| |
Princess Maha Chakri Sirindhorn Anthropology Centre
Ethnic Groups Research Database |
|
Record |
 |
 |
| Subject |
การเร่ร่อนในทะเล,มอแกน,พังงา,ภาคใต้,ประเทศไทย,เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ |
| Author |
เสาวภา อาศน์ศิลารัตน์ |
| Title |
วัฒนธรรมการเร่ร่อนในทะเล, การเปลี่ยนแปลงอาณาเขต และการปรับตัว: การใช้ทรัพยากร และรูปแบบการบริโภคในหมู่เกาะตอนใต้ของประเทศไทย |
| Document Type |
วิทยานิพนธ์ |
Original Language of Text |
- |
| Ethnic Identity |
มอแกน บะซิง มาซิง,
|
Language and Linguistic Affiliations |
- |
Location of
Documents |
ห้องสมุดคณะสิ่งแวดล้อมและทรัพยากรศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล เลขเรียกหนังสือ TH S239se 2007
ฐานข้อมูล Thai Digital Collection (TDC) |
Total Pages |
158 |
Year |
2550 |
| Source |
วิทยานิพนธ์ปริญญาวิทยาศาสตรมหาบัณฑิต (การจัดการทรัพยากรธรรมชาติ) มหาวิทยาลัยมหิดล |
| Abstract |
วิถีชีวิตของชาวมอแกนซึ่งตั้งถิ่นฐานในบริเวณหมู่เกาะสุรินทร์ จังหวัดพังงา โดยเฉพาะอย่างยิ่งวัฒนธรรมการเร่ร่อนในทะเลถูกเปลี่ยนแปลงเป็นอย่างมากอันเนื่องมาจากการก่อตั้งอุทยานแห่งชาติหมู่เกาะสุรินทร์ตั้งแต่ ค.ศ. 1981 เป็นต้นมา โดยขาดการคำนึงถึงกลุ่มผู้เสียผลประโยชน์เป็นหลักซึ่งเป็นคนท้องถิ่น แม้ว่าในภายหลังจะมีการประนีประนอมการใช้ทรัพยากรร่วมกันแล้วก็ตาม
การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพที่ศึกษาเอกสารแผนแม่บทในการจัดการพื้นที่อุทยานหมู่เกาะสุรินทร์ร่วมกับการสัมภาษณ์กลุ่มผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง ซึ่งสะท้อนให้เห็นว่ากฎระเบียบของรัฐจำกัดสิทธิพื้นที่อยู่อาศัยของชาวมอแกน จากเดิมที่มีวิถีการตั้งถิ่นฐานที่สัมพันธ์กับสภาพภูมิประเทศ ฤดูกาล และระบบสังคมทำให้ต้องย้ายไปอยู่รวมกันที่อ่าวบอนใหญ่ตามพื้นที่ที่รัฐจัดให้เนื่องด้วยการจัดการพื้นที่เพื่อการท่องเที่ยว ทั้งยังจำกัดสิทธิในการเข้าถึงทรัพยากรทางบกและทางทะเลด้วยการควบคุมลักษณะเครื่องมือจับสัตว์น้ำและพื้นที่ ซึ่งเดิมเป็นแหล่งอาหารสำคัญด้วยเหตุผลของการอนุรักษ์ทรัพยากรทางธรรมชาติ
การอนุรักษ์และการท่องเที่ยวของอุทยานก่อให้เกิดการสูญเสียอำนาจในการปกครองตนเองของชาวมอแกน มีการจ้างงานชาวมอแกนในภาครัฐและภาคเอกชนส่งผลให้มีรายได้ในฤดูกาลท่องเที่ยว แต่ในขณะเดียวกันกลับเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิตโดยเฉพาะระบบการใช้ทรัพยากรจากการหาด้วยตนเองเป็นการพึ่งพิงระบบตลาด รูปแบบอาหารเปลี่ยนแปลงจากอาหารตามธรรมชาติเป็นอาหารที่เสี่ยงต่อปัญหาทางโภชนาการ ทั้งยังส่งผลต่อความเสื่อมโทรมของพื้นที่และการลดจำนวนลงของทรัพยากรทางทะเล |
|
| Focus |
วิทยานิพนธ์นี้มุ่งอธิบายผลของการก่อตั้งอุทยานแห่งชาติหมู่เกาะสุรินทร์ จังหวัดพังงา ในช่วง ค.ศ. 1981 เป็นต้นมา ซึ่งทับซ้อนพื้นที่อาศัยและที่ทำกินของชาวมอแกนที่ตั้งถิ่นฐานมาก่อนหน้า ส่งผลให้เกิดความเปลี่ยนแปลงวัฒนธรรมการเร่ร่อนในทะเล อาณาเขตที่อยู่อาศัยและที่ทำกิน การปรับตัวต่อการใช้ทรัพยากรทางทะเล และการบริโภคหลังจากการประกาศพื้นที่เป็นเขตอนุรักษ์ |
|
| Ethnic Group in the Focus |
มอแกน โดยเฉพาะในหมู่เกาะสุรินทร์ จังหวัดพังงา ได้รับการขนานนามว่าเป็นกลุ่มยิปซีทะเลกลุ่มสุดท้ายที่ยังคงรักษาเอกลักษณ์ในวิถีชีวิตและประเพณีไว้ (น.2) |
|
| Study Period (Data Collection) |
ศึกษาเอกสารแผนแม่บทอุทยานแห่งชาติหมู่เกาะสุรินทร์ พ.ศ. 2543-2547 และแผนแม่บทการจัดการพื้นที่กลุ่มอุทยานมรดกอาเซียน หมู่เกาะสุรินทร์ หมู่เกาะสิมิลัน อ่าวพังงา พ.ศ. 2550-2559 (น. 41) รวมทั้งเก็บรวบรวมข้อมูลภาคสนามจากการสังเกตการณ์และการสัมภาษณ์เชิงลึก จำนวน 3 เดือน ตั้งแต่เดือนพฤศจิกายน 2549-มกราคม 2550 (น. 43) |
|
| History of the Group and Community |
ชาวมอแกนในพื้นที่หมู่เกาะสุรินทร์อพยพมาจากหมู่เกาะมะริด ประเทศพม่า และจากจังหวัดพังงาและระนอง ประเทศไทย ใน 4 ช่วงเวลา (น. 50)
ก่อนการก่อตั้งอุทยานแห่งชาติหมู่เกาะสุรินทร์ ช่วงที่ 1 ก่อน ค.ศ. 1981ชาวมอแกนแบ่งเป็น 2 กลุ่ม (1) กลุ่มที่เกิดในประเทศพม่าที่เกาะ Dungและเกาะ Yan Chiak (2) กลุ่มที่เกิดและโตในประเทศไทยที่เกาะพยาม เกาะลาว เกาะช้าง เกาะขามใน เกาะขามนอก เกาะไข่ ในจังหวัดระนอง เกาะพระทอง เกาะลา ในจังหวัดพังงา กระจายตัวใน 3 อ่าว คือ อ่าวกระทิง อ่าวไทรเอน อ่าวแม่ยาย อ่าวละ 10 ครอบครัว (น. 51)
หลังการก่อตั้งอุทยานแห่งชาติหมู่เกาะสุรินทร์ ช่วงที่ 2 ระหว่าง ค.ศ. 1981-1990 ชาวมอแกนที่อ่าวแม่ยายและอ่าวกระทิงอพยพย้ายไปยังอ่าวช่องขาดซึ่งเป็นที่ตั้งของสำนักงานอุทยานฯ เพื่อความปลอดภัย ช่วงที่ 3 ระหว่าง ค.ศ. 1990-2004 จำนวนประชากรชาวมอแกนที่อพยพมาจากอ่าวไทรเอนมีจำนวนมากขึ้นเป็นอย่างมาก ทำให้เจ้าหน้าที่พยายามส่งตัวกลับไปยังอ่าวไทรเอนแต่ไม่ประสบความสำเร็จ ท้ายที่สุดได้แตกออกเป็น 2 กลุ่ม กลุ่มหนึ่งย้ายไปตั้งถิ่นฐานที่อ่าวบอนเล็ก อีกกลุ่มย้ายกลับไปยังอ่าวไทรเอน ซึ่งทั้งสองกลุ่มยังคงมีการติดต่อไปมาหาสู่ตามงานประเพณีต่าง ๆ อย่างใกล้ชิด (น. 51) แต่ด้วยกฎระเบียบที่เคร่งครัดของอุทยานที่ส่งผลต่อวิถีชีวิตของชาวมอแกน รวมทั้งปัญหาทางสังคม เศรษฐกิจ วัฒนธรรม และการต่างงานกับคนต่างกลุ่ม ทำให้บางส่วนย้ายกลับมาตั้งถิ่นฐานที่เดิมอีกครั้ง ทั้งยังมีชาวมอแกนจากประเทศพม่าอพยพเข้ามาตามญาติพี่น้องที่เข้ามาก่อนหน้าอีกด้วย ช่วงที่ 4 หลังเกิดเหตุการณ์สึนามิ ในปี ค.ศ. 2004 ซึ่งพื้นที่ได้รับผลกระทบ รัฐบาลได้เข้ามาช่วยเหลือชาวมอแกนที่อ่าวบอนเล็กและอ่าวไทรเอน โดยได้สร้างศูนย์พักพิงชั่วคราวให้ที่วัดป่าส้านในอำเภอคุระบุรี หลังเหตุการณ์ผ่านพ้น ชาวมอแกนได้กลับมาสร้างบ้านที่หมู่เกาะสุรินทร์อีกครั้ง โดยพื้นที่ของอ่าวบอนใหญ่ได้ถูกจัดการสร้างหมู่บ้านถาวรโดยอุทยานฯ ช่วงนี้ ชาวมอแกนในพม่าก็ยังคงอพยพตามญาติพี่น้องอย่างต่อเนื่อง (น. 52) |
|
| Settlement Pattern |
การตั้งถิ่นฐานของชาวมอแกนเลือกจากปัจจัยทางภูมิศาสตร์ โดยต้องสามารถจอดเรือและทอดสมอได้ ปลอดภัยจากภัยธรรมชาติ สามารถหาอุปกรณ์หาปลาได้ ปัจจัยทางระบบนิเวศ เป็นเขตปะการังน้ำตื้นที่ชาวมอแกนสามารถดำน้ำหาปลาได้และมีความมั่นคงทางอาหาร ปัจจัยทางสังคม เป็นพื้นที่สงบไม่มีคนต่างกลุ่มมากนัก มีอิสระในการทำกิจกรรมของตน นอกจากนี้ยังต้องเป็นพื้นที่ที่สามารถสร้างบ้านได้อย่างปลอดภัย (น. 58-59) |
|
| Demography |
จำนวนประชากรมอแกนในหมู่เกาะสุรินทร์ในปี 1993 มีจำนวน 136 คน, ปี 1994 มีจำนวน 201 คน, ปี 1997 มีจำนวน 134 คน,ปี 1998 มีจำนวน 144 คน, ปี 1999 มีจำนวน 141 คน, ปี 2000 มีจำนวน 162 คน และปี 2004 มีจำนวน 170 คน (น. 28)
ชุมชนมอแกน ในพื้นที่อ่าวบอนใหญ่ ในอุทยานแห่งชาติหมู่เกาะสุรินทร์ ตำบลเกาะพระทอง อำเภอคุระบุรี จังหวัดพังงา มีจำนวน 51 หลังคาเรือน มีประชากรทั้งสิ้น 194 คน เป็นเพศชาย 80 คนและเพศหญิง 114 คน (น. 5, 55)
อาชีพหลักของชาวมอแกนเปลี่ยนไปตาม ในช่วงมรสุมหรือนอกฤดูท่องเที่ยวซึ่งอุทยานฯ ปิด ชาวมอแกนจะใช้ชีวิตอยู่ในทะเลเพื่อหาปลิงทะเลและเปลือกหอยมาขาย บางส่วนไปทำงานก่อสร้างหรือตกปลาในเขตเหนืออุทยาน ส่วนช่วงฤดูแล้งหรือฤดูท่องเที่ยว ซึ่งอุทยานฯ เปิดทำการ ชาวมอแกนบางส่วนทำงานในอุทยานฯ มีหน้าที่ต่าง ๆ เช่น ขับเรือ ทำความสะอาด เป็นแรงงานก่อสร้าง และขายปลาให้กับอุทยาน บางส่วนเป็นเจ้าหน้าที่ของสถาบันวิจัยสังคม จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ซึ่งมีทั้งกิจกรรมการท่องเที่ยวและไม่ใช่การท่องเที่ยวเพื่อสร้างรายได้และศักยภาพให้กับชาวมอแกน บางส่วนทำงานภาคเอกชน เช่น ขับเรือนำเที่ยวหมู่เกาะสุรินทร์ นอกจากงานประจำแล้ว ชายชาวมอแกนยังใช้ทักษะแกะสลักในการทำโมเดลเรือ ตุ๊กตาไม้ หญิงสร้างงานศิลปะ เช่น ทำกล่อง แหวน เสื่อ กำไล สำหรับขายนักท่องเที่ยวอีกด้วย (น. 56) |
|
| Economy |
ชาวมอแกนมีระบบการแบ่งปันทรัพยากรที่เข้มแข็งทั้งอาหาร เงิน และงาน ชาวมอแกนหาอาหารแบบพึ่งพาตนเองแม้จะออกเรือไปด้วยกันแต่จะแยกกันหาอาหารของตนเอง แต่ในการทำงานอื่น ๆ ชาวมอแกนมีความสามัคคีและช่วยเหลือกันเป็นอย่างดี เช่น ผู้ชายทั้งเด็กและผู้ใหญ่จะช่วยกันสร้างเรือ (น. 58)
แหล่งทรัพยากรในพื้นที่อ่าวสำคัญของชาวมอแกนในหมู่เกาะสุรินทร์ ได้แก่
(1) อ่าวบอน แบ่งออกเป็นอ่าวบอนเล็กและอ่าวบอนใหญ่ เป็นที่ตั้งถิ่นฐานถาวรและเป็นแหล่งหาอาหารประจำวันของชาวมอแกน มีสัตว์น้ำประเภทปลาจำนวนมาก มีพืช เช่น มะละกอ กล้วย สมุนไพร บนอ่าวบอนใหญ่มีแหล่งน้ำ 2 แหล่ง และอ่าวบอนเล็กมีแหล่งน้ำ 1 แหล่ง
(2) อ่าวเต่าและอ่าวสับปะรด เป็นแหล่งอาหารตลอดปี สัตว์สำคัญ คือ หอยกาบและเต่า
(3) อ่าวผักกาด เป็นสถานที่พักของชาวมอแกนในฤดูมรสุมเพื่อเก็บปลิงทะเล
(4) อ่าว Ma Dah เป็นพื้นที่ปลอดลมมรสุมซึ่งต้องเดินเท้ามาจากอ่าวบอนใหญ่ 2 กิโลเมตร เป็นแหล่งทรัพยากรทั้งทางบกและทะเล เช่น หอยและปลา (น. 64)
(5) อ่าวสุเทพ เป็นพื้นที่เขตน้ำขึ้นน้ำลงที่กว้างขวาง เป็นแหล่งของหอย ปลา และเต่า
(6) อ่าวช่องขาด มีลักษณะภูมิประเทศที่ดีที่สุดซึ่งชาวมอแกนเลือกตั้งถิ่นฐานที่นี่หลายครั้งในอดีตจนกระทั่งปัจจุบันเป็นที่ทำการของอุทยานฯ เป็นแหล่งสัตว์ทะเลพิเศษประเภทต่าง ๆ และพืชประเภทหวายและผลไม้
(7) อ่าวกระทิง เป็นแหล่งทรัพยากรบก
(8) อ่าวไม้งาม เป็นแหล่งในการหาอาหารรอบป่าโกงกางและแนวปะการังน้ำตื้น
(9) อ่าวจาก มีระยะทางที่ไกลจากอ่าวบอนใหญ่กว่า 7.2 กิโลเมตร จึงไม่เป็นที่นิยมของชาวมอแกน เป็นแหล่งของสัตว์ทะเลที่สามารถนำมาประดิษฐ์เรือจำลองได้ เช่น หอยกาบยักษ์ เม่นทะเล หอยนางรม และต้นชบา (น. 65-66)
(10)อ่าวไทรเอน มีความหนาแน่นของปะการังสูง ชาวมอแกนจึงนิยมใช้ทรัพยากรบนบกแทน เช่น มะม่วง นอกจากนี้ยังมีสัตว์ทะเลพิเศษอย่างหอยยักษ์ เม่นทะเล และหอยนางรม
(11)อ่าวแม่ยาย ในอดีตเคยเป็นที่อยู่อาศัยของชาวมอแกน ปัจจุบันเป็นแหล่งอาหารขนาดใหญ่ทั้งในทะเล เช่น ปลากระเบน ปลิงทะเล เม่นทะเล หอยนางรม และบนบก มีสัตว์ป่า เช่น กระจง พืชป่า เช่น เกี๋ยงป่า ที่นี่เป็นแหล่งพักพิงชั่วคราวในช่วงมรสุมของชาวมอแกนบางส่วน
(12)อ่าวหินแพ เป็นทั้งแหล่งอาหารสำหรับการดำรงชีพและการค้า มีสัตว์น้ำประเภทหอย ปู และปลาประเภทต่าง ๆ (น. 66-67)
ชาวมอแกนมีหลักในการอนุรักษ์ทรัพยากรโดยการใช้พื้นที่จุดละ 4-5 ครอบครัวจากนั้นจะหมุนเวียนทุก ๆ 2-3วัน เพื่อให้เกิดการสร้างสมดุลในธรรมชาติ และด้วยประสบการณ์ที่ยาวนานทำให้มีความรู้ในการเก็บหาอาหารโดยมือเปล่าด้วยวิธีการที่ไม่ทำลายทรัพยากรส่วนอื่น ผู้ชายสามารถดำน้ำได้ลึก 20 เมตร มีหน้าที่เก็บปลิงทะเล และใช้หอกเพื่อจับปลาทะเลและสัตว์น้ำอื่น ๆ ในขณะที่ผู้หญิงดำน้ำได้ 8 เมตร มีหน้าที่เก็บหอย หอยเม่นทะเล และปูเป็นส่วนมาก (น. 67) การใช้ทรัพยากรจากทะเลไม่เป็นไปตามฤดูกาลเนื่องจากทั้งหมดสามารถหาได้จากในทะเล วัยรุ่นชาวมอแกนยึดถือวิถีปฏิบัติของผู้สูงอายุในการหาอาหาร มีมุมมองเรื่องการใช้หอกแทงปลาเฉพาะที่ต้องการมากกว่าการใช้อวนซึ่งอาจทำลายสภาพแวดล้อมส่วนอื่น (น. 69)
ทรัพยากรทางทะเลมีจำนวนลดลงหลังจากการก่อตั้งอุทยานแห่งชาติหมู่เกาะสุรินทร์ บางสายพันธุ์ เช่น เต่าทะเล และหอยมือเสือยักษ์ เสี่ยงต่อการสูญพันธ์ นอกจากนี้ ยังส่งผลต่อรายได้ของชาวมอแกนอีกด้วย รายได้จากการขายปลิงทะเลและเปลือกหอยลดลง ในฤดูกาลท่องเที่ยว ชาวมอแกนมีรายได้จากการทำงานให้อุทยานและภาคการท่องเที่ยว ในช่วงที่ไม่ใช่ฤดูกาลท่องเที่ยว รายได้หลักกลับมาจากการประมงขนาดเล็ก แต่ก็ยังถูกควบคุมด้วยกฎหมาย ทำให้สามารถหาสัตว์ทะเลได้เพียงครั้งละเล็กน้อยเท่านั้น (น. 87-88)
การเข้าถึงทรัพยากรทางทะเลของชาวมอแกนมีลักษณะที่ลดลง โดยแบ่งเป็น (1) กลุ่มที่มีโอกาสเข้าถึงสูงมาก 9 ครัวเรือน เป็นกลุ่มที่ไม่ได้ทำงานใด ๆ และยังคงรักษาวิถีชีวิตเดิมในการหาอาหารเพื่อยังชีพซึ่งเป็นไปตามกฎของอุทยานฯ (2) กลุ่มที่มีโอกาสเข้าถึงสูง 9 ครัวเรือน เป็นกลุ่มที่เปลี่ยนแปลงวิถีชีวิตมาอยู่ในหมู่บ้านมอแกน ส่วนมากทำงานให้กับ CUSRI มีเวลาในการออกทะเลเพื่อหาอาหารยังชีพ (3) กลุ่มที่มีโอกาสเข้าถึงปานกลาง 7 ครัวเรือน เป็นกลุ่มผู้สูงอายุ 50 ปีขึ้นไป รายได้ส่วนใหญ่มาจากการขายปลาให้อุทยานแห่งชาติ และ (4) กลุ่มที่มีโอกาสเข้าถึงต่ำ 26 ครัวเรือน เป็นกลุ่มที่ทำงานให้กับอุทยานฯ วันละ 7 ชั่วโมง ไม่มีเวลาในการออกทะเล (น. 97-100) อาหารสังเคราะห์และอาหารที่ไม่ได้มีในธรรมชาติของเกาะกลายเป็นสิ่งที่ชาวมอแกนต้องการ เช่น ขนมขบเคี้ยว เป็นที่ต้องการโดยเฉพาะอย่างยิ่งในกลุ่มเด็ก, น้ำอัดลม เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ และเครื่องดื่มบำรุงกำลัง, อาหารแห้ง เช่น ข้าวสาร อาหารกระป๋อง และกาแฟ และเนื้อสัตว์ประเภทไก่และหมูซึ่งยังคงเป็นสิ่งที่มีราคาแพง (น. 105-106) อาหารเหล่านี้ล้วนมีคุณค่าทางโภชนาการต่ำ ซึ่งอาจก่อให้เกิดปัญหาภาวะโภชนาการกับชาวมอแกนได้ในอนาคต (น. 107) |
|
| Social Organization |
ชีวิตของชาวมอแกนให้ความสำคัญกับระบบเครือญาติ โดยปกติมีลักษณะเป็นครอบครัวเดี่ยวจากการที่ต้องดิ้นรนเพื่อเอาชีวิตรอด ประกอบด้วย พ่อ แม่ และลูก แต่บางครอบครัวก็จะมีญาติอาศัยอยู่ด้วย การแบ่งงานตามเพศเป็นไปอย่างชัดเจน ผู้ชายมีหน้าที่หาอาหารจากธรรมชาติในทะเลที่ไกลออกไปจากชายฝั่งและสร้างเรือ ส่วนผู้หญิงมีหน้าที่หาอาหารใกล้ชายฝั่ง ผู้สูงอายุมีบทบาทในการเป็นผู้นำ และหมอหรือหมอผี ผู้นำจะสืบเชื้อสายตามระบบเครือญาติ โดยต้องเป็นผู้มีประสบการณ์ยาวนาน สามารถจัดการกับบุคลภายนอก และสามารถติดต่อสื่อสารกับบรรพบุรุษได้ (น. 57) |
|
| Political Organization |
ชาวมอแกนปกครองด้วยระบบผู้นำชุมชนที่เป็นผู้อาวุโส แต่หลังการจัดตั้งอุทยานฯ ทำให้ชาวมอแกนอยู่ภายใต้การนำของอุทยานฯ โดยผู้นำชุมชนยังคงมีบทบาทในเทศกาล และพิธีกรรมต่าง ๆ เช่น การรักษาอาการเจ็บป่วยและการเสียชีวิตของคนในชุมชนเท่านั้น (น. 57)
การเข้ามาจัดการพื้นที่ของรัฐ ส่งผลให้เกิดความเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิตของกลุ่มมอแกนอันเป็นผลมาจากการก่อตั้งอุทยานแห่งชาติหมู่เกาะสุรินทร์ในปี 1981 โดยมีการกำหนดแผนแม่บทที่ขาดการมีส่วนร่วมของชาวมอแกนซึ่งเป็นประชากรในท้องถิ่น ส่งผลให้ในปี 1988 ชาวมอแกนที่เดิมตั้งถิ่นฐานที่อ่าวช่องขาดบางส่วนต้องถูกย้ายไปยังอ่าวบอนเล็ก และบางส่วนไปอยู่ที่อ่าวไทรเอน มีข้อห้ามในการจับปลาเพื่อการค้า โดยสามารถใช้อุปกรณ์จับสัตว์น้ำขนาดเล็กได้โดยมีเหตุผลเรื่องการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติสำหรับการท่องเที่ยวมารองรับ ในปี 1996 ชาวมอแกนยังถูกควบคุมโดยห้ามเก็บปลิงทะเลและเปลือกหอยซึ่งเป็นช่องทางในการหารายได้ อีกทั้ง รัฐยังมีนโยบายการควบคุมอัตราการเกิดของชาวมอแกน ซึ่งปัจจุบันร้อยละ 40 เป็นเด็กอายุต่ำกว่า 12 ปี โดยอุทยานฯ จะมีการสำรวจสำมะโนประชากรทุกปีเพื่อป้องกันการหลบหนีเข้าเมืองผิดกฎหมาย พื้นที่เดิมซึ่งเคยเป็นพื้นที่หาอาหารของชาวมอแกน กลายเป็นพื้นที่จัดสรรเพื่อกิจกรรมการท่องเที่ยว เช่น การดำน้ำ สะท้อนให้เห็นว่ารัฐให้ความสำคัญกับการอนุรักษ์เพื่อสร้างประโยชน์ให้กับการท่องเที่ยวมากกว่าคนท้องถิ่น (น. 73-77)
ท้ายที่สุด แม้ว่าอุทยานฯ จะมีการกำหนดเงื่อนไขที่เคร่งครัด แต่ก็พบการประนีประนอมการใช้ทรัพยากรร่วมกันเพื่อเป็นการหลีกเลี่ยงความรุนแรงที่อาจเกิดขึ้นจากชาวมอแกนซึ่งเป็นคนพื้นถิ่น โดยประนีประนอมให้จับสัตว์น้ำเพื่อดำรงชีพและใช้อุปกรณ์ขนาดเล็ก อนุโลมให้ทำประมงพาณิชย์ขนาดเล็กตราบที่ยังไม่เป็นอันตรายต่อระบบนิเวศ สามารถเก็บปลิงทะเลและเปลือกหอยซึ่งเป็นวิถีชีวิตและการค้าได้ (น. 79-80) ปัญหาการดังกล่าวเกิดขึ้นจากกระบวนการเริ่มต้นทำแผนแม่บทโดยหน่วยงานต่าง ๆ ที่ขาดการมีส่วนร่วมของชาวมอแกนตั้งแต่ต้น ซึ่งเป็นกลุ่มผู้สูญเสียผลประโยชน์หลัก (น. 81-82)
การก่อตั้งอุทยานฯ ทำให้ชาวมอแกนสูญเสียสิทธิในการเข้าถึงและใช้งานทรัพยากรทั้งบนบกและในทะเล เนื่องจากรัฐได้ประกาศพื้นที่ทับซ้อนพื้นที่ทำกินของพวกเขา เกิดความรู้สึกสูญเสียความเป็นเจ้าของและไม่รู้สึกว่าต้องปกป้องทรัพยากรซึ่งกลายเป็นหน้าที่ของอุทยานฯ แทน (น. 88-89) |
|
| Belief System |
อ่าวต่าง ๆ ในหมู่เกาะสุรินทร์ล้วนเคยเป็นที่ตั้งของหมู่บ้านชาวมอแกน โดยสังเกตได้จาก “หล่อโบง” หรือเสาบรรพบุรุษที่ตั้งอยู่จนถึงปัจจุบัน (น. 55)
ชาวมอแกนเชื่อว่าห้ามกินหอยฝาเดียว เพราะสิ่งศักดิ์สิทธิ์ในธรรมชาติจะลงโทษผู้ที่กินให้ไม่สามารถหาหอยฝาเดียวได้อีกในครั้งต่อไป ควรหลีกเลี่ยงการกินหอยนางรมในเดือนเมษายน-พฤษภาคม เพราะเป็นช่วงเกิดปรากฏการณ์ขี้ปลาวาฬหรือน้ำทะเลเปลี่ยนสี สัตว์บางชนิดจะมีพิษในช่วงดังกล่าว (น. 71)
ชาวมอแกนเชื่อว่าห้ามกินเต่าในช่วงเดือน 5 หรือเดือนเมษายน เนื่องจากเป็นหนึ่งในเครื่องสักการะบูชาหล่อโบงหรือเสาบรรพบุรุษ รวมทั้งเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ น้ำผึ้ง นม ใบพลู ไก่ ของหวาน ซึ่งจะกระทำในช่วงดังกล่าว (น. 71) |
|
| Art and Crafts (including Clothing Costume) |
เรือก่าบาง เป็นชื่อเรียกเรือของชาวมอแกน (น. 85) |
|
| Social Cultural and Identity Change |
ความเปลี่ยนแปลงวัฒนธรรมเร่ร่อนของชาวมอแกนหลังจากการก่อตั้งอุทยานแห่งชาติหมู่เกาะสุรินทร์
ด้านการตั้งถิ่นฐาน: เดิมชาวมอแกนมีวัฒนธรรมเร่ร่อนย้ายถิ่นฐานไปตามฤดูมรสุมและฤดูแล้งเพื่อหาสถานที่ปลอดภัยและแหล่งอาหารยังชีพ ซึ่งเป็นไปตามปัจจัยภูมิประเทศ ระบบนิเวศ และสังคม แต่ภายหลังมีการตั้งถิ่นฐานถาวรที่อ่าวบอนใหญ่ เปลี่ยนวิถีชีวิตเป็นการตั้งถิ่นฐานถาวร ที่ตั้งถิ่นฐานเดิมบางส่วนกลายเป็นจุดท่องเที่ยว (น. 83-84)
ด้านกฎหมาย: การควบคุมตามกฎของอุทยานฯ เปลี่ยนแปลงวัฒนธรรมเร่ร่อนไปโดยสิ้นเชิงจากการบังคับให้ย้ายถิ่นฐานด้วยเหตุผลของการปกป้องแหล่งทรัพยากร ทำให้ผู้สูงอายุบางส่วนที่ไม่สามารถรับแรงกดดันนี้ได้ได้ย้ายถิ่นฐานออกไปยังจังหวัดภูเก็ต และหลังเหตุการณ์สึนามิ ทำให้เจ้าหน้าที่สามารถจัดการชาวมอแกนได้ง่ายยิ่งขึ้นโดยการให้อาศัยอยู่ร่วมกันในอ่าวเดียวเท่านั้นคืออ่าวบอนใหญ่ (น. 85)
ด้านบุคลิกลักษณะและความปลอดภัยในชีวิต: ชาวมอแกนเป็นคนรักสงบ ไม่ได้อยู่ร่วมกับคนกลุ่มชาติพันธุ์กลุ่มอื่น ใช้ชีวิตส่วนมากในเรือก่าบาง ชาวมอแกนมองว่าแผ่นดินใหญ่เป็นพื้นที่ของการแลกเปลี่ยนทรัพยากรและสินค้าที่มีอัตราการแข่งขันสูงซึ่งต่างกับสังคมมอแกนมาก บุคลิกเช่นนี้ของชาวมอแกนอาจทำให้เสี่ยงต่อการเอารัดเอาเปรียบได้ (น. 85)
ด้านการใช้ทรัพยากร: ปัจจุบันชาวมอแกนตั้งถิ่นฐานถาวรที่อ่าวบอนใหญ่เป็นเวลา 2 ปีแล้วโดยไม่ได้ย้ายไปที่ใดตามวัฒนธรรมเร่ร่อนตามฤดูกาลเหมือนในอดีต พวกเขาอาศัยในบ้านปูนที่มีสิ่งอำนวยความสะดวกครบครัน มีการจ้างงานที่มั่นคง การยอมทำตามกฎของอุทยานฯ ทำให้ไม่เกิดการแข่งขันในด้านการใช้ทรัพยากร ในขณะเดียวกันก็เปลี่ยนแปลงวัฒนธรรมเดิม และอาจส่งผลให้มีการย้ายถิ่นของชาวมอแกนเข้าไปในเมืองเพื่อความทันสมัยกว่าในอนาคต (น. 86) |
|
| Map/Illustration |
แผนที่
-
แผนที่การตั้งถิ่นฐานของชาวมอแกน ช่วงที่ 1-3 ตั้งแต่ก่อน ค.ศ. 1981-2004 (น. 53)
-
แผนที่การตั้งถิ่นฐานของชาวมอแกน ช่วงที่ 4 ค.ศ. 2005-2006 (น. 54)
-
แผนที่การใช้ประโยชน์ทับซ้อนระหว่างอุทยานแห่งชาติหมู่เกาะสุรินทร์และชาวมอแกน (น. 78)
แผนภาพ
-
ลักษณะการตั้งถิ่นฐานของชาวมอแกนที่เกาะบอนใหญ่ (น. 60)
ตาราง
-
ตารางการใช้ประโยชน์พื้นที่อ่าวในหมู่เกาะสุรินทร์ของชาวมอแกน (น. 63)
-
ตารางความรู้ท้องถิ่นเกี่ยวกับลักษณะ ที่อยู่ ข้อห้ามของสัตว์ประเภทต่าง ๆ (น. 71)
-
ตารางการใช้ทรัพยากรในพื้นที่ต่าง ๆ ตามฤดูกาล (น. 72)
-
ตารางแสดงพื้นที่ตั้งถิ่นฐานก่อนและหลังการก่อตั้งอุทยานแห่งชาติหมู่เกาะสุรินทร์ของชาวมอแกน (น. 84)
|
|
|
ค้นหาแบบละเอียด
