งานนี้แสดงให้เห็นความสำคัญของ "อุ" ในชีวิตของผู้ไทย ซึ่งมีการประกอบอาชีพเกษตรกรรมเป็นหลัก แต่ได้มีการผลิตอุไว้เพื่อจำหน่ายเป็นรายได้เสริม นอกจากที่ในชีวิตดั้งเดิมตามประเพณีแล้ว อุ เป็นสิ่งสำคัญในการเฉลิมฉลองหลังการเก็บเกี่ยว หรือเป็นของที่ใช้ประกอบในการทำพิธีกรรมสำคัญของ ผู้ไทย

กรรมวิธีการผลิตอุและความสัมพันธ์ระหว่างอุกับวิถีชีวิตของผู้ไทย

ผู้ไทยเรณูนครยังใช้อุในการประกอบพิธีกรรม เชื่อว่าเพราะอุเป็นสื่อกลางในการติดต่อกับผีต่าง ๆ อุจึงยังมีความสำคัญกับชีวิตผู้ไทยอยู่ (หน้า 201-202)

ผู้ไทย อ.เรณูนคร จ.นครพนม

ผู้ไทยเรณูนครมีภาษาเป็นของตนเอง ไม่มีภาษาเขียน การพูดออกเสียงผิดกับภาษาไทย และภาษาลาว สำเนียงคล้ายพม่า (หน้า 36,187)

1 เมษายน 2541 - 1 เมษายน 2542

ชาวเรณูนคร เป็นผู้อพยพมาจากเมืองวัง ซึ่งตั้งอยู่ในประเทศลาวติดกับเขตประเทศเวียดนาม ซึ่งถูกพวกฮ่อรุกราน จึงพากันอพยพข้ามฝั่งโขงมาตั้งถิ่นฐานที่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย ตั้งเมืองครั้งแรกที่บ้านโนนดงหวาย ที่มีห้วยบ่อแกไหลผ่าน จึงเรียกว่า บ้านโนนดงหวายสายบ่อแก ภายหลังครัวเรือนที่เมืองวังได้อพยพมาเพิ่มเติม จึงเปลี่ยนชื่อใหม่ว่า เมืองเว ต่อมาในสมัยราชการที่ 3 ได้พระราชทานชื่อเมืองใหม่ว่า เรณูนคร โดยมีท้าวสายเป็นพระแก้วโกมล เจ้าเมืองคนแรก ต่อมาได้มีการยกเลิกระบบการปกครองที่มีเจ้าเมืองอุปฮาด ราชวงศ์ ราชบุตร มาเป็นการปกครองแบบมณฑลเทศาภิบาล เมืองเรณูนครจึงเป็นอำเภอเรณูนคร ต่อมาได้ยุบเป็นตำบลไปขึ้นกับอำเภอธาตุพนม จนถึง พ.ศ. 2513 จึงยกฐานะเป็นกิ่งอำเภอ และ พ.ศ. 2518 จึงเป็นอำเภอเรณูนคร (หน้า 32-33, 186)

ผู้เขียนไม่ได้ระบุการตั้งถิ่นฐานบ้านเรือนของผู้ไทยไว้ชัดเจน นอกจากกล่าวว่าผู้ไทยเรณูนครชอบรวมกันอยู่เป็นหมู่เป็นพวก (หน้า 35)

ไม่มีข้อมูล

ชาวเรณูนครประกอบอาชีพเกษตรกรรมเป็นหลัก ในอดีตเป็นเกษตรกรรมแบบยังชีพ มีการลงแรงร่วมมือกันทำ ช่วยเหลือกันเป็นอย่างดี เมื่อเก็บเกี่ยวผลผลิตในนาเสร็จก็ทำ อุ เลี้ยงฉลองกัน อย่างเช่น การผลิตอุมีพัฒนาการที่ผลิตในครัวเรือน แต่ปัจจุบันอุ กลายเป็นเศรษฐกิจในรูปแบบหนึ่งที่ผู้ไทยได้ทำการผลิตขึ้นเพื่อจำหน่าย เป็นรายได้เสริม และผู้ไทยเองก็มักนิสัยการค้าขาย ปัจจุบันเมื่อเรณูนครกลายเป็นเมืองท่องเที่ยวประชาชนยังหันมายึดอาชีพขายของที่ระลึกมากขึ้นอีกด้วย (หน้า 36,182)

ชาวเรณูนครชอบอยู่รวมกันเป็นหมู่เป็นพวก มีวิถีชีวิตความเป็นอยู่ที่เรียบง่าย นิยมผัวเดียวเมียเดียว ภายในหมู่บ้านมีการช่วยเหลือกันเป็นย่างดี เชื่อฟังคำตักเตือนสั่งสอนของหัวหน้าหมู่บ้านและให้ความเคารพนับถือ เชื่อฟังผู้ใหญ่หรือคนแก่ผู้ที่อาวุโสกว่าตนมาก จึงอยู่ร่วมกันในสังคมได้อย่างมีความสุข และผู้ไทยเรณูนครยังยึดมั่นในฮีตคอง กฎ ข้อบังคับ จารีตขนบธรรมเนียมประเพณี เป็นสิ่งที่ปลูกฝังถาวรและถ่ายทอดสู่ผู้ไทยเรณูนครรุ่นหลังมาอย่างต่อเนื่อง (หน้า 2-4, 35, 166, 177)

ในอดีตมีเจ้าเมืองอุปฮาด ราชวงศ์และราชบุตร ที่ได้รับการแต่งตั้งให้ปกครองเมือง ต่อมาแก้ไขเป็นระบบการปกครองอย่างมีมณฑล เทศาภิบาล ผู้ว่าราชการจังหวัดและนายอำเภอเป็นผู้ปกครองท้องที่ ระดับมณฑล จังหวัด อำเภอ ตามลำดับ (หน้า 33-34,186)

ผู้ไทยเรณูนครนั้นมีความเชื่อ และนับถือ ผีบรรพบุรุษ ปู่ย่า ตายาย ทวด ผีบ้าน ผีนา ฯลฯ เช่น เวลาเจ็บไข้ได้ป่วยจะเชื่อว่าเป็นเพราะผีกระทำ จะต้องทำพิธีแก้ผีจึงจะหาย และยังเชื่อในการเสี่ยงทายด้วย เช่น เวลาทำพิธีกรรมจะมีการเสี่ยงทาย เช่น เสี่ยงทายด้วยอุ หรือไข่ในพานบายศรี เป็นต้น ผู้ไทยมีพิธีกรรมเลี้ยงผีทุกปี เช่น พิธีกรรมเลี้ยงผีตาแฮก เพื่อให้ผลผลิตทางการเกษตรอุดมสมบูรณ์ เลี้ยงผีปู่ตา เพื่อให้หมู่บ้านรอดพ้นจากเพศภัย ชีวิตของคนในหมู่บ้านอยู่ดีมีสุข ในงานศึกษายังกล่าวถึงพราหมณ์ ซึ่งเป็นผู้นำทำ พิธีกรรม อย่างพิธีบายศรีสู่ขวัญซึ่งแทรกอยู่ในพิธีกรรมอื่นแทบทุกพิธี เช่น การแต่งงาน การบวชนาค การขึ้นบ้านใหม่ เป็นต้น ผู้นำพิธีกรรม เรียกว่า หมอสูตรขวัญ (หน้า 38-41, 137-138)

ไม่มีข้อมูล

ในงานศึกษาได้กล่าวถึงองค์ความรู้ของชาวบ้านในการนำพืชมาใช่ในการผลิต อุ ที่มีสรรพคุณในการรักษาโรคได้ ซึ่งพืชสมุนไพรดังกล่าว อยู่ตามป่า ตามโคก ในเขตอำเภอเรณูนคร ซึ่งแต่ละสูตรก็มีสรรพคุณทางยาที่เหมือนหรือแตกต่างกันออกไป นอกจากนั้น เมื่อเกิดการเจ็บป่วยขึ้นแล้วรักษาไม่หาย ผู้ไทยจะเชื่อว่าเกิดจากการทำผิดผี ซึ่งต้องทำการรักษาโดยผู้ที่มีความสามารถในการขจัดปัดเป่าความเจ็บไข้ คือ หมอเหยา ที่ผู้ไทยเคารพนับถือ เพราะเชื่อว่ามีความศักดิ์สิทธิ์มาก การทำพิธีเหยานั้นจะเริ่มดำเนินการโดย การติดต่อสื่อสารกับผีที่จะมาทำการรักษาโดยวิธีการร้องรำประกอบดนตรีประเภทแคน ในคำร้องนั้นเชื่อว่าเป็นคำบอกของผีที่เชื่อมโยงถึงผู้ป่วย เสร็จพิธีหมอเหยาจะบอกเจ้าภาพว่าผีต้องการอะไร ให้จัดการแก้ผีตามนั้น (หน้า 39, 48-50, 146, 1160, 197-198)

ปัจจุบันชาวเรณูนครมีการแต่งกายเหมือนคนไทยโดยทั่วไป นอกจากมีงานพิธีเท่านั้น จะมีการแต่งกายอย่างพื้นเมืองบ้าง แต่ก็เป็นการประยุกต์แบบสมัยใหม่เข้าไปด้วย ในสมัยก่อน ในเวลาปกติ ผู้ชายจะนุ่งผ้าเมล็ดงาตาสีดำ หรือนุ่งผ้าขาวม้าสีขาว ผู้หญิงสวมเสื้อตัดด้วยผ้าพื้นเมืองสีดำ ใส่เครื่องประดับเป็นประจำ ผมจะเกล้าอย่างสวยงาม เวลานักขัตฤกษ์ ก็จะพิธีพิถันในการแต่งตัวมากขึ้นไปอีก (หน้า 36,187)

ตำนานตาแฮก ของผู้ไทยเรณูนครนั้นเล่าว่า แต่ก่อนนานมาแล้ว มีท้าวกำพร้าบิดามารดาเสียชีวิตหมด จึงได้ไปอาศัยนอนอยู่ในนา ท้าวกำพร้าเป็นคนดี พญาแถนจึงช่วยโดยให้นางผู้หนึ่งมาคอยช่วยเหลือท้าวกำพร้า ให้พาท้าวกำพร้าไปขอข้าวจากชาวบ้าน ชาวบ้านถูกพญาแถนดลใจให้ช่วยท้าวกำพร้า จึงเอาข้าวให้ท้าวกำพร้าไปปลูก ท้าวกำพร้าขยันหมั่นเพียรจนนาที่ทำได้ผลดี ท้าวกำพร้าจึงนำข้าวเม็ดโตไปแบ่งปันคนที่แบ่งข้าวให้ ภายหลังท้าวกำพร้ารู้ว่าพญาแถนช่วยเหลือ จึงทำพิธีบวงสรวงพญาแถนและขอให้พญาแถนช่วยเหลือคนที่แบ่งข้าวให้ตนเองด้วย ชาวบ้านจึงซึ้งในน้ำใจของท้าวกำพร้า และตั้งให้ท้าวกำพร้าเป็นเสมือนผู้ที่ตนนับถือ จึงเรียกท้าวกำพร้าว่า "ตาแฮก" ตั้งแต่นั้นมา และในขั้นตอนการแต่งงานของผู้ไทยพิธีที่สำคัญที่สุดก็คือการกล่าวคำเฆี่ยนเขย เพื่อเป็นหลักปฏิบัติของผู้ที่จะมาเป็นเขย เป็นการนำแบบอย่างจากนิทานพื้นบ้านอีสาน เรื่องสังข์ศิลป์ชัยในตอนที่ยักษ์กุมภัณฑ์คิดถึงนางสุมณฑาเมียรัก จึงยอมรับเป็นเขยที่ดี จึงวางกติกาการเฆี่ยนเขยไว้ ผู้ไทยเรณูนครจึงสืบทอดเป็นประเพณีสืบต่อกันมา (หน้า 129, 172)

ไม่มีข้อมูล

ผู้ไทยส่วนใหญ่จะยึดมั่นในวัฒนธรรมประเพณีที่สืบทอดมาจากบรรพบุรุษเหนียวแน่นมาก แต่สมัยนี้ได้ละเลยต่อประเพณีที่ดีงามไปบ้างซึ่งเกิดจากการรับวัฒนธรรมใหม่เข้ามา ซึ่งบทบาทของสังคมเปลี่ยนแปลงไป ตามวัฒนธรรมต่างๆ ของชนต่างชาติ ต่างภาษา ที่เข้ามามีส่วนทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของสังคม มีเทคโนโลยี มีสื่อต่างๆ ที่เกิดจากการพัฒนาประเทศที่ทันสมัย ทันเหตุการณ์ สะดวกสบายมากขึ้น ซึ่งทำให้วัฒนธรรมที่ดีของคนรุ่นเก่าเลือนหายไป คนรุ่นใหม่ที่ถือกำเนิดขึ้นมาก็นำเอาวัฒนธรรมทั้งดีบ้างไม่ดีบ้างมาปะปนกันจนไม่รู้ว่าสิ่งไหนดี สิ่งไหนไม่ดี จึงเป็นสาเหตุของการเปลี่ยนแปลง (หน้า 65, 140, 185)

ไม่มีข้อมูล

ภูมิปัญญาพื้นบ้าน กรรมวิธีผลิตอุ ผู้ไทจะมีขั้นตอนการผลิตอุอยู่ 5 กระบวนการ คือ 1. การผลิตแป้งอุ 2. การผสม 3. การบรรจุไห 4. การเก็บรักษา 5. วิธีการดื่ม ซึ่งแบ่งตามกรรมวิธีการผลิตเป็น 3 สูตรคือ 1. สูตรหลักใช้วัสดุในการผลิตเป็นมาตรฐานของทุกสูตร 2. สูตรดั้งเดิม คือสูตรที่ผู้ไทเรณูนครใช้ผลิตในสมัยโบราณ 3. สูตรประยุกต์ เป็นสูตรที่ได้ปรับปรุงมาจากสูตรเดิมแต่ยังคงขบวนการผลิตเหมือนเดิม ซึ่งสำหรับสูตรประยุกต์นี้ก็ยังแบ่งตามกรรมวิธีการผลิตของแต่ละตำบลได้อีก 4 สูตร (หน้า 42) แต่ไม่ว่าจะผลิตอุสูตรใดก็จะใช้กรรมวิธีหลักในการผลิตเหมือนกัน จะแตกต่างกันเฉพาะพืชที่เป็นส่วนผสม โดยในสูตรดั้งเดิมนั้นจะเน้นใช้พืชที่มีประโยชน์ทางยา ในขณะที่สูตรประยุกต์จะเน้นเรื่องรสชาติ ความหอมหวานอร่อยมากกว่าที่จะใช้เป็นยารักษาโรค ในงานศึกษาพบว่าในการผลิตอุแต่ละสูตรจะมีกรรมวิธีการผลิตแตกต่างกันอยู่ 3 ประการ คือ 1. พืชที่จะนำมาทำแป้งอุ บางสูตรใช้พืชหลายชนิด บางสูตรใช้พืชที่เป็นหลักในการผลิต บางสูตรก็ใช้พืชตามกรรมวิธีถ่ายทอดจากบรรพชน ส่วนการปิดปากไหจะใช้ใบตองปิดมากกว่าใบเป้า และการปิดปากไหชั้นนอกปัจจุบันนิยมใช้ซีเมนต์ผสมด้วยเถ้า

ตารางเปรียบเทียบชนิดของพืชที่เป็นส่วนผสมของการทำแป้งในอุสูตรต่างๆ (หน้า 43) ตารางเปรียบเทียบความเหมือนและความแตกต่างของพืชที่นำมาทำแป้งอุ 4 สูตร (หน้า 46) ตารางรายชื่อพืชที่ใช้ในการทำแป้งอุ ชื่อวิทยาศาสตร์และประโยชน์ทางยา(หน้า 49) ตารางการใช้อุในพิธีเลี้ยงผีตาแฮก (หน้า 145) การใช้อุในพิธีเหยา (หน้า 163) การใช้อุในพิธีแต่งงาน (หน้า 180) ภาพการเกิดแอลกอฮอล์ในอุ (หน้า52) การเตรียมพืช (หน้า 53) การเตรียมข้าวเหนียว, การผสมพืชและข้าวเหนียวปั้นก้อน(หน้า 54) การทำให้เกิดเชื้อแป้ง, นำแป้งอุไปตากแดด (หน้า 55) การผสมในการทำอุ, การหมักบ่ม (หน้า 56) การบรรจุไห (หน้า 58) การเก็บรักษา (หน้า 60) การผลิตอุโดยรวมในทุกสูตร (หน้า 118) การทำหลอดสำหรับดื่มอุ (หน้า 126) การปักกกแฮก (หน้า 133) เครื่องเซ่นไหว้ที่ใช้ในการทำพิธีเลี้ยงผีแฮก (หน้า 135) การดื่มอุของหมอเหยาในพิธีขี่ช้างโฮมพล (155) การใช้อุในการโอม (หน้า 169) การใช้อุในพิธีเลี้ยงเขย (หน้า 178)