ในการศึกษานี้ผู้เขียนสนใจการเข้าใจบริบทในการวางแผนโครงการอ่านเขียนที่มีพื้นฐานวัฒนธรรมจากมุมมองความคิดของคนปรัย เพื่อจะได้นำไปพัฒนาหลักสูตรการเขียนอ่านภาษาปรัยในโรงเรียน (น.7-8) ผู้เขียนเห็นว่าการเข้าโรงเรียนของเด็กปรัย ซึ่งการเรียนการสอนเป็นภาษาไทยนั้น ทำให้คนปรัยกังวลว่าพวกเขาจะสูญเสียอัตลักษณ์ทางวัฒนธรรมและภาษาปรัย เนื่องจากเป้าหมายของการศึกษาไม่เข้ากันกับคุณค่าทางวัฒนธรรมปรัย โรงเรียนมีมุมมองภาษาและวัฒนธรรมปรัยในเชิงลบ และต้องการให้แก้ไข การดำรงรักษาภาษาและวัฒนธรรมปรัยจึงเป็นเรื่องยากเมื่อต้องเผชิญกับความกดดันทางสังคมที่เข้มแข็ง จนกระทั่งในปี ค.ศ.1999 เมื่อมีการเปลี่ยนแปลงนโยบายการศึกษาของประเทศที่อนุญาตให้ใช้ภาษาชนกลุ่มน้อยสอนในโรงเรียนได้ แต่อย่างไรก็ตาม ครูไทยส่วนมากพูดภาษาชนกลุ่มน้อยไม่ได้และไม่คุ้นเคยกับวัฒนธรรมชนกลุ่มน้อย ครูเหล่านั้นจึงไม่สามารถบูรณาการความรู้ท้องถิ่นเข้าไปในชั้นเรียนได้ การศึกษาจึงไม่สามารถนำเด็กปรัยเข้ามาสู่ระบบได้ ทั้งนี้เพราะพ่อแม่ผู้ปกครองและเด็กนักเรียนปรัยเห็นว่าการศึกษาเกี่ยวข้องกับชีวิตของพวกเขาน้อย ซึ่งในงานศึกษานี้ผู้เขียนได้ค้นหาการเข้าใจบริบทในการเขียนอ่านภาษาปรัยจากมุมมองหลายมิติ ทั้งจากคนปรัย ครูในโรงเรียนและเจ้าหน้าที่รัฐที่สนใจการพัฒนาปรัย ซึ่งผู้เขียนกล่าวว่าการจัดทำหลักสูตรที่ใช้ภาษาปรัยจะประสบความสำเร็จได้จะต้องสอดคล้องกับความต้องการของนักเรียนปรัย (น.iii-iv)

          สนใจการวางแผนโครงการการเขียนอ่านที่ใช้วัฒนธรรมและภาษาแม่เป็นพื้นฐานที่ตรงกับความต้องการของคนปรัยที่จะดำรงรักษาวัฒนธรรมและภาษาในปริบทสังคมไทย  ซึ่งผู้เขียนเห็นว่า การสำรวจตรวจสอบความหมายวัฒนธรรมที่นิยามแบบท้องถิ่นและการเข้าใจการเขียนอ่านกับการศึกษาที่เชื่อมโยงกับบริบททางสังคมมีความสำคัญเป็นหลักในการพิจารณาการบูรณาการภาษาและวัฒนธรรมเข้ากับการจัด/ออกแบบชั่วโมงเรียน (น.2-3)  

          ผู้เขียนเห็นว่า ในการเข้าสู่สังคมไทยของคนปรัยนั้น กฎหมายที่ดินฉบับใหม่ที่จำกัดการเข้าถึงที่ดินซึ่งคนปรัยใช้เพาะปลูกมาหลายทศวรรษ การใช้อำนาจให้ปรัยย้ายถิ๋นฐาน และการบังคับให้เข้าโรงเรียน ได้ทำอัตลักษณ์ปรัยหายไป แต่ทว่าการไม่เข้าไปเป็นส่วนของวัฒนธรรมไทยก็ไม่ใช่ทางเลือกที่คนปรัยจะทำได้อีกต่อไป ดังนั้นคนปรัยจำเป็นต้องได้รับการสนับสนุนช่วยเหลือเพื่อที่จะดำรงรักษาวัฒนธรรมของตนไว้ รวมทั้งยังจำเป็นจะต้องได้ยุทธวิธีในการเข้าสู่สังคมไทยด้วย(น.3) ทั้งนี้ผู้เขียนเห็นว่า การพัฒนาการเขียนอ่านในบริบทของระบบโรงเรียนรัฐมีความสำคัญมาก เพราะโรงเรียนมีพลังการเผชิญหน้า(a counter-force) กับพลังอำนาจอื่นๆ ที่จะลบอัตลักษณ์และเสียงท้องถิ่นให้หายไป(McCarty,2002)(น.3) การสร้างโครงการในชุมชนที่ภาษาอยู่ภายใต้ความกดดันนั้น เป้าหมายของการดำรงรักษาภาษาโดยผ่านการศึกษาจะช่วยให้เกิดกิจกรรม/พื้นที่เพิ่มขึ้น ซึ่งภาษาที่อยู่ใต้ความกดดันนั้นจะถูกใช้และมีคุณค่า การบูรณาการกิจกรรมโรงเรียนเข้าสู่บ้านและชุมชนสามารถเพิ่ม/ขยายประสิทธิผลของการศึกษาแบบทวิภาษาโดยจัดบริบทการเรียนรู้เพิ่มขึ้น (น.7)

กลุ่มชาติพันธุ์ปรัย หมู่บ้านน้ำแล(Nam Lae) จังหวัดน่าน 

ผู้เขียนเก็บข้อมูลภาคสนาม 10 เดือน ในปี ค.ศ.2006   

         ตามรายงานกรมประชาสงเคราะห์ในประเทศไทยมีประชากรถิ่น จำนวน  48,025 คน ซึ่งรวมปรัยและถิ่นไว้ด้วยกัน ขณะที่เดวิด จอร์แดนซึ่งทำงานเยี่ยมเยียนหมู่บ้านปรัยในจังหวัดน่านนาน 30 ปี ประมาณว่ามีคนปรัยในประเทศไทยประมาณ  20,000 คน(น.14) 

          สภาพเศรษฐกิจดั้งเดิมของปรัยมีลักษณะยังชีพพึ่งพาตนเอง พวกเขาปลูกข้าวไร่บนภูเขา เลี้ยงหมู ไก่ ล่าสัตว์และเก็บพืชในป่าเป็นอาหารเสริม (น.15) การย้ายหมู่บ้านลงมาอยู่ในที่แห่งใหม่ของปรัยที่หมู่บ้านน้ำแลมีปัญหามาก แหล่งน้ำหายาก มีน้ำไม่เพียงพอกับจำนวนประชากร ข้าวหายากไม่พอกิน ต้องไปขอข้าววัดและหาฟืนในป่าไปแลกข้าวจากทหาร  (น.25-26) นอกจากนั้นพวกเขายังประสบปัญหาเรื่องที่ดินเพาะปลูก  แต่เดิมปรัยทำการเพาะปลูกบนภูเขามาหลายชั่วอายุคนโดยไม่มีชื่อแสดงความเป็นเจ้าของอย่างเป็นทางการ  ซึ่งในอดีตไม่เป็นปัญหา  แต่ปัจจุบัน สถานการณ์ได้เปลี่ยนไป ปรัยได้กลายเป็นผู้ใช้ที่ดินอย่างผิดกฎหมาย  (น.27) ปรัยส่วนมากมีที่ดินเพาะปลูกไม่เพียงพอ พวกเขาหันมาปลูกพืชเงินสด เช่น ข้าวโพด ฝ้าย และทำงานในสวนผลไม้ของคนไทยเพื่อเพิ่มรายได้ ค่าแรงวันละ 100 บาท(น.15)

          ตามธรรมเนียมประเพณีแล้ว  ปรัยไม่มีหัวหน้าหรือคนหนึ่งคนใดมีอำนาจในการดูแลปกครองหมู่บ้าน แต่เมื่อปรัยย้ายจากถิ่นเดิมลงมาอยู่ที่บ้านน้ำแล ก็ได้มีหัวหัวหน้าหมู่บ้านอย่างเป็นทางการ และมีการแบ่งบ้านเรือนภายในหมู่บ้านออกเป็นกลุ่มๆตามพื้นที่พร้อมทั้งตั้งตัวแทนของกลุ่มบ้านแต่ละกลุ่ม นอกจากนั้นยังมีศาลาหมู่บ้านสำหรับประชุมด้วย (น.33-34)

          ผู้เขียนไม่ได้ระบุโดยตรงว่า ปรัยนับถือผี แต่ได้กล่าวถึงความคิดของคนปรัยที่ให้ข้อมูลว่า การปฏิบัติพิธีกรรมตามความเชื่อเดิมมีความสำคัญต่อการเป็นคนปรัย  ในหมู่บ้านมีหมอผีประกอบพิธีกรรมตามความเชื่อดั้งเดิม เช่น พิธีรักษาการเจ็บป่วย การไหว้ผีเมื่อละเมิดข้อห้าม พิธีไหว้ผีให้ปกป้องคุ้มครองหมู่บ้าน พิธีไหว้ผีนา เป็นต้น (น.77-78) ขณะเดียวกันผู้เขียนก็ไม่ได้กล่าวว่าคนปรัยบ้านน้ำแลนับถือพุทธศาสนา หากได้กล่าวถึงการปฏิบัติของชาวบ้านน้ำแลที่เกี่ยวข้องกับวัดว่าเป็นความสัมพันธ์ที่คลุมเครือ ชาวบ้านไม่ชอบที่พุทธศาสนาล่วงล้ำเข้าไปในชีวิตประจำวันของพวกเขา พวกเขาต้องบริจาควัสดุก่อสร้างเมื่อวัดต้องการ แต่ละครอบครัวต้องให้แรงงานวัดหนึ่งวันในการดูแลที่ดินวัด เมื่อวัดมีคนภายนอกมาทำบุญ พวกเขาจะถูกขอให้ช่วยทำอาหารเลี้ยงต้อนรับ (น.32) อย่างไรก็ตาม ก็มีชาวบ้านบางคนที่สนับสนุนวัดและเห็นว่า วัดเป็นพื้นที่แสดงการนับถือต่อหมู่บ้าน  และวัดยังดึงดูดให้คนฐานะดีต้องการทำบุญมาบริจาคเสื้อผ้า สิ่งของเครื่องใช้ในโรงเรียนและอื่นๆ โดยใช้วัดเป็นช่องทาง อีกทั้งที่ดินวัดยังใช้จัดกิจกรรมต่างๆด้วย เช่น ฉายภาพยนตร์ฟรี (น.32-33     

          การเปลี่ยนแปลงชีวิตประจำวัน ผู้นำหมู่บ้านเห็นว่า ในช่วงสองชั่วอายุคนมีการเปลี่ยนแปลงในหมู่บ้านหลายอย่าง ได้แก่ หนึ่ง  ปัจจุบันผู้หญิงนุ่งกางเกงแทนการนุ่งซิ่น ผู้หญิงไม่คลุมหัวเหมือนเมื่อก่อน หนุ่มสาวปรัยแต่งกายเหมือนคนเมือง  สอง อาหารการกินเปลี่ยนไป  ซึ่งเกี่ยวข้องกับการที่คนปรัยไม่สามารถเข้าไปเก็บหาของป่าได้อีก สาม คนปรัยไม่ค่อยปฏิบัติตามความเชื่อของปรัยเหมือนอดีต บางคนก็เข้าร่วมพิธีของคนไทย  สี่ คนปรัยพึ่งพาตนเองน้อยลง ทำงานเป็นกลุ่มน้อยลง ไม่พูดปรัยที่บ้าน ไม่สร้างบ้านแบบปรัย มีวัตถุเพิ่มขึ้น  รักษาความสะอาดมากขึ้น และไม่ทำงานหนัก (น.92-93)