งานเขียนศึกษาประวัติความเป็นมาของการทอผ้าของไทใหญ่ การออกแบบและลวดลายผ้าไทใหญ่ ในพื้นที่บ้านใหม่หมอกจ๋าม อำเภอแม่อาย จังหวัดเชียงใหม่ เพื่อทำให้เกิดการพัฒนาผลิตภัณฑ์ผ้าทอไทใหญ่ รวมทั้งเป็นแหล่งข้อมูลสำหรับผู้ที่สนใจและเผยแพร่งานหัตถกรรมการทอผ้าของไทใหญ่ให้เป็นที่รู้จักของคนโดยทั่วไป

ศึกษาประวัติความเป็นมาของผ้าทอไทใหญ่และเพื่อออกแบบผลิตภัณฑ์จากผ้าทอไทใหญ่ บ้านใหม่หมอกจ๋าม อำเภอแม่อาย จังหวัดเชียงใหม่ (หน้า 3)

ไม่มี

ไทใหญ่ เป็นชาติพันธุ์ที่อยู่ในกลุ่มตระกูลไตหรือไท ไทใหญ่จะเรียกตนเองว่า ”ไตโหลง” แปลว่า ”ไตหลวง” ไทใหญ่อยู่เป็นจำนวนมากกว่ากลุ่มอื่นๆ ที่อยู่ในบริเวณที่ราบสูงในรัฐฉาน ประเทศพม่า ซึ่งแต่เดิมจะมีชาติพันธุ์อื่นรวมอยู่ด้วยอย่างประปรายไม่ว่าจะเป็นไทเขิน ไทลื้อ ไทเหนือ เป็นต้น พม่าเรียกไทใหญ่ว่า “ฉาน” ส่วนชาวล้านนาเรียกไทใหญ่ว่า “เงี้ยว”ซึ่งมีความหมายในเชิงดูถูกเหยียดหยาม (หน้า 5)

ไม่มี

เก็บข้อมูล 24 กุมภาพันธ์ 2546 – 9 มีนาคม 2546 (หน้า 25)

ไทใหญ่อพยพมาจากอำเภอแม่สาย จังหวัดเชียงราย บ้านใหม่หมอกจ๋าม ตั้งเมื่อ พ.ศ.2506 (หน้าบทคัดย่อ ง) ไทใหญ่อพยพเข้ามาอยู่ในประเทศไทยเมื่อ 50-60 ปีที่แล้วโดยอพยพมาจากเชียงตุง ประเทศพม่าและอีกส่วนอพยพมาจากประเทศจีน (หน้า 2) อาณาจักรเดิมของไทยใหญ่อยู่ที่เมืองแสนหวีซึ่งอยู่ในรัฐฉาน เรียกว่าอาณาจักรไตมาว มี 9 นครรัฐ ต่อมาอยู่ในอำนาจของจีนบ้าง และพม่าบ้าง บางส่วนจึงอพยพเข้าไทย (หน้า 8)

ไม่มี

ไทใหญ่บ้านใหม่หมอกจ๋าม มี 414 หลังคาเรือน ประชากรมีทั้งหมด 1,852 คน เป็นผู้ชาย 912 คนและผู้หญิง 931 คน (ข้อมูลปี 2545 หน้า 35) ส่วนกลุ่มตัวอย่างมีดังนี้ คนที่ทำอาชีพทอผ้าไทใหญ่ 6 คน ผู้อาวุโสหรือผู้นำชุมชน 4 คน ผู้บริโภคผลิตภัณฑ์ผ้าทอ 50 คน นักออกแบบเสื้อผ้าและผลิตภัณฑ์ในจังหวัดเชียงใหม่ 3 คน (หน้าบทคัดย่อ ง)

เศรษฐกิจ ไทใหญ่บ้านใหม่หมอกจ๋าม มีอาชีพหลักคือทำการเกษตรกรรมแบบยังชีพ เช่นปลูกข้าว ปลูกถั่ว หาของป่า ได้แก่ เก็บเห็ด หาหน่อไม้ และทำอาชีพเสริม เช่น ทำกระดาษสา ทำเครื่องเงิน ทอผ้า และทำงานรับจ้าง เป็นต้น (หน้า 36)

การแต่งงาน ก่อนการแต่งงาน หนุ่มสาวไทใหญ่จะหาคู่ครอง โดยจะไปเกี้ยวพาราสีกันในตอนกลางคืน หญิงสาวจะนั่งปั่นฝ้ายที่ชานบ้าน เพื่อรอผู้ชายที่ตนหมายปองจะมา สนทนาด้วย หากหญิงชายตกลงใจที่จะแต่งงานมีครอบครัว ผู้ชายก็จะให้ญาติผู้ใหญ่ไปสู่ขอกับผู้ใหญ่ฝ่ายหญิง แต่ถ้าหญิงชายได้เสียกันก่อนแต่งงาน เมื่อผู้หญิงบอกพ่อแม่ให้ทราบ ต่อมาญาติผู้ใหญ่ของทั้งสองฝ่ายก็จะตกลงกัน ซึ่งฝ่ายพ่อแม่ฝ่ายชายก็จะพาลูกนำดอกไม้ ธูปเทียน และเงินค่าผิดผีไปขอขมา หลังจากทำพิธีแล้วก็ถือว่าหญิงชายเป็นสามีภรรยากัน ส่วนกรณีที่ฝ่ายชายไม่ยอมรับเพราะไม่อยากแต่งงานก็จะถูกปรับเงินมากกว่าเดิม (หน้า 8)

มีผู้นำชุมชนและผู้ช่วยทำหน้าที่ปกครองและบริหารงานต่างๆ ภายในหมู่บ้าน ไม่ว่าจะเป็นด้านการพัฒนาและประสานงานกับหน่วยงานของทางราชการ (หน้า 34)

ประเพณีที่สำคัญของไทใหญ่ ประเพณีบวชลูกแก้ว หรือ “ปอยส่างลอง” ไทใหญ่จะจัดงานบวชให้ลูกในระหว่างเดือนมีนาคม-เมษายน (หน้า 6) งานจองผลาหรือจองพารา จะจัดช่วงออกพรรษา ประมาณเดือนตุลาคม โดยจะนำไม้ไผ่และกระดาษแก้วสร้างเป็นปราสาท(“ผลา”หรือ “พารา”) เพื่อต้อนรับพระพุทธเจ้าที่ทรงเสด็จกลับจากการเทศน์แก่พระมารดาที่อยู่บนสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ ในวันเพ็ญขึ้น 15 ค่ำ เดือน 11 ไทใหญ่ในหมู่บ้านจะร่วมกันแห่พาราไปทำบุญที่วัด ในวันนี้จะจัดการแสดงรำกิงกะหล่า (กินรา หรือกินรี) รำผีเสื้อกับตัวโต๋ ซึ่งเป็นสัตว์ที่อยู่ในป่าหิมพานต์ ที่มารับเสด็จพระพุทธเจ้า (หน้า 7) วันขึ้นปีใหม่ไทใหญ่หรือวันสงกรานต์ วันนี้จะเล่นน้ำและมีการละเล่น เช่น แห่กม(โคมไฟ) เล่นสะบ้า ม้าจกคอก เป็นต้น (หน้า 7) งานปางวาท งานเขียนบอกว่าเป็นประเพณีที่นิยมกันมากในรัฐฉาน ประเทศพม่า เช่นที่เมืองเชียงตุง เมืองเล่น ในช่วงเดือนมกราคม-กุมภาพันธ์ จะจัดงานไม่น้อยกว่า 7 วัน และอนุญาตให้เล่นการพนันได้ทุกอย่างโดยไม่ผิดกฎหมาย (หน้า 7)

การแต่งกายของไทใหญ่ เมื่อก่อนผู้ชายไทใหญ่ชอบไว้ผมยาวแล้วมวยผมไว้เหมือนผู้หญิง พันหัวด้วยผ้าสีขาว สีดำ สีเขียว สีชมพู สำหรับการแต่งกายของผู้หญิง จะสวมเสื้อทรงกระบอกแขนยาว ป้ายออกมาใต้รักแร้ สวมผ้านุ่งยาวกรอมข้อเท้า (หน้า 8 ภาพหน้า 9-11) ทุกวันนี้คนหนุ่มสาวไทใหญ่จะแต่งตายตามสมัยนิยม คือผู้ชายจะสวมเสื้อยืด กางเกงยีน ส่วนผู้หญิงจะสวมผ้าถุงและเสื้อผ้าตามสมัย ส่วนผู้หญิงที่สมรสแล้วจะแต่งกายแบบเดิม สวมซิ่นและโพกหัวด้วยผ้า (หน้า 8) ผ้าทอไทใหญ่ ผ้าทอแบ่งออกเป็น 2 แบบคือ ทอหมอกโหลด คือการทอสลับสีด้ายยืนเพื่อให้เกิดลวดลายสลับสีในเนื้อผ้ากับการทอสลับสีด้ายพุ่งเพื่อให้เกิดลวดลายในแถบสีในเนื้อผ้าซึ่งเป็นแถบที่ตัดกับด้ายยืน (หน้า 47) และทอหมอกจกหรือทอจก (หน้า 48) ส่วนลวดลายแบ่งเป็น 3 ชนิดได้แก่ ลายหมอกต๋าห่าง (หน้า 53) ลายหมอกเว้นต๋า (หน้า 53) ซิ่นหมอกถี่ (หน้า 54) สำหรับผ้าทอแบ่งออกเป็นประเภทต่างๆ คือ ผ้าพันศรีษะ คือการทอผ้าที่หัวท้ายของผ้าโดยจะทอเป็นลวดลาย ตรงกลางทอด้วยผ้าสีดำ เป็นเครื่องแต่งกายของเด็กหญิงและสาวไทใหญ่ (หน้า 48 ภาพหน้า 49) ผ้าซิ่น มีความยาว 72 - 80 นิ้ว กว้าง 15 -18 นิ้ว ผ้าซิ่นเมื่อเย็บจะมีลักษณะขวางลายผ้าลวดลายที่เป็นแนวตั้งตอนที่ทอจะเป็นแนวนอน จากนั้นก็จะนำไปเย็บต่อกับผ้าสีพื้น ซึ่งผ้าทอจะเป็นส่วนของตัวซิ่น ส่วนหัวและตีนซิ่นเป็นผ้าทอสีพื้น (หน้า 50) ผ้าแต่งเสื้อ เป็นผ้าที่นำมาเย็บเป็นส่วนประกอบของเสื้อผู้หญิงเป็นผ้าที่มีลวดลายคล้ายผ้าซิ่น (หน้า 51) ย่าม ผ้าที่นำมาตัดเย็บเป็นลวดลายหรือเป็นสีพื้นก็ได้ (หน้า 51) ผ้าปูโต๊ะ มีลวดลายตลอดทั้งผืนขนาดความยาวเท่ากับโต๊ะ (หน้า 52) อุปกรณ์การทอ ด้ายที่ทอจะซื้อมาจากตลาดเพราะทุกวันนี้ไม่มีการทออีกแล้ว สำหรับด้ายที่ไทใหญ่นำมาทอมีชื่อว่า “ด้ายมัน” ส่วนอุปกรณ์ทอผ้าอื่นๆ ประกอบด้วย (หน้า 40) ไม้ปึด ทำด้วยไม้ยาวประมาณ 20 นิ้ว กว้าง 3- 3.5 นิ้ว ส่วนหัวจะตัดเอียงเป็นปลายแหลม ส่วนท้ายตัดเป็นมุมฉาก บริเวณส่วนหัวจะใช้เก็บเส้นด้าย ก่อนการทอด้ายขวาง หรือทอยกดอก นอกจากนี้ยังใช้แยกด้ายยืนออกจากกันตามแนวตะกอ เพื่อให้มีช่องว่างสำหรับเก็บดอกก่อนที่จะทอด้ายขวางต่อไป (เรื่องและภาพหน้า 41) ไม้สักปั่น เป็นไม้ทรงกระบอกยาว 30 นิ้ว มีเส้นผ่าศูนย์กลาง 1.5-2 นิ้ว เพื่อใช้ม้วนผ้าที่ทอเรียบร้อยแล้วและใช้พันด้ายยืนหากขึ้นเครื่องทอผ้า (เรื่องและภาพหน้า 42) ไม้โกงผางหรือไม้โกงผูก ทำด้วยผิวไม้ไผ่ยางไม่เกิน 20 นิ้ว กว้างไม่เกิน 0.5 นิ้วทั้งสองข้างปลายแหลม เพื่อใช้ตรึงผ้าที่ทอเรียบร้อยแล้วก่อนจะม้วนผ้าด้วยไม้สักปั่น (หน้า 42) แคบฟืนหรือฟืม ทำด้วยไม้ยาว25-30 นิ้ว กว้าง 4 นิ้ว ตรงกลางเป็นซี่สำหรับร้อยด้วยยืน(เรียกว่าฟันหวี)เพื่อตีด้ายพุ่งให้แน่นหนา (เรื่องและภาพหน้า 43) เขาหรือตะกอ คือ ไม้ที่มีรูตรงกลางสำหรับร้อยด้ายยืน โดยจะร้อยไม้ข้างละอัน หากตับตะกอถูกยกขึ้นแผงเส้นด้ายซึ่งร้อยในตะกอก็จะยกขึ้นทำให้มีช่องสำหรับแบ่งเส้นด้ายยืนออกสองพวกเพื่อสอดด้ายพุ่งตะกอจะใช้งาน 2 ชุดสำหรับทอผ้า (หน้า 43) ไม้สอดหรือกระสวย คือ ไม้ที่บากตรงกลางเป็นร่องเพื่อใส่ด้าย ทั้งสองด้านปลายแหลม ถ้าการทอใช้ดิ้นเงิน ดิ้นทองรวมกับเส้นด้ายจะเป็นกระสวยแบบ 2 รู หากมีรูเดียวก็จะทอผ้าตามปกติ (เรื่องและภาพหน้า 44) ไม้เก็บหมอก คือไม้กลมเรียวใช้เพื่อคล้องด้ายตะกอสำหรับแบ่งด้ายยืนเมื่อขึ้นเครื่องทอ ถ้าทอก็จะยกขึ้นสลับกับไม้ช่วยแยกด้าย (หน้า 44) ไม้ตีนเหยียบ ทำด้วยไม้ไผ่หรือไม้จริง มี 2 อันผูกเชือกติดกับตะกอ เมื่อทอก็จะเหยียบเพื่อให้ตะกอแยกด้าย (เรื่องและภาพหน้า 45)

ไม่มี

ไม่มี

ไม่มี

ไม่มี

ไม่มี

ไม่มี

ไม่มี

ตาราง ข้อมูลส่วนตัวของผู้ตอบแบบสอบถาม (หน้า 66) ร้อยละของความคิดเห็นเกี่ยวกับการใช้ผ้าทอไทใหญ่ (หน้า 68) ความต้องการผลิตภัณฑ์ที่นำผ้าทอไทใหญ่เป็นส่วนประกอบ (หน้า 51) ความต้องการผลิตภัณฑ์ที่นำผ้าทอไทใหญ่เป็นส่วนประกอบในรูปแบบของเสื้อผ้า (หน้า 73) ความคิดเห็นเกี่ยวกับความต้องการผลิตภัณฑ์ที่นำผ้าทอไทใหญ่เป็นส่วนประกอบในรูปแบบของผลิตภัณฑ์ (หน้า 75) ภาพ การแต่งกายของผู้สูงอายุไทใหญ่ (หน้า 9) การแต่งกายของผู้หญิง,ผู้ชายสูงอายุไทใหญ่ (หน้า 9,10)การแต่งกายของไทใหญ่ที่แบ่งเป็นกลุ่มชนต่างๆ (หน้า 10,11) ที่นอนพับได้,หมอนอิง(หน้า 20) ด้ายมัน ไหมเงิน ไหมทอง (หน้า 40) ไม้ปึด (หน้า 41) ไม้สักปั่น,ไม้โกงผาง(หน้า 42) แคบฟืน เขา (หน้า 43) ไม้สอด ไม้เก็บหมอก (หน้า 44) ไม้ตีนเหยียบ การแวนหลอด (หน้า 45) การโว้นฮูก การซีบ (หน้า 46) การทอสลับด้ายยืน การทอสลับด้ายพุ่ง (หน้า 47) การทอหมอกจก (หน้า 48) ผ้าพันศีรษะ (หน้า 49) ผ้าซิ่น(หน้า 50) ผ้าแต่งเสื้อ ถุงย่าม (หน้า 51) ผ้าปูโต๊ะ (หน้า 52) ลายหมอกต๋าห่าง ลายหมอกเว้นต๋า (หน้า 53) ซิ่นหมอกถี่,หมอกแมงบี้,หมอกต๋าวัว,หมอกแมงมุมยัก (หน้า 54) หมอกสร้อย,หมอกก๋า,หมอกหูหนู,หมอกเครือดำ,หมอกตามใจ๋,หมอกกบ,หมอกแหลม (หน้า 55) หมอกข้าวมูนแอบ,หมอกหัวใจ๋ลาย , หมอกมอนใจ๋ ,หมอกการบินไทย,หมอกผักแว่น ,หมอกกีมปู๋,หมอกก้างปลา (หน้า 56) หมอกงู,หมอกสลับ,หมอกขัดหมอน,หมอกผักกีน้อย,หมอกผักกี,หมอกต๋าใสหมอกปลิด (หน้า 57) หมอกหันหลัง,หมอกใบไม้,หมอกงอก,หมอกขัด,หมอกไม้เครือ,หมอกสร้อยสองฮีม,หมอกมะขั่ง (หน้า 58) หมอกปีกไก่,หมอกสลับใจ๋,หมอกน้ำตก,หมอกสามจู,หมอกสองใจ๋,หมอกตกสร้อย,หมอกต๋าแปะ (หน้า 59) หมอกพารา ,หมอกสามขา,หมอกงบ,หมอกปลายผักกูด (หน้า 60) แผนภาพ ทางเข้าหมู่บ้านใหม่หมอกจ๋าม (หน้า 34)