรรมต่าง ๆ อย่างการทำบุญเบิกบ้านและทำงานบุญกลางบ้านร่วมกันของแต่ละหมู่ เป็นพิธีกรรมที่ทำขึ้นเพื่อบำบัดรักษาหมู่บ้าน แต่ในปัจจุบันมีการแยกหมู่บ้าน เนื่องจากมีถนนตัดผ่านทำให้การทำบุญกลางบ้านของแต่ละหมู่แยกกันไปด้วย

- ภาพที่ 1 ลักษณะการคลุมหลังคาของเรือน ระเบียง และครัว (น.49)
          ภาพที่ 1 (ก) ลักษณะหลังคาของเรือนแบบไม่มีระเบียง (น.49)
          ภาพที่ 1 (ข) ลักษณะหลังคาของเรือนแบบมีระเบียง (หรือเทิบ) (น.49)
          ภาพที่ 1 (ค) ลักษณะหลังคาของพื้นที่ครัว (น.49)
- ภาพที่ 2เรือนดั้งเดิมในหมู่ 3 ซึ่งถูกปรับปรุงและเปลี่ยนแปลงไป (น.53)
- ภาพที่ 3 ลักษณะหลังคาในกลุ่มเรือนที่มีอายุในช่วง 40-60ปี (บน) เรือนที่มีหลังคาจั่วแฝด, (ล่าง) เรือนที่มีหลังคาจั่วเดี่ยว (น.55)