ลักษณะสังคม ผู้เขียนเห็นว่า สังคมลัวะเป็นสังคมที่สืบสายตระกูลข้างแม่ และลัวะทุ่งช้าง-ปัวกับลัวะดอยหลวงมีลักษณะการสืบสายตระกูลข้างแม่ร่วมกัน ทั้งนี้ผู้เขียนพิจารณาจาก
หนึ่ง การพบชุมชนเรือนยาวสายตระกูลข้างแม่(matrilineal longhouse communities)ในชุมชนห้วยโถนที่บริเวณทุ่งช้าง-ปัว จังหวัดน่าน สมาชิกทุกคนในเรือนไหว้ผีเรือนซึ่งเป็นผีบรรพบุรุษข้างแม่ (น.94,96) ชื่อของผีเรือนสายตระกูลผู้หญิงจะแสดงถึงชื่อตระกูลของสมาชิกทั้งหมดที่อาศัยอยู่ในเรือนนั้น การสืบทอดตระกูลจะนับตามสายผู้หญิง เด็กที่เกิดมาทั้งหญิงและชายจะเป็นสมาชิกในสายตระกูลข้างแม่ แต่เด็กผู้ชายเมื่อโตขึ้นและแต่งงาน จะออกจากสายตระกูลข้างแม่ไปเป็นสมาชิกของสายตระกูลข้างภรรยา(น.96)
สอง สิทธิพิเศษของกลุ่มที่มีตำแหน่งพิเศษในลำดับตระกูลลัวะที่ยังปรากฏให้เห็นในปัจจุบัน ซึ่งได้แก่ ผู้นำตระกูล “เจ้ากก(cao kok)” กับตระกูลหรือสายตระกูล “เตรา”หรือ”คลา กูล” (“traul or khra kul“) (น.94) ตระกูลที่มีสิทธิพิเศษมีลำดับและลักษณะของสิทธิ ดังนี้
1) ตระกูลข้างแม่ที่เป็นตระกูลใหญ่(the big matrilineal clan) ซึ่งมักเป็นครอบครัวขยาย จะครอบครองที่นามากกว่าหนึ่งแห่งและมีลูกน้ำเต้ามากกว่าสิบลูก ทั้งยังมีสิทธิพิเศษในการจับปลาและแหล่งน้ำ แต่พวกเขาต้องทำงานในที่นาของเจ้ากกภายใต้ระบบการเกณฑ์แรงงาน(น.95)
2) ตระกูลข้างแม่ของผู้นำทางพิธีกรรม มีสิทธิพิเศษเหนือปลาและแหล่งน้ำ (น.96)
3) ตระกูลข้างแม่ลำดับสูงสุด(the super-matrilineal clan) ปกติมักเป็นตระกูลของเจ้ากก มีสิทธิเศษมากที่สุดในการเลือกที่ดิน ปลาและแหล่งน้ำ และมีสิทธิในการเกณฑ์แรงงานจากตระกูลอื่นในชุมชน (น.96)
สาม จากตำนานเรื่องกำเนิดเกลือ ผู้เขียนเห็นว่า ลักษณะเด่นในตำนานนี้ คือ ผู้หญิงและผีของเหมืองเกลือที่ไหว้กันจนถึงปัจจุบันล้วนเป็นผู้หญิงทั้งหมด ลักษณะเช่นนี้ของตำนานสนับสนุนความคิดเรื่องการสืบสายเลือดข้างแม่ของลัวะ (น.98)
ปัจจุบัน แม้ชุมชนลัวะบางแห่งจะมีการเปลี่ยนแปลงโดยเฉพาะพวกที่เคลื่อนย้ายไปอยู่พื้นราบและอยู่ใกล้กับคนพื้นราบ ผู้เขียนก็เห็นว่าระบบตระกูลข้างแม่ยังคงอยู่ในระบบความเชื่อผีเรือนและผีบรรพบุรุษฝ่ายหญิง(น.98) โดยพิจารณาจากร่องรอยที่ปรากฏอยู่ในการเซ่นไหว้ในปัจจุบันว่า ลัวะยังคงใช้ผ้าโสร่ง/ผ้าซิ่นไหว้ผีและจะไม่นำผ้านั้นลงจากศาล/หิ้งผี นอกจากนั้นทรัพย์สิ่งของของเจ้าสมปากน้ำ(Cao Som Paak Nam)ผีตนสุดท้ายของบ่อเกลือ ได้แก่ ผ้าโสร่งสองผืน เสื้อ หมอน หอก ดาบ เชี่ยนหมากและขันโตก ก็ยังได้รับการดูแลโดยเข้าจ้ำ(khao cham)หรือผู้นำทางพิธีกรรม (น.101-102) นอกจากพิธีกรรมแล้ว ผู้เขียนยังอ้างถึงเหตุการณ์สำคัญทางการเมืองที่ผู้หญิงมีบทบาทสำคัญด้วย นั่นคือ กรณีของแม่พง(Mae Phong)ภรรยาของปู่วงซึ่งเป็นผู้นำกระบวนการเคลื่อนไหวกบฏผู้มีบุญ โดยกล่าวว่าแม่พงเป็นผู้ตัดสินใจและลงนามยุติการต่อสู้กับกองทัพภาคที่ 3 (น.103) (ดูเพิ่มเติมในหัวข้อ 21. Political Organization)
บทบาทของผู้หญิง ผู้เขียนเห็นว่า ผู้หญิงมีบทบาทสำคัญในสังคมลัวะ ซึ่งไม่เพียงในฐานะผู้นำชุมชนดังกรณีของแม่พงเท่านั้น แต่ยังมีบทบาทในการสะสมความรู้ด้วย ดังในกรณีการพึ่งพาป่าของลัวะดอยหลวง จังหวัดเชียงราย ผู้เขียนเห็นว่าชุมชนลัวะดอยหลวงมีความรู้ในการใช้ความหลากหลายทางชีวภาพของสัตว์และพืช โดยผู้หญิงกับผู้ชายจะมีความรู้แตกต่างกันตามสถานภาพและบทบาททางสังคมและครอบครัว ความรู้หรือภูมิปัญญาลัวะนี้จะพบได้ในหมู่ผู้หญิงและผู้ชายที่มีอายุมากกว่าพบในคนหนุ่มสาว ทั้งนี้ในการสะสมความรู้ ผู้เขียนกล่าวว่าผู้หญิงจะสะสมความรู้พื้นบ้านต่างจากผู้ชาย เพราะผู้หญิงเป็นคนออกไปหาอาหารและไม้ฟืนตามลำห้วยและป่า เด็กๆได้เรียนรู้วิถีชีวิตลัวะจากผู้หญิง ดังนั้นจึงอาจจะกล่าวได้ว่าผู้หญิงลัวะคือหุ้นส่วนหลักในการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมในชุมชนลัวะ (น.108)
ค้นหาแบบละเอียด
