งานเขียนชิ้นนี้เป็นงานเขียนเชิงชาติพันธุ์วรรณาพรรณนาถึงลักษณะทางกายภาพ วิถีชีวิต ความเชื่อและแบบแผนพฤติกรรมทางสังคมของมลาบรีจากข้อมูลที่ได้จาก Mr. T. Wergani เจ้าหน้าที่ป่าไม้ของบริษัทอีสท์เอเชียติก (East Asiatic Company) ในจังหวัดแพร่ งานเขียนนี้เป็นงานเขียนชิ้นแรกๆเกี่ยวกับมลาบรี มีวัตถุประสงค์เพื่อให้ข้อมูลเกี่ยวกับกลุ่มชาติพันธุ์มลาบรี ทั้งการบรรยาย พรรณนาและการเชื่อมโยงกับงานศึกษาที่มีมาก่อนหน้า

          งานเขียนชิ้นนี้เป็นงานเขียนเชิงชาติพันธุ์วรรณา (Ethnography) พรรณนาในภาพรวมถึงลักษณะทางกายภาพ วิถีชีวิต ความเชื่อ โครงสร้างและแบบแผนพฤติกรรมทางสังคมของมลาบรี ในพื้นที่จังหวัดแพร่-น่าน

          ผู้เขียนงานชิ้นนี้ใช้คำเรียกมลาบรีว่า ข่าตองเหลือง (Kha Tong Lu’ang) หรือ ผีตองเหลือง (Phi Tong Lu’ang) ตามที่เรียกในจังหวัดแพร่-น่านและในประเทศลาวในช่วงเวลาที่ศึกษา มลาบรีปฏิเสธที่จะถูกเรียกว่าผีตองเหลือง และผู้เขียนไม่ทราบแน่ชัดว่าคนกลุ่มนี้เรียกตนเองว่าอย่างไร แต่เมื่อถูกถามจะบอกว่าตนเองเป็น “คนป่า” (หน้า 41,43) 

          มลาบรีไม่มีภาษาเขียน ภาษาของมลาบรีเป็นเสียงจากลำคอเป็นห้วงๆ แหลมสูงและแผ่วเบาฟังแทบไม่เป็นภาษา ไม่มีเสียงพยัญชนะ R เมื่อติดต่อสื่อสารกับคนนอก เช่น การติดต่อแลกเปลี่ยนของป่ากับสิ่งของที่ต้องการ มลาบรีจะใช้ภาษาที่ผสมผสานระหว่างภาษาลาวและภาษาขมุ (หน้า 47)

          ข้อมูลจาก Mr. T. Wergani ซึ่งทำงานเป็นเจ้าหน้าที่ป่าไม้ของบริษัทอีสท์เอเชียติก (East Asiatic Company) ในจังหวัดแพร่และได้มีโอกาสศึกษากลุ่มชาติพันธุ์มลาบรีในปี ค.ศ. 1924

          มลาบรีจะอาศัยอยู่บนยอดเขาที่มีแหล่งน้ำ ดำรงชีวิตด้วยการเก็บของป่าล่าสัตว์ ไม่อยู่อาศัยเป็นหลักแหล่ง เมื่ออาหารหมดลงจึงจะย้ายถิ่นฐานไปยังแหล่งที่อยู่ใหม่ ที่พักสร้างอย่างหยาบๆ เป็นหลังคาเพิงหมาแหงน ทรงสี่เหลี่ยมสูงประมาณ 1 เมตร หลังคาด้านหลังลาดติดกับพื้นดินอีกด้านมีไม้ไผ่ค้ำยกสูงชี้ฟ้าในลักษณะเอียง 45 องศา ตัวหลังคาทำจากกิ่งไม้ไผ่สานเป็นโครงปูด้วยใบตอง ไม่พบว่ามีสิ่งของเครื่องใช้ในบ้านหรือเครื่องหุงหาอาหาร เมื่อใบตองเหี่ยวแห้งเป็นสีเหลือง มลาบรีก็จะย้ายไปแหล่งใหม่ (หน้า 43-44) 

          การปกครองของมลาบรีนั้นแต่ละสายตระกูล (clans) จะมีผู้นำของตนเองและมีผู้นำสูงสุดของทั้ง 8 กลุ่ม ผู้นำจะมีอำนาจเด็ดขาด สมาชิกจะต้องเคารพในคำตัดสินของผู้นำกลุ่ม การเป็นหัวหน้านั้นไม่ได้มาจากการสืบทอดตำแหน่งแต่เลือกนักล่าที่เก่งที่สุดมาเป็นหัวหน้าแทนคนเก่า (หน้า 46) ไม่พบการต่อสู้ภายในกลุ่มหรือกับกลุ่มอื่นๆ ตามธรรมชาติแล้วมลาบรีไม่ดุร้ายแต่ถ้ามีการเผชิญหน้าในป่าจะจู่โจมเพราะความกลัวและเพื่อปกป้องตนเอง  

          มลาบรีนับถือผี เชื่อว่ามีผีสถิตอยู่ในป่า ภูเขา ก้อนหิน ลำธารและมีการบูชาผี โดยของบูชาผีที่จัดว่าดีที่สุดคือหมู ในพิธีบูชาผีมลาบรีจะร้องเพลงพิเศษสำหรับพิธีบูชาผี มลาบรีเชื่อเรื่องจิตวิญญาณและการเกิดในชาติภพหน้า ไม่พบว่ามีการใช้เวทมนตร์คาถาหรือไสยศาสตร์ ไม่มีนักบวชหรือหมอผี(หน้า 47)เมื่อสมาชิกในวงเครือญาติเสียชีวิตจะฝังศพไว้ในหลุมลึกเพื่อป้องกันไม่ให้ศพถูกเสือขุดขึ้นมากัดกิน มลาบรีเชื่อว่าถ้ามีศพใดถูกสัตว์ขุดขึ้นมา ผีของคนที่ตายจะกลายเป็นผีร้ายคอยหลอกหลอนคนที่ยังมีชีวิตอยู่ (หน้า 47) นอกจากนี้มลาบรีไม่ปลูกพืชเพราะกลัวว่าจะเป็นการลบหลู่ผี (หน้า 45)

ไม่มี (ในหน้า 43 Seidenfaden แสดงความเห็นว่ามลาบรีมีสติปัญญาที่มีพัฒนาการน้อยและมีเพียงส่วนน้อยที่มีระดับสติปัญญาสูงกว่าระดับต่ำ)

ไม่พบว่ามลาบรีใช้ยาในการรักษาอาการเจ็บป่วย เมื่อการรักษาคือการบูชาผีและทำพิธีไล่ผี เช่นการเข้าผี (Khao phi) ซึ่งเป็นความเชื่อในสังคมลาว (หน้า 47) 

          สันนิษฐานว่ามลาบรีเป็นกลุ่มชาติพันธุ์ที่สืบมาจากกลุ่มชาติพันธุ์ตระกูล มอญ-เขมร เชื่อว่าเป็นกลุ่มชาติพันธุ์เดียวในโลกหรือในเอเชียที่มีวิถีชีวิตแบบดั้งเดิมและไม่สวมใส่เสื้อผ้า (หน้า 47) มีลักษณะนิสัยเฉพาะคือ มีความระแวดระวังภัยสูง ตื่นตกใจง่าย (หน้า 41) ซื่อๆ และเชื่อคนง่าย (หน้า 43)

          งานชิ้นนี้ให้ความสำคัญกับลักษณะทางกายภาพของมลาบรี โดยบันทึกว่า มลาบรีมีขาที่แข็งแรงเต็มไปด้วยกล้ามเนื้อ ส่วนบนของร่างกายไม่แข็งแรงสมบูรณ์เท่าร่างกายส่วนล่าง มีผิวออกเหลืองเนื่องจากอยู่ในป่าลึกทึบไม่โดนแสงแดด (หน้า 42) ไม่มีขนรุงรังตามร่างกาย (หน้า 41) ไม่สวมเสื้อผ้าปกคลุมร่างกาย ผู้ชายจะพันผ้าเพื่อปกปิดบริเวณสะโพกเมื่อเข้าไปในหมู่บ้าน รูปหน้ายาวเป็นรูปไข่ จมูกไม่มีดั้งแต่ส่วนปลายจมูกเด่นและรูจมูกค่อนข้างกว้าง ดวงตามีขนาดเล็กคมตามแบบตาของนักล่าและมีสีน้ำตาล ในส่วนตาขาวสีค่อนข้างเหลือง ดวงตาลอยคล้ายกับเพ้อฝันหรือเมากัญชา (หน้า 42) ปากกว้างแต่ริมฝีปากบางโดยริมฝีปากบนค่อนข้างเล็ก (หน้า 41) ฟันและกรามแข็งแรง ฟันซี่ยาว มีคนแก่หลายคนที่ฟังยังอยู่ครบถ้วน (หน้า 42) มีการแสดงออกทางสีหน้าคล้ายกับชาวแลปป์ (Lapps) หรือชาวซามิ (Sami) ซึ่งอยู่ทางเหนือของประเทศสวีเดน (หน้า 41) ผมยาวตรงสีดำสนิทแต่เมื่อผมผ่านการเจอกับสภาพอากาศต่างๆก็จะมีสีอ่อนลง โดยผมสีเทานั้นจะเป็นสีผมที่พบได้ทั่วไปแม้กระทั่งในกลุ่มเด็กอายุน้อย ผมจะเต็มไปด้วยฝุ่นและแตกปลาย ผู้ชายจะไว้ผมยาวถึงไหล่ ส่วนผู้หญิงจะไว้ผมยาวถึงเอว (แต่มีระบุว่า Mr. T Wergeni เคยพบเจอแต่ผู้ชายเท่านั้น) (หน้า 42) ไม่พบว่ามีการทำให้ร่างกายผิดรูปผิดร่างตามความเชื่อใดๆ นอกจากการเจาะหูและการเจาะรูขยายติ่งหูด้วยการเสียบแท่งไม้ขนาดใหญ่ที่เหลาจากไม้หรือไม้ไผ่ที่ติ่งหู เมื่อรูขยายก็จะเปลี่ยนขนาดไม้ให้ใหญ่ขึ้นจนติ่งหูยาวลงมาจนถึงระดับไหล่ (หน้า 42) และมีคนจำนวนไม่มากนักที่สักร่างกาย (Tattooing) ตามอย่างคนลาว ลายสักเป็นเส้นแนวนอนหรือจุดต่อกันเป็นเส้นตรงหน้าผากไล่ไปตามแนวผมและเส้นอื่นๆยาวไปตามแนวขอบกรามและคาง การเจาะใบหูและการสักนั้นทำเพื่อการตกแต่งร่างกายเพียงอย่างเดียว ไม่เกี่ยวข้องกับพิธีกรรมความเชื่อแต่อย่างใด (หน้า 42)