วิทยานิพนธ์ฉบับนี้มุ่งวิเคราะห์นโยบายการศึกษาของไทยต่อชนเผ่าและอิทธิพลของนโยบายดังกล่าว ต่อวัฒนธรรมชนเผ่าจากกรณีศึกษาของชาวมูเซอดำในอำเภอแม่สอด จังหวัดตาก ประเทศไทย อีกทั้งยังมุ่งศึกษา กระบวนการอนุรักษ์ บูรณาการ และกลืนกลายทางวัฒนธรรมของชนเผ่ามูเซอผ่านรูปแบบทางการศึกษาทั้งใน รูปแบบที่เป็นทางการ ไม่เป็นทางการ และการศึกษานอกระบบ ทั้งนี้ ผู้วิจัยจะวิเคราะห์ปฏิกริยาของชาวบ้านใน หมู่บ้านต่อการเปลี่ยนแปลงทางวัฒนธรรมอย่างละเอียด การศึกษาชิ้นนี้เป็นการศึกษาเชิงคุณภาพโดยใช้วิธี การศึกษาจากเอกสาร ทฤษฎี นโยบายทางการศึกษา การสังเกตการณ์ การสนทนากลุ่ม และการสัมภาษณ์ใน เชิงลึก รวมทั้งการนำเสนอบทวิเคราะห์จากข้อมูลที่ได้จากการเก็บข้อมูลภาคสนาม จากการศึกษา ผู้วิจัยพบว่า นอกจากความรู้ต่างๆ ที่ได้ส่งผ่านการเรียนภาษาไทยแล้ว นักเรียนยังได้รับ การปลูกฝังในเรื่องของอัตลักษณ์ไทยผ่านคำสอนของพุทธศาสนา ความเชื่อเรื่องคุณธรรม จริยธรรม และค่านิยม ของวัฒนธรรมกระแสหลัก รวมทั้งอุดมการณ์ชาตินิยม

การศึกษาส่งผลให้เกิดอัตลักษณ์เชิงซ้อนในหมู่คนรุ่นใหม่ ของชาวมูเซอ ซึ่งเห็นได้จากทัศนคติของพวกเขาต่อวัฒนธรรมและขนบดั้งเดิม และความยืดหยุ่นของมุมมองที่ พวกเขาเห็นว่าตนเองเป็นทั้งไทยและมูเซอตามปริบทเฉพาะที่แตกต่างกัน ในขณะที่วัฒนธรรมดั้งเดิมค่อยๆ เลือน หายไปจากชาวมูเซอจากรุ่นหนึ่งสู่รุ่นอีกรุ่นหนึ่ง งานวิจัยพบว่าอัตลักษณ์ของวัฒนธรรมมูเซอ เช่น อาหาร ดนตรี คติชนวิทยา ศาสนา ภาษา และเครื่องแต่งกายนั้นสะท้อนในชาวมูเซอรุ่นใหม่น้อยลง อัตลักษณ์ใหม่สะท้อนให้ เห็นจากรูปแบบวิถีชีวิตและพฤติกรรมแบบใหม่ ค่านิยมและความเชื่อที่แตกต่างจากเดิม ตัวอย่างที่ชัดเจนได้แก่ ความเชื่อในพุทธศาสนาที่เพิ่มมากขึ้นในขณะเดียวกันความรู้และความเข้าใจเกี่ยวกับวัฒนธรรมดั้งเดิมลด น้อยลง รวมไปถึงผลกระทบต่อการใช้ภาษามูเซอในชีวิตประจำวันน้อยลง อย่างไรก็ตาม ปัญหานี้ไม่ได้เป็น ปัญหาของชาวมูเซอเท่านั้น หากแต่ยังเป็นปัญหาของหน่วยงานที่รับผิดชอบและวางนโยบายที่ต้องร่วมกัน พิจารณาและดำเนินการเพื่อช่วยอนุรักษ์มรดกทางวัฒนธรรมของชาวมูเซออย่างเหมาะสม

วิเคราะห์นโยบายการศึกษาของไทยต่อกลุ่มชาติพันธุ์และอิทธิพลของนโยบายดังกล่าว ต่อวัฒนธรรมของกลุ่มชาติพันธุ์จากกรณีศึกษาของชาวมูเซอดำในอำเภอแม่สอด จังหวัดตาก ประเทศไทย นอกจากนี้ยังได้ทำการศึกษา ถึงผลของนโยบายการศึกษาในฐานะเครื่องมือในการกลืนกลายทางวัฒนธรรมของชาติพันธุ์ลาหู่นะหรือมูเซอดำผ่านรูปแบบทางการศึกษาทั้งใน รูปแบบที่เป็นทางการ ไม่เป็นทางการ และการศึกษานอกระบบ

อัตลักษณ์ของบุคคลได้รับการผลิตสร้างแสดงออกผ่านวัฒนธรรม กลุ่มชาติพันธุ์ลาหู่นะได้ทำการสร้างอัตลักษณ์ของตนเองขึ้นมาในสองระดับ กล่าวคือกลุ่มชาติพันธุ์ลาหู่นะได้รับเอาชุดความรู้ ที่รัฐเป็นผู้ผลักดัน นโยบายปลูกฝังแนวคิดความเป็นชาติ ความเป็นพลเมือง ให้กับกลุ่มชาติพันธุ์ผ่านการให้การศึกษา ทั้งการศึกษารูปแบบที่เป็นทางการ ไม่เป็นทางการ และการศึกษานอกระบบ เพื่อใช้ในการสร้างอัตลักษณ์ที่เป็นคุณค่าร่วมของสังคมในระดับมหภาค การสร้างอัตลักษณ์ที่เป็นอัตลักษณ์ร่วมนี้ทำให้กลุ่มชาติพันธุ์รู้สึกเป็นส่วนหนึ่งของสังคมระดับมหภาค คือความรู้สึกเป็นส่วนหนึ่ง เป็นพลเมืองของประเทศ ขณะเดียวกันกลุ่มชาติพันธุ์ลาหู่นะก็ยังคงพยายามรักษาอัตลักษณ์ของกลุ่มชาติพันธุ์ตนเอาไว้ เพื่อประโยชน์ในการรักษาความสัมพันธ์ทางสังคมการเมือง สังคมเศรษฐกิจ และสังคมวัฒนธรรม ในชุมชนของตน

ลาหู่นะ หรือ มูเซอดำ

ภาษาลาหู่

ช่วงเวลาของการศึกษาวิจัยคือในปี ค.ศ. 2008 

แผนที่
แผนที่ 1 แผนที่ดอยมูเซอ (หน้า 34)

ตาราง
ตาราง 2.1 จำนวนประชากรชาวเขากลุ่มหลักของประเทศปี พ.ศ. 2539 (หน้า 27)
ตาราง 2.2 สัดส่วนชาวเขาแยกตามตระกูลภาษา (หน้า 27)
ตาราง 2.3 ข้อมูลชาวเขาตามจำนวนชุมชน หมู่บ้าน เพศ ตามกลุ่มชาติพันธุ์ (หน้า 27-28)
ตาราง 2.4 แสดงการจำแนกกลุ่มชาติพันธุ์ชาวเขาตามตระกูลของภาษา (หน้า 35)
ตาราง 3.1 นโยบายทางการศึกษาของรัฐไทยที่มีต่อชาวเขา (หน้า 79)
ตาราง 4.1 เปรียบเทียบคำในภาษาไทยและภาษาลาหู่ (หน้า 99)

ภาพ
ภาพ 2.1 และ 2.2 ผู้หญิงชาวลาหู่นะ ที่บ้านห้วยปลาหลด อำเภอแม่สอด จังหวัดตาก ในชุดเครื่องแต่งการประจำเผ่า
ภาพ 2.3   พิธีบูชาผีฟ้า หรือ กื่อชาซึ่งจัดขึ้นทุกเดือน
ภาพ 2.4   ซุ้มไม้ไผ่ที่ชาวลาหู่นะคลานลอดเพื่อไล่วิญญาณผีร้ายที่สิงในร่าง
ภาพ 2.5   ภาพเครื่องรางที่ติดไว้หน้าบ้านชาวมูเซอร์เพื่อป้องกันวิญญาณร้าย
ภาพ 2.6 และ 2.7 ชาวลาหู่นะเล่นเครื่องดนตรีของพื้นบ้าน
ภาพ 3.1   นักเรียนโรงเรียนบ้านห้วยปลาหลดชาวลาหู่นะสักการะพระพุทธเจ้าในกิจกรรมทางศาสนาพุทธ
ภาพ 3.2   นักเรียนโรงเรียนบ้านห้วยปลาหลดชาวลาหู่นะ ทำสมาธิซึ่งเป็นกิจกรรมทางศาสนาพุทธ
ภาพ 3.3   นักเรียนโรงเรียนบ้านห้วยปลาหลดชาวลาหู่นะทำพิธีไหว้ครู
ภาพ 3.4   นักเรียนโรงเรียนบ้านห้วยปลาหลดชาวลาหู่นะทอดผ้าป่า
ภาพ 3.5 และ 3.6 นักเรียนโรงเรียนบ้านห้วยปลาหลดชาวลาหู่นะทำกิจกรรมวันแม่แห่งชาติ
ภาพ 3.7 และ 3.8  นักเรียนโรงเรียนบ้านห้วยปลาหลดชาวลาหู่นะ ทำกิจกรรมภาษาวันละคำ ภายหลังการเข้าแถวเคารพธงชาติ
ภาพ 3.9   ภาพจากเอกสารกิจกรรมภาษาวันละคำ
ภาพ 4.1   นักเรียนโรงเรียนบ้านห้วยปลาหลดชาวลาหู่นะกำลังย่างปลาด้านหน้าโรงอาหาร
ภาพ 4.2   นักเรียนโรงเรียนบ้านห้วยปลาหลดชาวลาหู่นะในชุดนักเรียน
ภาพ 4.3   นักเรียนโรงเรียนส้มป่อยชาวลาหู่นะในชุดเครื่องแต่งกายประจำเผ่า
ภาพ 4.4   แม่ชาวมูเซอในชุดพื้นเมือง
ภาพ 4.5   นักเรียนโรงเรียนบ้านห้วยปลาหลดชาวลาหู่นะและชาวกะเหรี่ยงร่วมกันเป็นพิธีกรในกิจกรรมของโรงเรียน
ภาพ 4.6   พระพุทธรูปประดิษฐาน ณ จุดที่เป็นศูนย์กลางของหมู่บ้านห้วยปลาหลด
ภาพ 4.7   ภาพพระพุทธเจ้าในห้องเรียนโรงเรียนบ้านห้วยปลาหลด            
ภาพ 4.8   ภาพพระพุทธเจ้าในห้องเรียนโรงเรียนส้มป่อย            
ภาพ 4.9   นักเรียนชายเป่าแคนเพื่อเชียร์เพื่อนขณะเล่นกีฬาวอลเลย์บอลล์
ภาพ 4.10  นักเรียนมูเซอดูโทรทัศน์หลังโรงเรียนเลิก
ภาพ 4.11  นักเรียนมูเซอเต้นชักหูต้อนรับคณะผู้มาเยือนที่มาทำกิจกรรมเพื่อการกุศลจากกรุงเทพฯ
ภาพ 4.12  นักเรียนมูเซอทำการแสดงเต้นเพลงป๊อปสากลในกิจกรรมของโรงเรียนในวันเด็กแห่งชาติ
ภาพ 4.13  นักเรียนมูเซอร้องเพลงชาติไทยทุกเช้าก่อนเข้าชั้นเรียน
ภาพ 4.14 และภาพ 4.15  เด็กหญิงมูเซอกับการละเล่นพื้นบ้าน
ภาพ 4.16  นักเรียนมูเซอโรงเรียนส้มป่อยกับการละลเนในงานวันเด็กแห่งชาติ
ภาพ 4.17  นักเรียนมูเซอกับงานฝีมือรูปจำลองแมลงชนิดหนึ่งในท้องถิ่น