ไทลื้อที่อพยพจากสิบสองปันนามาอยู่ในภาคเหนือของไทย มีการผสมกลมกลืนทางวัฒนธรรมกับคนยวนซึ่งเป็นชนกลุ่มใหญ่ของภาคเหนือ ดังนั้นประเด็นปัญหาที่ว่า "ใครคือลื้อ" จึงเป็นปัญหาที่มีความคลุมเครือ งานวิจัยนี้มุ่งเน้นศึกษาถึงสถานการณ์ปัจจุบันของอัตลักษณ์ไทลื้อในภาคเหนือของไทย โดยเฉพาะในสามหมู่บ้านไทลื้อของอำเภอท่าวังผา จังหวัดน่าน ไทลื้อ 3 หมู่บ้านในอำเภอท่าวังผา (หมู่บ้าน N, D และ T) มีการรักษาอัตลักษณ์ไว้โดยการทำพิธีบูชาเจ้าหลวงเมืองล้า ซึ่งเชื่อโยงกับความทรงจำเกี่ยวกับถิ่นฐานดั้งเดิมในสิบสองปันนาและตำนานเรื่องราวการอพยพ สิ่งสำคัญในพิธีกรรมคือความทรงจำเกี่ยวกับ ลำดับชั้นของผีเมืองเจ้าหลวงเมืองล้า (the pantheon of Chao Laung Muang La) และตำแหน่งสำคัญของผู้ร่วมประกอบพิธีกรรม เช่น เจ้าเมือง และหมอเมือง เป็นต้น โดยลำดับชั้นของผีเมืองแสดงให้เห็นถึงตำนานของกองทหารไทลื้อในช่วงเวลาของการอพยพ ส่วนเจ้าเมืองและหมอเมืองแสดงให้เห็นถึงความเกี่ยวพันทางเชื้อสายกับสิบสองปันนา แต่เมื่อโครงการพัฒนาชนบทและระบบการปกครองท้องถิ่นของรัฐเข้าสู่หมู่บ้าน มีความพยายามที่จะแสดงออกถึงความเป็นลื้อด้วยการสร้างความหมายใหม่ให้กับพิธีกรรมบูชาเจ้าหลวงเมืองล้า โดยเชื่อมโยงเข้ากับประวัติศาสตร์ความทรงจำของแต่ละหมู่บ้าน

ศึกษาอัตลักษณ์ความเป็นไทลื้อ ผ่านการประกอบพิธีกรรมบูชาเจ้าหลวงเมืองล้าที่เชื่อมโยงกับตำนานการอพยพ และการเปลี่ยนแปลงพิธีกรรมบูชาเจ้าหลวงเมืองล้าในบริบทของการพัฒนาชนบทของไทลื้อใน 3 หมู่บ้าน อำเภอท่าวังผา จังหวัดน่าน

ไม่มีข้อสรุปประเด็นทางทฤษฎีที่ชัดเจน ผู้เขียนมองว่า การรักษาอัตลักษณ์ความเป็นลื้อด้วยการทำพิธีกรรมบูชาเจ้าหลวงเมืองล้าของไทลื้อ 3 หมู่บ้านในอำเภอท่าวังผา สนับสนุนทฤษฎีของคายส์ (C.F.Keyes) ที่ว่า “อัตลักษณ์ท้องถิ่นฝังรากลึกอยู่ในจารีตประเพณี และดำเนินสืบเนื่องต่อมาผ่านเรื่องเล่า นิทาน และตำนานต่าง ๆ ที่เชื่อมโยงกลับไปถึงถิ่นฐานดั้งเดิมในช่วงเวลาก่อนสมัยใหม่” อย่างไรก็ตาม ทฤษฎีของคายส์ดังกล่าวอธิบายถึงอัตลักษณ์ไทลื้อในพื้นที่ที่ผู้เขียนศึกษาได้เพียงบางส่วนเท่านั้น ไม่เพียงพอที่จะทำความเข้าใจปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นได้ เนื่องจากคายส์ไม่ได้พูดถึงความสัมพันธ์ระหว่างโครงการพัฒนาท้องถิ่นกับการเคลื่อนไหวเปลี่ยนแปลงพิธีกรรมบูชาเจ้าหลวงเมืองล้า (ซึ่งได้รับอิทธิพลจากโครงการพัฒนาของรัฐ) นอกจากนี้ คายส์ก็ไม่ได้พูดถึงอัตลักษณ์ไทลื้อในระดับปัจเจกชนเช่นกัน สำหรับชาวบ้านไทลื้อ 3 หมู่บ้านและหมู่บ้านรอบ ๆ ในอำเภอท่าวังผา มีวิธีการสัมพันธ์กับพิธีกรรมเจ้าหลวงเมืองล้าที่แตกต่างกัน ในระดับปัจเจกชนส่วนใหญ่ไม่จำเป็นต้องแสดงออกถึงอัตลักษณ์ไทลื้อในชีวิตประจำวัน (ซึ่งไม่แตกต่างจากการแสดงออกของไทยวน) และบางคนก็สูญเสียอัตลักษณ์ภายนอกที่บ่งบอกถึงความเป็นลื้อไป แม้จะบูชาเจ้าหลวงเมืองล้าก็ตาม ในทางตรงข้าม มีการเคลื่อนไหวพยายามแสดงออกถึงความเป็นลื้ออย่างเด่นชัด โดยการพยายามสร้างความหมายใหม่ให้กับพิธีกรรมบูชาเจ้าหลวงเมืองล้าในบริบทของการพัฒนาท้องถิ่น ซึ่งเกิดขึ้นในระดับหมู่บ้าน การพยายามประกาศความเป็นลื้อนี้ไม่ได้เกิดขึ้นในระดับปัจเจกชน แต่เกิดขึ้นในระดับชุมชนหมู่บ้าน (หน้า 77, 85)

ไทลื้อในหมู่บ้าน N หมู่บ้าน D และหมู่บ้าน T อำเภอท่าวังผา จังหวัดน่าน

ไม่มีข้อมูล

ไม่ได้ระบุชัดเจนถึงช่วงเวลาการทำวิจัยใน 3 หมู่บ้านไทลื้อ อำเภอท่าวังผา แต่ในหน้า 76 และเชิงอรรถหน้าเดียวกันระบุว่าผู้เขียนทำวิจัยเกี่ยวกับไทลื้อในภาคเหนือของไทย โดยเฉพาะในสามหมู่บ้านอำเภอท่าวังผา จังหวัดน่าน ตั้งแต่ปี ค.ศ.1990 – 1997

ไทลื้อ 3 หมู่บ้าน ซึ่งผู้เขียนใช้นามสมมติว่า N, D และ T ของอำเภอท่าวังผา จังหวัดน่าน อ้างถึงความเป็นมาว่ามาจากเมืองล้าในสิบสองปันนา อพยพจากสิบสองปันนาเมื่อต้นศตวรรษที่ 19 เนื่องจากความวุ่นวายภายใน และถูกกวาดต้อนมาอยู่ที่น่านโดยเจ้าเมืองน่าน ได้ตั้งถิ่นฐานอยู่ในหมู่บ้านซึ่งเป็นที่อยู่อาศัยปัจจุบัน โดยมีผีอารักษ์ (guardian spirit) ที่เรียกว่า “เจ้าหลวงเมืองล้า” และการจัดพิธีกรรมบูชาเจ้าหลวงเมืองล้าเป็นสัญลักษณ์ที่เชื่อมโยงถึงประวัติศาสตร์และความทรงจำของไทลื้อกับเมืองล้าถิ่นฐานดั้งเดิมที่สิบสองปันนา (หน้า 78)

ไม่มีข้อมูล

ไม่มีข้อมูล

ไม่มีข้อมูล

ผีอารักษ์ (guardian spirit) ที่อยู่ในลำดับชั้นผีเมืองของเจ้าหลวงเมืองล้า (the pantheon of Chao Luang Muang La) ได้รับการบูชาในฐานะที่เป็นผีบรรพบุรุษของไทลื้อที่เป็นปัจเจกบุคคล ความเชื่อเหล่านี้มีอยู่ในหมู่บ้านไทลื้อทั้งสามหมู่บ้าน ( N, D, T ) ซึ่งเป็นความเชื่อพื้นฐานที่บ่งบอกถึงความเป็นไทลื้อ ในหมู่บ้าน N และหมู่บ้าน T การสืบทอดความเชื่อและการปฏิบัติเกี่ยวกับผีอารักษ์เหล่านี้ สืบทอดผ่านสายตระกูลทั้งทางพ่อและทางแม่ (paternal and maternal line) แต่ในหมู่บ้าน D สืบทอดผ่านเฉพาะสายตระกูลทางแม่ (maternal line) ดังนั้น แต่ละบ้านในหมู่บ้าน N และหมู่บ้าน T จะบูชาผีหลายตน และเป็นสมาชิกในกลุ่มบูชาผีอยู่หลายกลุ่ม (เพราะต้องบูชาผีที่สืบทอดมาจากสายตระกูลของทั้งพ่อและแม่) แต่ในหมู่บ้าน D แต่ละบ้านบูชาผีเพียงตนเดียว และเป็นสมาชิกของกลุ่มบูชาผีเพียงกลุ่มเดียวคือเฉพาะสายตระกูลทางแม่ (ดูแผนผังที่ 2 หน้า 91) (หน้า 78) ความเป็นไทยลื้อไม่ได้ถูกจำกัดให้อยู่เฉพาะในหมู่บ้านเท่านั้น มีกรณีที่ไทลื้อบางคนออกจากหมู่บ้านไทลื้อและไปอาศัยอยู่ในหมู่บ้านไทยวน เขาก็ยังคงถูกจำแนกออก ว่าเป็นไทลื้อ จึงอาจกล่าวได้ว่า การจำแนกความเป็นไทลื้อไม่ได้เชื่อมโยงกับอาณาเขตของหมู่บ้าน แต่สุดท้ายจะเชื่อมโยงกับความเชื่อเรื่องผีของพวกเขา (หน้า 78-79)

ไม่มีข้อมูล

พิธีกรรมบูชาเจ้าหลวงเมืองล้า : หมู่บ้านไทลื้อส่วนใหญ่ในไทยประกอบพิธีกรรมซึ่งเชื่อมโยงอย่างใกล้ชิดกับประวัติความเป็นมาของไทลื้อ ที่มีถิ่นฐานดั้งเดิมอยู่ที่สิบสองปันนา มณฑลยูนนาน โดยที่สิบสองปันนาประกอบด้วยเมืองจำนวนหนึ่ง ซึ่งแต่ละเมืองจะมีผีอารักษ์ (guardian spirit) ประจำเมืองของตนเอง ไทลื้อในประเทศไทยจำแนกตัวเองออกจากไทลื้อโดยรวม มาเป็นการอ้างถึงความเป็นไทลื้อที่มีต้นกำเนิดมาจากเมืองต่างๆ แต่ละเมืองในสิบสองปันนา และเคารพนับถือผีเมืองที่เป็นบรรพบุรุษของตนเอง ไทลื้อใน 3 หมู่บ้าน ได้แก่ N, D และ T อำเภอท่าวังผา จังหวัดน่าน อ้างถึงความเป็นมาของพวกตนว่ามาจากเมืองล้าในสิบสองปันนา อพยพมาอยู่เมืองน่าน โดยมีผีอารักษ์ (guardian spirit) เดียวกัน คือ “เจ้าหลวงเมืองล้า” ซึ่งทั้งสามหมู่บ้านจะมาบูชาเจ้าหลวงเมืองล้าร่วมกันทุกสามปีหนึ่งครั้ง พิธีบูชาจะทำต่อเนื่องกัน 3 วัน โดยประธานผู้ประกอบพิธีคือ “เจ้าเมือง” (Chao Muang : ผู้สืบเชื้อสายโดยตรงมาจากเจ้าเมืองล้าแต่ดั้งเดิม) และมี “หมอเมือง” (Mo Muang : the priest of the spirit Chao Luang Muang La) เป็นหัวหน้าในการประกอบพิธีกรรม โดยบทบาทของเจ้าเมืองใช้เฉพาะในพิธีกรรม ไม่มีอำนาจทางการเมืองที่แท้จริง (เจ้าเมืองคนก่อนอยู่หมู่บ้าน D คนต่อมาอยู่หมู่บ้าน N) พิธีกรรมวันแรก : ชาวบ้านจากหมู่บ้าน N ไปรับเจ้าเมือง และชาวบ้านจากสามหมู่บ้านนำผีลำดับย่อยอื่น ๆ พร้อมแท่นบูชาเข้าไปประกอบเป็นกองทัพของเจ้าหลวงเมืองล้า โดยนำไปจัดวางไว้รอบ ๆ อนุสาวรีย์ (statue) ของเจ้าหลวงเมืองล้า พิธีกรรมวันที่สอง : หมอเมืองและเจ้าเมืองไปที่ประรำพิธีในหมู่บ้าน N (เนื่องจากอนุสาวรีย์เจ้าหลวงเมืองล้าอยู่ที่หมู่บ้าน N) โดยมีชาวบ้านร้องรำไปในขบวนด้วย ที่ประรำพิธีมีการสวดบูชาเจ้าหลวงเมืองล้า จากนั้น มีการฆ่าวัว ควาย หมูสีดำและสีขาว เซ่นไหว้ และมีการร้องรำถวาย พิธีกรรมวันที่สาม : เป็นการทำพิธีสำหรับผีเมืองอู (spirit U) ซึ่งมาจากเมือง U (ปัจจุบันอยู่ทางเหนือของลาว) ส่งท้าย สิ้นสุดพิธีด้วยการที่หมอเมืองและเจ้าเมืองสวดให้พร อวยพรให้ชาวบ้านมีชีวิตยืนยาวและสุขภาพดี (หน้า 77-78, 93) ผีของไทลื้อส่วนใหญ่จะอยู่รวมกันที่ประรำพิธีบูชาเจ้าหลวงเมืองล้าในหมู่บ้าน N ซึ่งมีการบูชาทุกสามปีหนึ่งครั้ง มีผีบางตนที่จัดพิธีบูชาเฉพาะเป็นประจำทุกปี แต่ผีบางตนก็ไม่มีพิธีบูชา นอกจากมีพิธีบูชาเจ้าหลวงเมืองล้าและการบูชาผีประจำปีแล้ว ยังมีพิธีบูชาผีบรรพบุรุษในบางโอกาส เช่น วันสงกรานต์ งานแต่งงาน งานขึ้นบ้านใหม่ เป็นต้น โดยจะถวายดอกไม้ ธูปเทียนบูชา สำหรับชาวบ้านหมู่บ้าน D และ T นอกจากเข้าร่วมพิธีบูชาเจ้าหลวงเมืองล้าทุก 3 ปีครั้งที่จัดขึ้นในหมู่บ้าน N แล้ว จะไม่มีการบูชาเจ้าหลวงเมืองล้าอีก แต่สำหรับชาวบ้านหมู่บ้าน N ยังบูชาเจ้าหลวงเมืองล้าในฐานะผีบ้าน (the village guardian spirit – Phi Ban) ด้วย

ไม่มีข้อมูล

ไม่มีข้อมูล

ไม่มีข้อมูล

ในบทความกล่าวถึงตำนานของการอพยพจากสิบสองปันนาที่แสดงให้เห็นถึงลำดับชั้นของผีเมือง (pantheon of spirits) และเชื่อมโยงกับความทรงจำเกี่ยวกับถิ่นฐานดั้งเดิมในสิบสองปันนา ซึ่งจะช่วยให้ไทลื้อรักษาอัตลักษณ์ของความเป็นลื้อไว้ แต่ไม่ได้พรรณนาถึงรายละเอียดเนื้อหาของตำนาน

ผู้เขียนได้แสดงตัวอย่างของกรณีต่าง ๆ ของการสูญเสียอัตลักษณ์ไทลื้อ ดังนี้ 1) ไม่ได้อ้างถึงอัตลักษณ์ลื้อ : ชาวบ้านจำนวนมากในหมู่บ้าน T ไม่ค่อยอ้างถึงอัตลักษณ์ลื้อ หมู่บ้าน T เข้าร่วมพิธีบูชาเจ้าหลวงเมืองล้าร่วมกับหมู่บ้าน N และ D ฉะนั้น ชาวบ้านหมู่บ้าน T ระลึกว่าตนเองเป็นไทลื้อ แต่พวกเขาไม่ได้มีบทบาทสำคัญในการประกอบพิธีกรรมดังเช่นชาวบ้านหมู่บ้าน N และ D จึงไม่ค่อยอ้างหรือแสดงออกถึงความเป็นไทลื้ออย่างเด่นชัด และเมื่อหมู่บ้าน N และ D มีการแยกกันทำพิธีกรรม หมู่บ้าน T ยังคงเข้าร่วมพิธีกรรมกับหมู่บ้าน N (หน้า 81) 2) การสูญเสียอัตลักษณ์ลื้อโดยผ่านการแต่งงานระหว่างชาติพันธุ์ : บางครั้ง หญิงไทยวนที่ย้ายไปอยู่หมู่บ้านใดหมู่บ้านหนึ่งในสามหมู่บ้านไทลื้อด้วยการแต่งงาน ในกรณีนี้ ความเป็นชาติพันธุ์ของลูก ๆ ของคู่แต่งงานดังกล่าวในหมู่บ้าน N หมู่บ้าน T และหมู่บ้าน D จะแตกต่างกันออกไป เพราะว่าแต่ละหมู่บ้านมีความแตกต่างของระบบการสืบทอดการนับถือผี เมื่อไทลื้อคนหนึ่งแต่งงานกับหญิงไทยวน ความเป็นชาติพันธุ์จะถูกจำแนกโดยระบบการสืบทอดผีบรรพบุรุษของแต่ละหมู่บ้าน ดังนี้ (หน้า 82-83) 2.1) ในหมู่บ้าน N และหมู่บ้าน T ผีบรรพบุรุษสืบทอดสายตระกูลผ่านทั้งทางฝ่ายพ่อและแม่ ดังนั้น ลูกจะบูชาผีบรรพบุรุษหลายผี ในกรณีนี้ ลูกชาย / หญิง จะถูกนับเนื่องว่าเป็นไทลื้อ เพราะสามารถสืบทอดผีของไทลื้อจากพ่อได้ 2.2) แต่หมู่บ้าน D ผีบรรพบุรุษสืบทอดผ่านเฉพาะทางสายตระกูลของแม่เท่านั้น ดังนั้นลูกจะบูชาผีบรรพบุรุษเพียงผีเดียว ในกรณีนี้ ลูกจะถูกนับเนื่องว่าเป็นไทยวนโดยอัตโนมัติ เพราะลูกชาย / หญิง จะสืบทอดได้เพียงผีของไทยวนผ่านสายตระกูลฝ่ายแม่เท่านั้น (ดูแผนผังที่ 6 หน้า 91) ปัจจุบัน ปรากฏว่าจำนวนผู้นับถือผีบางตนในหมู่บ้าน D กำลังลดน้อยลงอันเนื่องมาจากการแต่งงานกับหญิงไทยวนจากหมู่บ้านอื่น ตัวอย่างเช่น ไทลื้อเพียงคนเดียวที่บูชาผี Thewada Nam Pat แต่งงานกับหญิงไทยวน ลูก ๆ ของชายคนนี้จะถูกนับเนื่องว่าเป็นไทยวนโดยอัตโนมัติ ผี Thewada Nam Pat ก็จะสูญหายไปจากลำดับชั้นผีเมืองของผีเจ้าหลวงเมืองล้า (the pantheon of Chao Luang Muang La) ในอนาคตอันใกล้ 3) อัตลักษณ์ลื้อเปลี่ยนไปโดยการกลืนกลาย : ศึกษาในกรณีของหมู่บ้าน K และหมู่บ้าน DC 3.1) หมู่บ้าน K ตั้งอยู่ระหว่างหมู่บ้าน N และ D เป็นหมู่บ้านไทยวน และมีกลุ่มพิธีกรรมที่บูชาผีอารักษ์ไทยวน (Tai Yuan guardian spirit) หลายกลุ่ม และในหมู่ผีอารักษ์ไทยวนเหล่านี้ มีผีอารักษ์ลื้ออยู่ตนหนึ่งชื่อว่า Muang Luk ซึ่งเป็นหนึ่งในกองทัพของเจ้าหลวงเมืองล้า ดังนั้นทั้ง ๆ ที่ผู้ที่บูชาผี Muang Luk ส่วนใหญ่จะอาศัยอยู่ในหมู่บ้าน K แต่พวกเขาก็มองว่าตนเองเป็นไทลื้อ มีผีอารักษ์อีกตนหนึ่ง เรียกว่า Muang Ham อยู่ในหมู่บ้าน K มีตำนานเล่าว่า ผี Muang Ham และผู้ที่นับถือบูชาผี Muang Ham อพยพมาจาก Muang Ham ในสิบสองปันนา แต่ปัจจุบันผี Muang Ham เป็นที่จดจำว่าเป็นผีไทยวน และผู้ที่บูชาผี Muang Ham มองว่าตัวเองเป็นไทยวน เพราะว่าพวกเขาไม่สามารถพูดภาษาไทลื้อได้แล้ว แม้ว่าจะจดจำได้ว่าตนเองเป็นไทลื้อก็ตาม (หน้า 83) 3.2) หมู่บ้าน DC สร้างขึ้นโดยผู้อพยพจากหมู่บ้าน N และหมู่บ้าน T ปัจจุบัน ชาวบ้าน DC ส่วนใหญ่เกิดที่หมู่บ้าน T ชาวบ้านส่วนใหญ่บูชาผีที่ประกอบอยู่ในกองทัพของเจ้าหลวงเมืองล้า ดังนั้น จึงส่งเงินให้นักบวช (priests of the spirits) ในหมู่บ้าน T ให้ทำพิธีบูชาผีที่ตนเองบูชาอยู่ (โดยการฆ่าสัตว์เซ่นไหว้ผี) การปฏิบัติเช่นนี้บ่งบอกถึงความเป็นไทลื้อ แต่ชาวบ้านเหล่านี้ไม่ได้มองว่าตัวเองเป็นไทลื้อ เพราะว่าพวกเขาพูดภาษาไทลื้อไม่ได้ นอกจากนี้ ชาวบ้านส่วนใหญ่ก็จำชื่อที่แท้จริงของผีที่ตนเองบูชาไม่ได้อีกด้วย (หน้า 83)

การเปลี่ยนแปลงพิธีกรรมบูชาเจ้าหลวงเมืองล้าในบริบทของการพัฒนาท้องถิ่นและนัยยะสำคัญของการเปลี่ยนแปลงพิธีกรรม : เมื่อมีการเลือกกำนันจากหมู่บ้าน N ในปี พ.ศ.2522 (1979) กำนันได้สร้างอนุสาวรีย์ (statue) เจ้าหลวงเมืองล้าขึ้นใหม่ในปี พ.ศ.2527 (1984) หลังจากนั้น พิธีกรรมบูชาเจ้าหลวงเมืองล้าได้ถูกขยายไปสู่การประชาสัมพันธ์การสืบสานวัฒนธรรมของชุมชนลื้อ ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของโครงการพัฒนาชนบทของรัฐ และหมู่บ้าน N ได้พยายามเผยแพร่วัฒนธรรมไทลื้อออกสู่ภายนอก ทำให้หมู่บ้าน N ได้รับผลประโยชน์ทางเศรษฐกิจและการเมืองมากกว่าหมู่บ้าน D กำนันซึ่งเป็นผู้นำชุมชนหมู่บ้าน N ได้รับรางวัลกำนันดีเด่นในฐานะกำนันที่สนับสนุนการพัฒนาหมู่บ้าน และอาจกล่าวได้ว่า อนุสาวรีย์ เจ้าหลวงเมืองล้าที่ถูกสร้างขึ้นโดยกำนันนั้นเป็นสัญลักษณ์ของการพัฒนาของหมู่บ้าน N (หน้า 79 -80) ในขณะเดียวกันหนังสืออนุสรณ์ที่ระลึกของการสร้างอนุสาวรีย์เจ้าหลวงเมืองล้าขึ้นใหม่ ซึ่งเป็นการแปลจากต้นฉบับภาษาไทลื้อ มีเนื้อหาส่วนหนึ่งอ้างอิงถึงประวัติศาสตร์การอพยพของไทลื้อว่า หมู่บ้าน N เป็นพื้นที่เริ่มแรกของการตั้งถิ่นฐาน นั่นคือจะบอกว่า หมู่บ้าน D และหมู่บ้าน T แยกออกไปจากหมู่บ้าน N แต่เรื่องนี้ไม่ได้กล่าวไว้ในเอกสารต้นฉบับไทลื้อ การอ้างถึงเรื่องราวดังกล่าว จึงเป็นการพยายามที่จะเขียนประวัติศาสตร์ท้องถิ่นขึ้นใหม่ โดยมีหมู่บ้าน N เป็นจุดสนใจ สำหรับหมู่บ้าน D ก็มีการสืบสานวัฒนธรรมไทลื้อในหลายรูปแบบ และมีบทบาทสำคัญในพิธีบูชาเจ้าหลวงเมืองล้า แต่ไม่ได้รับการรับรู้จากบุคคลภายนอก ในทางความคิดเชิงอุดมคติ ผีอารักษ์ที่เป็นแกนหลัก คือ เจ้าหลวงเมืองล้าที่อยู่ในหมู่บ้าน N ควบคุมผีบรรพบุรุษที่กระจายอยู่ในสามหมู่บ้าน ดังนั้นหมู่บ้าน N และหมู่บ้าน D แม้ว่าในวิถีชีวิตปกติประจำวันจะไม่มีความขัดแย้งกัน แต่สามารถพบเห็นความขัดแย้งในเชิงจิตวิทยาอยู่เบื้องหลังเอกภาพที่คิดว่ามีอยู่ (หน้า 80) หมู่บ้าน D พยายามที่จะเปลี่ยนสถานการณ์ โดยได้สร้างศาลผี (spiritual house) “เจ้าหลวงอนุภาพ” (Anuparp) ซึ่งเป็นบรรพบุรุษรุ่นแรกของ “เจ้าเมือง” ขึ้นในหมู่บ้านเมื่อ พ.ศ.2534 (1991) โดยให้เหตุผลการสร้างว่า วิญญาณเจ้าหลวงอนุภาพยังเร่ร่อนอยู่ เป็นสาเหตุของการเกิดภาวะเศรษฐกิจไม่ดีในหมู่บ้าน การสร้างศาลผีใหม่ก็เพื่อปกป้องหมู่บ้าน D จากความยากจนแร้นแค้น แต่ที่สำคัญคือ ทำให้ปัจจุบันหมู่บ้าน D มีสัญลักษณ์ประจำหมู่บ้านเป็นของตนเอง ซึ่งแยกต่างหากจากอนุสาวรีย์เจ้าหลวงเมืองล้าที่อยู่ในหมู่บ้าน N ผู้เขียนมองว่า หมู่บ้าน D ได้สร้างสัญลักษณ์ของความทรงจำทางประวัติศาสตร์ของตนเองที่เป็นรูปธรรมขึ้น และเป็นอิสระทางวัฒนธรรมแยกออกจากหมู่บ้าน N ด้วย พิธีประจำปีบูชาเจ้าหลวงอนุภาพเริ่มขึ้นในวันสงกรานต์ปี พ.ศ.2535 (1992) (หน้า 80) และในปีถัดมาพิธีบูชาเจ้าหลวงอนุภาพ ของหมู่บ้าน D จะจัดขึ้นระหว่างพิธีบูชาเจ้าหลวงเมืองล้า และหมู่บ้าน D ได้แยกกันจัดพิธีกรรมจากหมู่บ้าน N ในปี พ.ศ.2539 (1996) หลังจากพิธีกรรมถูกขยายไปสู่การส่งเสริมวัฒนธรรมไทลื้อ ในที่สุด นับจากปี พ.ศ.2539 หมู่บ้าน N ก็ไม่จำเป็นต้องใช้ “เจ้าเมือง” ประกอบพิธีกรรม ผีต่าง ๆ ก็ไม่ได้เข้าร่วมอยู่ในประรำพิธีเดียวกัน คือไม่ได้แสดงถึงลำดับชั้นผีเมืองของเจ้าหลวงเมืองล้าในพิธีกรรมอีก การประกอบพิธีกรรมจะเรียบง่ายและรวบรัดขึ้น ในขณะเดียวกันจะมีกิจกรรมสันทนาการต่าง ๆ เช่น การแสดงเต้นรำแบบไทลื้อ การประกวดความงาม เป็นต้น ผู้เขียนมองว่า ดูเหมือนชาวบ้านหมู่บ้าน N จะไม่ค่อยสนใจถึง “รูปแบบตามจารีตประเพณี” ของพิธีกรรมนัก ในขณะที่หมู่บ้าน D ชาวบ้านพยายามรักษา “รูปแบบตามจารีตประเพณี” ของพิธีกรรมไว้และมีการพัฒนาเชิงสัญลักษณ์ที่สลับซับซ้อนขึ้น ปัจจุบันหมู่บ้าน N และหมู่บ้าน D มีอนุสาวรีย์ทางประวัติศาสตร์ของตนเอง คือ เจ้าหลวงเมืองล้าและเจ้าหลวงอนุภาพ หลังจากการส่งเสริมวัฒนธรรมลื้อเริ่มต้นขึ้นในทั้งสองหมู่บ้าน อนุสาวรีย์ทั้งสองกลายเป็นสิ่งที่มีความสำคัญในพิธีกรรม เป็นสัญลักษณ์ใหม่ที่เชื่อมโยงความทรงจำถึงประวัติศาสตร์ความเป็นมาของแต่ละหมู่บ้าน และกลายเป็นเป็นสัญลักษณ์ของการแสดงถึงความเป็นไทลื้อในทั้งสองหมู่บ้าน แทนที่ลำดับชั้นของผีเมือง เจ้าเมือง และหมอเมือง (หน้า 80-81,84, 94) อย่างไรก็ตาม ความสัมพันธ์ระหว่างชาวบ้านกับอนุสาวรีย์ในหมู่บ้าน N และหมู่บ้าน D มีความแตกต่างกัน ในหมู่บ้าน D อนุสาวรีย์เจ้าหลวงอนุภาพถูกสร้างขึ้นมาเพื่อเป็นสัญลักษณ์สำหรับหมู่บ้านโดยรวม (ไทยวนก็เข้าร่วมพิธีบูชาด้วยเช่นกัน บูชาพร้อมกับบูชาผีอารักษ์ประจำหมู่บ้าน - ผีบ้าน) ไม่ได้เกี่ยวโยงกับอัตลักษณ์ไทลื้อในระดับปัจเจกชน เนื่องจากหมู่บ้าน D มีผีอารักษ์หรือผีบ้านที่มีอิทธิพลต่อชีวิตประจำวันของชาวบ้าน ซึ่งไม่ได้เกี่ยวโยงกับลำดับชั้นผีเมืองของเจ้าหลวงเมืองล้า แต่สำหรับหมู่บ้าน N อนุสาวรีย์เจ้าหลวงเมืองล้าเชื่อมโยงกับอัตลักษณ์ไทลื้อในระดับปัจเจกชนด้วย คือในชีวิตประจำวันของชาวบ้านมีความเกี่ยวพันกับอนุสาวรีย์ในฐานะที่เป็น “ผีบ้าน” หรือผีอารักษ์ประจำหมู่บ้าน ที่ต้องไปบูชาบนบานเพื่อให้ประสบความสำเร็จในเรื่องต่าง ๆ ด้วย ดังนั้น เจ้าหลวงเมืองล้าจึงมีอิทธิพลต่อชีวิตของชาวหมู่บ้าน N แต่ไม่ได้มีอิทธิพลต่อชีวิตของชาวบ้านหมู่บ้าน D และ T มากนัก (หน้า 82,84,94) อัตลักษณ์ความเป็นไทลื้อในบริบทของการพัฒนา : การอ้างถึงความเป็นไทลื้อได้เกิดขึ้นในระดับชุมชนหมู่บ้าน ดังที่ปรากฏว่าหมู่บ้าน N และหมู่บ้าน D มีการแข่งขันกันในเรื่องของการพัฒนา ซึ่งการแข่งขันนี้ชาวบ้านพยายามเชื่อมโยงเข้ากับความทรงจำทางประวัติศาสตร์ของแต่ละหมู่บ้าน แต่หมู่บ้าน N ได้รับการยกให้เด่นขึ้นมาในอีกระดับหนึ่ง เมื่อหมู่บ้าน N เป็นหมู่บ้านหนึ่งที่มีบทบาทสำคัญในโครงการสี่เหลี่ยมเศรษฐกิจระหว่างไทย ลาว พม่า และจีน (สิบสองปันนา) ซึ่งเป็นการประกาศความเป็นไทลื้อ (Tai – Lue – ness) ของหมู่บ้าน N ในระดับข้ามรัฐข้ามชาติ (transnational Level) ทำให้ชาวบ้านหมู่บ้าน N เชื่อมโยงความสำเร็จในการพัฒนาเข้ากับความเป็นไทลื้อ (Tai – Lue - ness) มีความภาคภูมิใจว่าไทลื้อมีความขยันขันแข็งและเหนือกว่าไทยวน ในขณะที่หมู่บ้าน D สามารถอ้างถึงความเป็นไทลื้อ (Tai – Lue - ness) ผ่านการประกอบพิธีกรรมอย่างประณีตสมบูรณ์ตามจารีตประเพณี ซึ่งเป็นไปได้ว่า พิธีกรรมในหมู่บ้าน D จะดึงดูดความสนใจของนักท่องเที่ยวให้เข้ามาในอนาคต ส่วนหมู่บ้าน T ชาวบ้านระลึกว่าตนเองเป็นไทลื้อ แต่ด้วยเหตุที่ไม่ได้มีบทบาทสำคัญในการประกอบพิธีกรรมดังเช่นชาวบ้านหมู่บ้าน N และ D จึงไม่ค่อยแสดงออกถึงความเป็นไทลื้ออย่างเด่นชัด ในปี พ.ศ.2540 (1997) ในหมู่บ้าน T มีการสร้างบ้านทรงไทลื้อแบบดั้งเดิมขึ้น ซึ่งอาจเป็นไปได้ว่าชาวบ้าน T ก็เริ่มมีการเคลื่อนไหวประกาศความเป็นลื้อของตนเอง สำหรับหมู่บ้าน DC หัวหน้าหมู่บ้านได้รวบรวมคำบอกเล่าของผู้เฒ่าผู้แก่ในหมู่บ้าน เกี่ยวกับเรื่องราวการอพยพมาจากหมู่บ้าน T และหมู่บ้าน D รวมถึงการทำพิธีกรรมบูชาเจ้าหลวงเมืองล้า และเขียนเป็นประวัติของหมู่บ้านขึ้น ซึ่งอาจกล่าวได้ว่า อย่างน้อยผู้นำหมู่บ้าน DC ก็เริ่มเกิดความตระหนักถึงความเป็นลื้อ ผู้เขียนมองว่า ฉะนั้น สถานการณ์ในอนาคตของ “ความเป็นลื้อ” จึงยังไม่แน่นอน จะมีพลวัตรเปลี่ยนแปลงไปพร้อม ๆ กับนโยบายพัฒนาทั้งในระดับชาติและระดับข้ามชาติ (หน้า 83-86, 94)

ไม่มีข้อมูล

ไม่มีข้อมูล

- ตารางรายชื่อผีอารักษ์ (Name List of Spirits of Kin – groups) - หน้า 89 - แผนภูมิ 1. ลุ่มน้ำท่าวังผา (Thawanpha Basin) – หน้า 90 2. ระบบการสืบผีบรรพบุรุษ (System of Succession of Ancestor Spirits) – หน้า 91 3. การสืบเชื้อสายเจ้าเมือง (Succession of Choa Muang) – หน้า 92 4. การสืบเชื้อสายหมอเมือง (Succession of Mo Muang) – หน้า 92 5. Succession of Priests of Spirits of Each Kin Group – หน้า 92 6. ระบบการสืบสายตระกูลผีบรรพบุรุษ : ในกรณีของการแต่งงานข้ามชาติพันธุ์ (System of Succession of Ancestor Spirits : The Case of Inter – Ethnic Marriage) – หน้า 91